گفت‌وگو با حسنا معیری، دختر خردسالِ شاهنامه‌خوان مشهدی
فردوسی را باید همه بشناسند
علاقه به فردوسی به‌تازگی رنگ دیگری در شهر مشهد به خود گرفته و نقال‌های كودك و نوجوان بسیاری در این رابطه تربیت شده‌اند كه با اجرای شیرین خود، هم توجه عموم را به فردوسی بزرگ و میراث و اشعارش جلب می‌كنند و هم هنر زیبا و رو به فراموشی نقال‌خوانی را دوباره زنده می‌كنند.
حسنا معیری ده‌ساله یكی از این نوجوانان نقال است كه بارها برای نقال‌خوانی از وی تقدیر شده. گپی زده‌ایم با حسنا درباره دلیل علاقه‌اش به شاهنامه و چگونگی نقال شدنش.
چگونه با شاهنامه و نقالی آشنا شدید؟
در كلاس دوم دبستان، مربی‌ای برای آموزش شاهنامه‌خوانی به مدرسه ما آمد. پس از تدریس مقدمه شاهنامه باید آن را اجرا می‌كردیم. برای جلوگیری از اشتباه تصمیم گرفتم متن را روی كاغذ نوشته و آن را زیر پای خودم نگه دارم تا از روی آن بخوانم، اما هنگام اجرا متوجه شدم كه می‌توانم مقدمه را به‌خوبی بخوانم بی‌آن‌كه از روی كاغذ نگاه كنم. این اتفاق باعث شد كه به خواندن شاهنامه و حفظ آن علاقه‌مند شوم. به‌مرور اجرای من خوب شد و مربی و مدیران مدرسه كه از اجرا و لحن صدای من خوششان آمده بود، در مراسم مختلف از من برای شاهنامه‌خوانی
دعوت می‌كردند.
پس آموزش خیلی خاصی ندیده‌اید؟
آموزش‌های اولیه من تخصصی نبود و با زبان بدن در شاهنامه‌خوانی آشنایی نداشتم. سال بعد برای اجرای برنامه‌ای دعوت شدم، اما زمان كم برای یادگیری اجرای داستان مدنظر باعث شد تا استاد در یك جلسه زبان بدن، مقدمه شاهنامه را با من كار كند و به این ترتیب متوجه نقص خود در اجرا شدم و با رفتن به خانه كودك و شاهنامه برای رفع آن تلاش كردم.
نقش زبان بدن در نقالی چیست؟
میمیك صورت، زبان بدن و ارتباط چشمی سه جزء اصلی در شاهنامه‌خوانی است. در این كار باید زبان بدن را دانست تا به‌خوبی اجرا كرد. حركات دست اهمیت دارد و باید به‌گونه‌ای از آن استفاده كرد كه اگر كسی حس شنوایی نداشت با دیدن آن متوجه شود. در شاهنامه‌خوانی نباید خجالتی بود. ابتدا برایم سخت بود، اما با چند بار اجرا خجالت را كنار گذاشتم و در حال حاضر به‌خوبی می‌توانم برای جمعیت زیادی بدون ترس و استرس اجرا كنم. ضمن این‌كه آرام بودن و استرس نداشتن لازمه این كار است و وجود استرس بر نحوه اجرا هم تأثیر منفی می‌گذارد.
تاكنون چند اجرا داشته‌اید؟
در برنامه‌های مختلفی نقالی كرده و مورد تقدیر قرار گرفته‌ام. در جشنواره شاهنامه‌خوانی بانوان، خانه داروغه، خانه كودك و شاهنامه، مدارس و مراسم مختلف شهری شاهنامه‌خوانی كرده‌ام. سال گذشته در برنامه شب‌های روشن شب یلدا هم اجرا كردم. در جشنواره ملی حفظ و نقل شاهنامه نیز كه به‌تازگی برگزار شد، از میان 437 شركت‌كننده، جزو 25 نفر برگزیده بودم. در سفری كه با پدربزرگم به یزد داشتیم هم یك‌بار در زورخانه و یك بار در یك هتل اجرای برنامه داشتم.
بهترین داستان‌های شاهنامه كدامند؟
من از داستان گردآفرید لذت خاصی می‌برم. برای اجرای این داستان هم لباس خاصی دارم كه مادربزرگم آن را برایم دوخته و گلدوزی‌های آن كه برگرفته از داستان‌های شاهنامه است توسط یك هنرمند انجام شده است.
از میان داستان‌های شاهنامه تاكنون مقدمه شاهنامه، داستان‌های رستم و اشكبوس، ضحاك، هوشنگ، گردآفرید، سیاوش و سه‌خوان از هفت‌خوان رستم را حفظ كرده‌ام و درحال حفظ فراهم آمدن شاهنامه هستم.
به نظر شما جایگاه كنونی فردوسی و شاهنامه در جامعه ما جایگاه درستی است؟
درباره فردوسی اطلاعات زیادی دارم و با خواندن شاهنامه از هویت ایرانی خودمان شناخت بیشتری به دست آورده‌ام، اما می‌دانم كه دوستان و هم‌سن و سالانم اطلاعات زیادی از تاریخ و گذشته ایرانیان ندارند.
این موضوع من را ناراحت می‌كند و به همین دلیل سعی كرده‌ام اطلاعاتی را كه دارم در اختیار دوستانم قرار دهم و آنها را هم به شناخت فردوسی و بزرگان كشور تشویق كنم. گرچه شهر توس در كنار ماست و باید فعالیت‌های زیادی درباره فردوسی در مشهد انجام شود، اما این‌گونه نیست و شهرهای دیگر حتی كشورهای همسایه بیشتر به آن پرداخته‌اند.
البته مدتی است كه در مشهد نسبت به قبل توجه بهتری می‌شود، اما آن‌طور كه باید نیست و هنوز جای كار دارد. فردوسی كار بزرگی كرده و باید برای مردم شناخته‌شده باشد.
در واقع فردوسی را باید همه بشناسند و تولید فیلم و نمایش در این زمینه می‌تواند نقش مهمی داشته باشد.
شاهنامه‌خوانی بر درس و مدرسه‌ات تاثیر منفی ندارد؟
تاكنون نگذاشته‌ام شاهنامه‌خوانی مانع درس‌خواندنم شود و همیشه سعی كرده‌ام شاگرد زرنگی باشم. تمام كارهایم را به‌خوبی انجام می‌دهم و با تشویق خانواده‌ام چیزهایی را كه دوست دارم آموزش می‌بینم. دوست دارم چیزهای خوب را تجربه كنم و مواردی را كه به آن علاقه دارم، دنبال كنم. به ادبیات و تاریخ علاقه زیادی دارم و دوست دارم در آینده مربی ادبیات شوم.
مهم‌ترین مشوقت در این راه چه كسانی هستند؟
خانواده و پدربزرگم بیشترین مشوقان من بوده و هستند.
به جز نقالی به چه هنری علاقه داری؟
من علاوه‌بر شاهنامه‌خوانی به نقاشی نیز علاقه‌مندم و در كلاس نویسندگی نیز شركت كرده‌ام. به اعتقاد من نویسندگی و شاهنامه‌خوانی با یكدیگر پیوند خورده‌اند و به همین دلیل علاقه زیادی به نوشتن دارم. ضمن این‌كه فرد با نویسندگی می‌تواند داستان زندگی خود و هر چیزی را كه دوست دارد، بنویسد. تاكنون چند كتاب هم نوشته‌ام كه از میان آنها داستان «زن خدمتـــــــــــكار» را دوســــــــت دارم.
حسنا معیری ده‌ساله یكی از این نوجوانان نقال است كه بارها برای نقال‌خوانی از وی تقدیر شده. گپی زده‌ایم با حسنا درباره دلیل علاقه‌اش به شاهنامه و چگونگی نقال شدنش.
چگونه با شاهنامه و نقالی آشنا شدید؟
در كلاس دوم دبستان، مربی‌ای برای آموزش شاهنامه‌خوانی به مدرسه ما آمد. پس از تدریس مقدمه شاهنامه باید آن را اجرا می‌كردیم. برای جلوگیری از اشتباه تصمیم گرفتم متن را روی كاغذ نوشته و آن را زیر پای خودم نگه دارم تا از روی آن بخوانم، اما هنگام اجرا متوجه شدم كه می‌توانم مقدمه را به‌خوبی بخوانم بی‌آن‌كه از روی كاغذ نگاه كنم. این اتفاق باعث شد كه به خواندن شاهنامه و حفظ آن علاقه‌مند شوم. به‌مرور اجرای من خوب شد و مربی و مدیران مدرسه كه از اجرا و لحن صدای من خوششان آمده بود، در مراسم مختلف از من برای شاهنامه‌خوانی
دعوت می‌كردند.
پس آموزش خیلی خاصی ندیده‌اید؟
آموزش‌های اولیه من تخصصی نبود و با زبان بدن در شاهنامه‌خوانی آشنایی نداشتم. سال بعد برای اجرای برنامه‌ای دعوت شدم، اما زمان كم برای یادگیری اجرای داستان مدنظر باعث شد تا استاد در یك جلسه زبان بدن، مقدمه شاهنامه را با من كار كند و به این ترتیب متوجه نقص خود در اجرا شدم و با رفتن به خانه كودك و شاهنامه برای رفع آن تلاش كردم.
نقش زبان بدن در نقالی چیست؟
میمیك صورت، زبان بدن و ارتباط چشمی سه جزء اصلی در شاهنامه‌خوانی است. در این كار باید زبان بدن را دانست تا به‌خوبی اجرا كرد. حركات دست اهمیت دارد و باید به‌گونه‌ای از آن استفاده كرد كه اگر كسی حس شنوایی نداشت با دیدن آن متوجه شود. در شاهنامه‌خوانی نباید خجالتی بود. ابتدا برایم سخت بود، اما با چند بار اجرا خجالت را كنار گذاشتم و در حال حاضر به‌خوبی می‌توانم برای جمعیت زیادی بدون ترس و استرس اجرا كنم. ضمن این‌كه آرام بودن و استرس نداشتن لازمه این كار است و وجود استرس بر نحوه اجرا هم تأثیر منفی می‌گذارد.
تاكنون چند اجرا داشته‌اید؟
در برنامه‌های مختلفی نقالی كرده و مورد تقدیر قرار گرفته‌ام. در جشنواره شاهنامه‌خوانی بانوان، خانه داروغه، خانه كودك و شاهنامه، مدارس و مراسم مختلف شهری شاهنامه‌خوانی كرده‌ام. سال گذشته در برنامه شب‌های روشن شب یلدا هم اجرا كردم. در جشنواره ملی حفظ و نقل شاهنامه نیز كه به‌تازگی برگزار شد، از میان 437 شركت‌كننده، جزو 25 نفر برگزیده بودم. در سفری كه با پدربزرگم به یزد داشتیم هم یك‌بار در زورخانه و یك بار در یك هتل اجرای برنامه داشتم.
بهترین داستان‌های شاهنامه كدامند؟
من از داستان گردآفرید لذت خاصی می‌برم. برای اجرای این داستان هم لباس خاصی دارم كه مادربزرگم آن را برایم دوخته و گلدوزی‌های آن كه برگرفته از داستان‌های شاهنامه است توسط یك هنرمند انجام شده است.
از میان داستان‌های شاهنامه تاكنون مقدمه شاهنامه، داستان‌های رستم و اشكبوس، ضحاك، هوشنگ، گردآفرید، سیاوش و سه‌خوان از هفت‌خوان رستم را حفظ كرده‌ام و درحال حفظ فراهم آمدن شاهنامه هستم.
به نظر شما جایگاه كنونی فردوسی و شاهنامه در جامعه ما جایگاه درستی است؟
درباره فردوسی اطلاعات زیادی دارم و با خواندن شاهنامه از هویت ایرانی خودمان شناخت بیشتری به دست آورده‌ام، اما می‌دانم كه دوستان و هم‌سن و سالانم اطلاعات زیادی از تاریخ و گذشته ایرانیان ندارند.
این موضوع من را ناراحت می‌كند و به همین دلیل سعی كرده‌ام اطلاعاتی را كه دارم در اختیار دوستانم قرار دهم و آنها را هم به شناخت فردوسی و بزرگان كشور تشویق كنم. گرچه شهر توس در كنار ماست و باید فعالیت‌های زیادی درباره فردوسی در مشهد انجام شود، اما این‌گونه نیست و شهرهای دیگر حتی كشورهای همسایه بیشتر به آن پرداخته‌اند.
البته مدتی است كه در مشهد نسبت به قبل توجه بهتری می‌شود، اما آن‌طور كه باید نیست و هنوز جای كار دارد. فردوسی كار بزرگی كرده و باید برای مردم شناخته‌شده باشد.
در واقع فردوسی را باید همه بشناسند و تولید فیلم و نمایش در این زمینه می‌تواند نقش مهمی داشته باشد.
شاهنامه‌خوانی بر درس و مدرسه‌ات تاثیر منفی ندارد؟
تاكنون نگذاشته‌ام شاهنامه‌خوانی مانع درس‌خواندنم شود و همیشه سعی كرده‌ام شاگرد زرنگی باشم. تمام كارهایم را به‌خوبی انجام می‌دهم و با تشویق خانواده‌ام چیزهایی را كه دوست دارم آموزش می‌بینم. دوست دارم چیزهای خوب را تجربه كنم و مواردی را كه به آن علاقه دارم، دنبال كنم. به ادبیات و تاریخ علاقه زیادی دارم و دوست دارم در آینده مربی ادبیات شوم.
مهم‌ترین مشوقت در این راه چه كسانی هستند؟
خانواده و پدربزرگم بیشترین مشوقان من بوده و هستند.
به جز نقالی به چه هنری علاقه داری؟
من علاوه‌بر شاهنامه‌خوانی به نقاشی نیز علاقه‌مندم و در كلاس نویسندگی نیز شركت كرده‌ام. به اعتقاد من نویسندگی و شاهنامه‌خوانی با یكدیگر پیوند خورده‌اند و به همین دلیل علاقه زیادی به نوشتن دارم. ضمن این‌كه فرد با نویسندگی می‌تواند داستان زندگی خود و هر چیزی را كه دوست دارد، بنویسد. تاكنون چند كتاب هم نوشته‌ام كه از میان آنها داستان «زن خدمتـــــــــــكار» را دوســــــــت دارم.
