درباره کاغذهای سبک که این روزها مورد استفاده ناشران کتاب قرار گرفته است
سبکهای سنگین!
همین چند وقت پیش كارتنهای حاوی كتاب به اندازه یخچال و ماشین لباسشویی و تلویزیون، اسباب زحمت و گرفتاری در جابهجایی و نقل مكان بودند، حالا كتابهایی را میتوان دید كه در چند صد صفحه منتشر شدهاند، ولی وزنی به اندازه پر كاه دارند. مثلا كتاب «جزء از كل» نوشته استیو تولتز با ترجمه پیمان خاكسار كه نشر چشمه آن را راهی بازار كرد، بسیار سبك است و شاید در سالهای اول انتشاراش خیلیها فریب ظاهرش را خورده و موقع برداشتن كتاب جا میخوردند. كتابهای سبك و پركاهی در واقع روی كاغذی چاپ میشوند كه كاغذ بالكی Bulky نام دارد؛ در بازار نشر ایران گاهی به كاغذ سبكبال هم شهرت دارد و البته به دلیل سازگاری با محیط زیست به آن كاغذ سبز هم میگویند. این نوع كاغذ به دلایل متعدد كه سبكی و كموزنی فقط یكی از این دلایل است، در بازار نشر جهان مورد توجه است و در ایران هم چند سالی است كه توجه ناشران را به خود جلب كرده. شاید بد نباشد با این نوع كاغذ آشنا شوید و دربارهاش بدانید.
و چطور تولید میشود؟
كاغذ بالكی را از چوب و ضایعات آن تحت فشار و به صورت مكانیكی تولید میكنند. در فرآیند تولید آن از مواد شیمیایی مانند سفیدكننده استفاده نمیشود به همین دلیل كرم یا طوسی رنگ است و به چشم آسیب نمیزند و با طبیعت هم سازگار و همساز با محیط زیست است.
شاید كاغذ بالكی برای اوراق اداری، پاكت و حتی سربرگ هم مورد استفاده قرار بگیرد، اما مهمترین مورد استفادهاش انتشار كتاب است چون برای انواع دیگر چاپ مثل محصولات پر تصویر با گرافیكهای رنگی خیلی مناسب نیست. بافت این نوع كاغذ متخلخل است و به همین دلیل ضخامت آن تاثیر چندانی در وزن كتاب ندارد. یكی از مهمترین تولیدكنندگان این نوع كاغذ كشور سوئد است كه سالانه نزدیك به 7/1 میلیون تن انواع كاغذهای بالكی را برای صنعت نشر اروپا و جهان تولید میكند.
بهجز سوئد، كشورهایی مانند روسیه، فنلاند و آلمان هم در تولید این نوع كاغذ فعالیت دارند.
چرا باید كاغذ بالكی را
دوست داشت؟
رنگ این كاغذ كرم یا طوسی روشن است و موقع مطالعه چشم را خسته نمیكند.
وزن این كاغذ به قدری كم است كه بهراحتی میتوان یك كتاب چند صفحهای را در هر حالتی به دست گرفت و آن را مطالعه كرد.
بافت این كاغذ جان میدهد برای نوشتن؛ مخصوصا با مداد
كتابهای چاپ شده روی كاغذ بالكی بسیار سربهراه هستند به طوری که اگر روی هر صفحهای كه قرار بگیرید میتوانید بهراحتی آن را باز نگه دارید بدون اینكه اصرار در بسته شدن داشته باشد. حتی میتوانید آن را روی صفحهای كه در حال مطالعه بودید باز بگذارید، بروید و هر وقت برگشتید از همان صفحه ادامه بدهید.
سبكی این كتابها باعث میشود نه شما در جابهجایی آنها مشكلی داشته باشید، نه ناشر، توزیعكننده و ویزیتورهای كتاب. در ضمن میتوانید از انواع طاقها و قفسههای دیواری برای نگهداری این كتابها استفاده كنید و نگران وزن آنها نباشید.
این كتابها را نمیشود بهراحتی كپی كرد و به همین دلیل احتمالا مورد علاقه ناشران حرفهای خواهد بود و به نوعی شاید بتوان گفت جای خالی كپیرایت را در كشورمان پرمیكند.
استقبال از كاغذ بالكی در بازار كتاب ایران چطور است؟
ناشران ایرانی تقریبا از چهار سال پیش به این نوع كاغذ روی آوردهاند و حرفهایها معمولا از این نوع كاغذ استفاده میكنند. یكی از مهمترین واردكنندگان این نوع كاغذ در ایران شركت راهكار برگ بهشت است كه هم در زمینه انتشار كتاب فعالیت میكند و هم به عنوان واردكننده چند نوع كاغذ خارجی از جمله كاغذ بالكی. نام و میزان ارز تخصیص یافته به این شركت بر اساس فهرست دریافتكنندگان ارز بانكی برای واردات كاغذ، گویای میزان استقبال ناشران از انواع كاغذ خارجی از جمله كاغذ بالكی است.
از جمله ناشرانی كه در ایران از این نوع كاغذ استفاده میكنند میتوان به نشر چشمه، افق، ققنوس، روزبهان، مرکز نشر علوم انسانی، ماهور، نظر، شمع و مه، جیحون و ثالث اشاره كرد. این روزها ناشران كمسابقهتر هم به استفاده از این نوع كاغذ روی آوردهاند و بر اساس نظرسنجی انتشارات ققنوس كه سال 96 انجام شده، مخاطبان هم از كتابهای منتشر شده روی كاغذ بالكی استقبال كردهاند.
مدیر انتشارات بهشت كه وابسته به شركت راهكار برگ بهشت است، درباره تولید این نوع كاغذ در ایران گفته بود شرایط جغرافیایی كشورمان و محدود بودن مناطق جنگلی مانع از تولید این نوع كاغذ است اما به نظر میرسد با مدیریت جنگلها و خرید دستگاههای مخصوص تولید این نوع كاغذ، بتوان بخشی از نیاز بازار كتاب را در كشور تامین كرد.