گفت‌وگوی جام‌جم با دهیار سقالكسار رشت؛ یكی از منتخبان جشنواره ملی طرح‌های برگزیده دهیاریها
یک روستای همه‌چی تمام
سقالكسار شاید برای خیلی‌ها یك روستا باشد در 15 كیلومتری جنوب رشت، با تصاویری كه از زیبایی هوش از سر می‌پرانند؛ تصاویری كه یكی یكی در موتورهای جست‌وجو بالا می‌آیند و از سرزمینی رویایی حكایت می‌كنند كه در نزدیكی رشت قرار دارد و یكی از قطب‌های گردشگری منطقه است؛ اما برای ما حالا نماد یك روستای متفاوت است؛ یك روستای نمونه و نوآور؛ روستایی كه به واسطه مشاركت مثال‌زدنی دهیاری، شورا و البته اهالی‌اش، یكی از منتخبان ششمین جشنواره ملی طرح‌های برگزیده دهیاریها بود. بهانه‌ای كه باعث شد پای حرف‌های پیمان بازدیدی دهیار 43 ساله روستای سقالكسار رشت بنشینیم و با او از راز و رمزهایی بگوییم كه حالا اسم روستای آنها را در سطح كشور مطرح كرده است.
چندسال است دهیار روستای سقالكسار هستید؟
تقریبا دوسالی می‌شود.
قبل از آن چه كار می‌كردید؟
من یك فعال مدنی اجتماعی هستم و سال‌های زیادی است كه در حوزه محیط زیست فعالیت می‌كنم و حتی یك سمن به نام سرزمین ایده‌آل ما با رویكرد محیط زیستی را در شهر رشت راه انداختم. به واسطه همین فعالیت‌ها بود كه از من دعوت شد دهیار روستایی بشوم كه یك منطقه جنگلی بسیار زیبا و دریاچه مصنوعی دارد و درحقیقت یك مجموعه گردشگری است كه نیاز به توجه خاص محیط زیستی دارد؛ یعنی همین روستای سقالكسار.
قبل از این‌كه دهیار بشوید چه‌كار می‌كردید؟
كار آزاد داشتم به اضافه این‌كه فعالیت‌های همین سمن محیط زیستی خیلی وقت‌گیر بود و واقعا فرصت كار دیگری برایم پیش نمی‌آمد.
درباره روستای سقالكسار بیشتر توضیح می‌دهید، ظاهرا یك روستای گردشگری با جاذبه‌هایی تماشایی است؟
بله، سقالكسار واقعا روستای گردشگری است، البته شاید روستاهای زیادی مدعی این باشند كه هدف گردشگری هستند، اما سقالكسار واقعا ظرفیت‌های گردشگری را دارد و به همین خاطر روزانه حدود 2000 گردشگر از 500 هكتار پهنه آبی و 600 هكتار پهنه خاكی آن بازدید می‌كنند كه رقم قابل توجهی است.
روستای شما چقدر جمعیت دارد؟
جمعیت ثابت روستای ما حدود
700 نفر است، یعنی حدود 300 خانوار كه همگی گیلك هستند و مثل بقیه مردم این منطقه شالیزار دارند و دامدار و باغدارند. البته روستای ما یك خصیصه متفاوت‌تر نسبت به روستاهای منطقه دارد و آن هم پرورش ماهی‌های گرمابی و ماهی قرمز است كه از این نظر سقالكسار مركز تولید ماهی قرمز در شهرستان رشت هم هست.
اسم سقالكسار به‌جز بحث گردشگری‌اش مدتی است در سطح كشور به‌واسطه طرح‌های مختلفی كه در آن اجرا شده، مطرح است. درباره این اقدامات توضیح می‌دهید، مثلا خیلی‌ها می‌گویند سقالكسار یك روستای پاك و بدون زباله است.
بله، همین طور است، اولین اقدام ما كه اسم روستا را در سطح كشور مطرح كرد، همین بحث پاكیزگی بود، بعد از این‌كه من به عنوان دهیار روستا انتخاب شدم سعی كردم در ادامه طرح دهیار قبلی بحث تفكیك زباله را ادامه بدهم. در این موضوع قبلا به اهالی روستا آموزش‌هایی داده شده بود، اما به آن شكل از آن استقبال نكرده بودند. من همین بحث را دوباره مطرح كردم و خوشبختانه این بار مردم مشاركت بیشتری داشتند.
بحث تفكیك زباله تا امروز شاید در بسیاری از شهرها و روستاهای كشورمان مطرح شده باشد، اما خیلی جاها موفقیت‌آمیز نبوده، شما چطور در این بحث موفق شدید؟
روش ما خیلی ساده است. وقتی شما روستا را كاملا تمیز نگه دارید، مردم هم با شما در حفظ این تمیزی همراه می‌شوند. از سوی دیگر وقتی به آنها القا كنید كه روستایتان تمیزترین روستای ایران است، خودشان به یكی از حافظان محیط زیست تبدیل می‌شوند و در حقیقت یكی از اركان اصلی این موفقیت همین مردم هستند كه در صف اول هر برنامه و طرحی قرار دارند.
الان روستای شما یك روستای بدون زباله و پاك است، این یعنی در سقالكسار اصلا زباله پیدا نمی‌شود؟
ببنیید ما اگر گردشگر در روستا نداشته باشیم، عملا زباله‌ای هم نداریم. حتی از در هیچ خانه‌ای زباله بیرون نمی‌رود، به‌جز زباله خشك كه تفكیك شده و توسط دوره‌گردها خریداری می‌شود. تكلیف زباله‌های تر هم كه مشخص است و با آموزش‌هایی كه داده شده بخشی از این زباله كه قابل مصرف برای دام و طیور نیست، در خود باغچه‌ها كمپوست می‌شود و شما حتی اگر سرزده هم به روستای ما بیایید
یك ته سیگار روی زمین پیدا نمی‌كنید.
این تمیزی را در مجموعه گردشگری سقالكسار هم می‌توانیم ببینیم؟
بله قطعا. در بحث مجموعه سد خاكی، كل 600 هكتار تحت مدیریت پسماند است و هر روز دو تا كارگر در كل این مجموعه خاكی حضور دارند و همه‌جا را می‌گردند و اگر زباله‌ای بببینید كه خیلی كم پیش می‌آید، پاكسازی را انجام می‌دهند.
بالاخره اینجا یك مجموعه گردشگری است، چطور می‌شود كه زباله‌ای روی زمین نباشد؟
ببینید ما به گردشگرانی كه وارد مجموعه می‌شوند و ورودی پرداخت می‌كنند، كیسه مخصوص زباله می‌دهیم و از آنها می‌خواهیم زباله‌هایشان را داخل این كیسه بریزند و برای تشویق گردشگرها هم طرح‌هایی درنظر گرفته‌ایم، مثلا نصف هزینه ورودی را موقع تحویل زباله‌ها به آنها برمی‌گردانیم كه همین موضوع باعث مشاركت زیاد گردشگرها هم شده و با وجود این‌كه سال گذشته حدود یك میلیون نفر گردشگر در این منطقه داشتیم، اما از نظر پاكیزگی محیط اصلا به مشكل برنخوردیم.
آمار یك میلیون گردشگر برای یك روستا آمار قابل توجهی است، حتما حضور این گردشگرها برای روستا با خیر و بركت هم همراه بوده است.
بله، سال گذشته از بحث ورودی این گردشگرها و اجاره قایق پدالی در دریاچه و البته اولین قایق تمام خورشیدی استان گیلان، ما
800 میلیون تومان درآمدزایی كردیم.
اگر گردشگری بخواهد در سقالكسار بماند، فضایی برای اسكان دارد؟
در روستا هم اقامتگاه بومگردی داریم، هم خانه و كاشانه‌هایی كه به صورت محلی هستند و به اسكان گردشگرها اختصاص داده می‌شوند، اما در خود مجموعه گردشگری به دلیل این‌كه یك پارك جنگلی است اقامت امكان‌پذیر نیست.
یعنی گردشگرها حتی به صورت چادر هم نمی‌توانند اقامت كنند؟
نه ممنوع است چون اینجا یك منطقه جنگلی با حیات وحش است و سعی می‌كنیم به حریم آنها احترام بگذاریم...
در صحبت‌هایتان به مشاركت اهالی روستا اشاره كردید، چطور توانستید آنها را به این مشاركت ترغیب كنید؟
شاید به مدیریت و سیستمی كه ما در روستا اجرا كرده‌ایم اعتماد كرده‌اند، چون ما واقعا در میان مردم هستیم. هیچ‌وقت نمی‌گوییم در اداره یك روستا شورا بالاتر است یا دهیاری بالاتر است یا مردم. یكی از اركان اصلی موفقیت ما هم همین همراهی همه‌جانبه است. الان دو نفری كه عضو شورای ما هستند همانقدر در موفقیت سقالكسار سهم دارند كه دهیاری سهم دارد. درحقیقت وقتی بین شورا و دهیاری در یك روستا هماهنگی وجود داشته باشد كار بهتر انجام می‌شود. البته یكی دیگر از رمزهای موفقیت سقالكسار، همیاری و تعامل خوب ما با نهادهایی مثل اداره‌كل دفتر روستایی و شوراهای استانداری بخشداری و ... است. الان هم اگر دوتا از طرح‌های روستای ما در سطح كشور در جشنواره دهیاریها به عنوان طرح‌های برگزیده انتخاب شد، قطعا بدون كمك عوامل استانداری و بخشداری نبوده .
سقالكسار با چه طرح‌هایی پا به این جشنواره گذاشت؟
ما در دو محور شركت كردیم، محور عمران و خدمات روستایی كه در این بخش به خاطر خدماتی كه انجام داده بودیم، اول شدیم و محور بعدی محور منابع درآمد پایدار و كارآفرینی و اشتغال بود كه دوم شدیم. طرحی كه در این بخش ارائه كرده بودیم درحقیقت معرفی مركز آموزشی بود كه مدتی پیش در روستا راه انداختیم. یعنی یك مركز آموزشی چند منظوره روستایی كه به صورت رایگان به اهالی روستا آموزش می‌دهد. در این مركز ما آموزش‌های مختلفی را در نظر گرفته‌ایم. از آموزش مهارت‌های زندگی به بانوان گرفته تا آموزش نوغان‌داری، پرورش زنبور عسل، مرغ محلی، كرم ابریشم و ... حتی در بحث صنایع دستی هم فعال هستیم و به بانوان علاقه‌مند، رشتی‌دوزی، قالی‌بافی و حصیربافی را آموزش می‌دهیم. البته در ماه‌های اول راه‌اندازی این مركز آموزشی، به
20 نفر از زنان روستا در دو مرحله خیاطی آموزش دادیم كه الان هم همه آنها خودكفا شده‌اند و از طریق خیاطی درآمدزایی دارند.
در محور عمران و خدمات روستایی به خاطر چه فعالیت‌هایی به عنوان اول رسیدید؟
حدود 500 متر از مجموعه گردشگری را سنگفرش كردیم و بیش از
2000 كیلومتر برق‌رسانی داشتیم و برای این كار 5/2 میلیارد تومان بودجه از استانداری گرفتیم. در كنار اینها، در خود روستا خدمات عمرانی دیگری هم داشتیم، از ساخت زمین ورزشی برای بچه‌های روستا در پایین محله روستا گرفته تا شن‌ریزی و آسفالت معابر روستا.
تقریبا دوسالی می‌شود.
قبل از آن چه كار می‌كردید؟
من یك فعال مدنی اجتماعی هستم و سال‌های زیادی است كه در حوزه محیط زیست فعالیت می‌كنم و حتی یك سمن به نام سرزمین ایده‌آل ما با رویكرد محیط زیستی را در شهر رشت راه انداختم. به واسطه همین فعالیت‌ها بود كه از من دعوت شد دهیار روستایی بشوم كه یك منطقه جنگلی بسیار زیبا و دریاچه مصنوعی دارد و درحقیقت یك مجموعه گردشگری است كه نیاز به توجه خاص محیط زیستی دارد؛ یعنی همین روستای سقالكسار.
قبل از این‌كه دهیار بشوید چه‌كار می‌كردید؟
كار آزاد داشتم به اضافه این‌كه فعالیت‌های همین سمن محیط زیستی خیلی وقت‌گیر بود و واقعا فرصت كار دیگری برایم پیش نمی‌آمد.
درباره روستای سقالكسار بیشتر توضیح می‌دهید، ظاهرا یك روستای گردشگری با جاذبه‌هایی تماشایی است؟
بله، سقالكسار واقعا روستای گردشگری است، البته شاید روستاهای زیادی مدعی این باشند كه هدف گردشگری هستند، اما سقالكسار واقعا ظرفیت‌های گردشگری را دارد و به همین خاطر روزانه حدود 2000 گردشگر از 500 هكتار پهنه آبی و 600 هكتار پهنه خاكی آن بازدید می‌كنند كه رقم قابل توجهی است.
روستای شما چقدر جمعیت دارد؟
جمعیت ثابت روستای ما حدود
700 نفر است، یعنی حدود 300 خانوار كه همگی گیلك هستند و مثل بقیه مردم این منطقه شالیزار دارند و دامدار و باغدارند. البته روستای ما یك خصیصه متفاوت‌تر نسبت به روستاهای منطقه دارد و آن هم پرورش ماهی‌های گرمابی و ماهی قرمز است كه از این نظر سقالكسار مركز تولید ماهی قرمز در شهرستان رشت هم هست.
اسم سقالكسار به‌جز بحث گردشگری‌اش مدتی است در سطح كشور به‌واسطه طرح‌های مختلفی كه در آن اجرا شده، مطرح است. درباره این اقدامات توضیح می‌دهید، مثلا خیلی‌ها می‌گویند سقالكسار یك روستای پاك و بدون زباله است.
بله، همین طور است، اولین اقدام ما كه اسم روستا را در سطح كشور مطرح كرد، همین بحث پاكیزگی بود، بعد از این‌كه من به عنوان دهیار روستا انتخاب شدم سعی كردم در ادامه طرح دهیار قبلی بحث تفكیك زباله را ادامه بدهم. در این موضوع قبلا به اهالی روستا آموزش‌هایی داده شده بود، اما به آن شكل از آن استقبال نكرده بودند. من همین بحث را دوباره مطرح كردم و خوشبختانه این بار مردم مشاركت بیشتری داشتند.
بحث تفكیك زباله تا امروز شاید در بسیاری از شهرها و روستاهای كشورمان مطرح شده باشد، اما خیلی جاها موفقیت‌آمیز نبوده، شما چطور در این بحث موفق شدید؟
روش ما خیلی ساده است. وقتی شما روستا را كاملا تمیز نگه دارید، مردم هم با شما در حفظ این تمیزی همراه می‌شوند. از سوی دیگر وقتی به آنها القا كنید كه روستایتان تمیزترین روستای ایران است، خودشان به یكی از حافظان محیط زیست تبدیل می‌شوند و در حقیقت یكی از اركان اصلی این موفقیت همین مردم هستند كه در صف اول هر برنامه و طرحی قرار دارند.
الان روستای شما یك روستای بدون زباله و پاك است، این یعنی در سقالكسار اصلا زباله پیدا نمی‌شود؟
ببنیید ما اگر گردشگر در روستا نداشته باشیم، عملا زباله‌ای هم نداریم. حتی از در هیچ خانه‌ای زباله بیرون نمی‌رود، به‌جز زباله خشك كه تفكیك شده و توسط دوره‌گردها خریداری می‌شود. تكلیف زباله‌های تر هم كه مشخص است و با آموزش‌هایی كه داده شده بخشی از این زباله كه قابل مصرف برای دام و طیور نیست، در خود باغچه‌ها كمپوست می‌شود و شما حتی اگر سرزده هم به روستای ما بیایید
یك ته سیگار روی زمین پیدا نمی‌كنید.
این تمیزی را در مجموعه گردشگری سقالكسار هم می‌توانیم ببینیم؟
بله قطعا. در بحث مجموعه سد خاكی، كل 600 هكتار تحت مدیریت پسماند است و هر روز دو تا كارگر در كل این مجموعه خاكی حضور دارند و همه‌جا را می‌گردند و اگر زباله‌ای بببینید كه خیلی كم پیش می‌آید، پاكسازی را انجام می‌دهند.
بالاخره اینجا یك مجموعه گردشگری است، چطور می‌شود كه زباله‌ای روی زمین نباشد؟
ببینید ما به گردشگرانی كه وارد مجموعه می‌شوند و ورودی پرداخت می‌كنند، كیسه مخصوص زباله می‌دهیم و از آنها می‌خواهیم زباله‌هایشان را داخل این كیسه بریزند و برای تشویق گردشگرها هم طرح‌هایی درنظر گرفته‌ایم، مثلا نصف هزینه ورودی را موقع تحویل زباله‌ها به آنها برمی‌گردانیم كه همین موضوع باعث مشاركت زیاد گردشگرها هم شده و با وجود این‌كه سال گذشته حدود یك میلیون نفر گردشگر در این منطقه داشتیم، اما از نظر پاكیزگی محیط اصلا به مشكل برنخوردیم.
آمار یك میلیون گردشگر برای یك روستا آمار قابل توجهی است، حتما حضور این گردشگرها برای روستا با خیر و بركت هم همراه بوده است.
بله، سال گذشته از بحث ورودی این گردشگرها و اجاره قایق پدالی در دریاچه و البته اولین قایق تمام خورشیدی استان گیلان، ما
800 میلیون تومان درآمدزایی كردیم.
اگر گردشگری بخواهد در سقالكسار بماند، فضایی برای اسكان دارد؟
در روستا هم اقامتگاه بومگردی داریم، هم خانه و كاشانه‌هایی كه به صورت محلی هستند و به اسكان گردشگرها اختصاص داده می‌شوند، اما در خود مجموعه گردشگری به دلیل این‌كه یك پارك جنگلی است اقامت امكان‌پذیر نیست.
یعنی گردشگرها حتی به صورت چادر هم نمی‌توانند اقامت كنند؟
نه ممنوع است چون اینجا یك منطقه جنگلی با حیات وحش است و سعی می‌كنیم به حریم آنها احترام بگذاریم...
در صحبت‌هایتان به مشاركت اهالی روستا اشاره كردید، چطور توانستید آنها را به این مشاركت ترغیب كنید؟
شاید به مدیریت و سیستمی كه ما در روستا اجرا كرده‌ایم اعتماد كرده‌اند، چون ما واقعا در میان مردم هستیم. هیچ‌وقت نمی‌گوییم در اداره یك روستا شورا بالاتر است یا دهیاری بالاتر است یا مردم. یكی از اركان اصلی موفقیت ما هم همین همراهی همه‌جانبه است. الان دو نفری كه عضو شورای ما هستند همانقدر در موفقیت سقالكسار سهم دارند كه دهیاری سهم دارد. درحقیقت وقتی بین شورا و دهیاری در یك روستا هماهنگی وجود داشته باشد كار بهتر انجام می‌شود. البته یكی دیگر از رمزهای موفقیت سقالكسار، همیاری و تعامل خوب ما با نهادهایی مثل اداره‌كل دفتر روستایی و شوراهای استانداری بخشداری و ... است. الان هم اگر دوتا از طرح‌های روستای ما در سطح كشور در جشنواره دهیاریها به عنوان طرح‌های برگزیده انتخاب شد، قطعا بدون كمك عوامل استانداری و بخشداری نبوده .
سقالكسار با چه طرح‌هایی پا به این جشنواره گذاشت؟
ما در دو محور شركت كردیم، محور عمران و خدمات روستایی كه در این بخش به خاطر خدماتی كه انجام داده بودیم، اول شدیم و محور بعدی محور منابع درآمد پایدار و كارآفرینی و اشتغال بود كه دوم شدیم. طرحی كه در این بخش ارائه كرده بودیم درحقیقت معرفی مركز آموزشی بود كه مدتی پیش در روستا راه انداختیم. یعنی یك مركز آموزشی چند منظوره روستایی كه به صورت رایگان به اهالی روستا آموزش می‌دهد. در این مركز ما آموزش‌های مختلفی را در نظر گرفته‌ایم. از آموزش مهارت‌های زندگی به بانوان گرفته تا آموزش نوغان‌داری، پرورش زنبور عسل، مرغ محلی، كرم ابریشم و ... حتی در بحث صنایع دستی هم فعال هستیم و به بانوان علاقه‌مند، رشتی‌دوزی، قالی‌بافی و حصیربافی را آموزش می‌دهیم. البته در ماه‌های اول راه‌اندازی این مركز آموزشی، به
20 نفر از زنان روستا در دو مرحله خیاطی آموزش دادیم كه الان هم همه آنها خودكفا شده‌اند و از طریق خیاطی درآمدزایی دارند.
در محور عمران و خدمات روستایی به خاطر چه فعالیت‌هایی به عنوان اول رسیدید؟
حدود 500 متر از مجموعه گردشگری را سنگفرش كردیم و بیش از
2000 كیلومتر برق‌رسانی داشتیم و برای این كار 5/2 میلیارد تومان بودجه از استانداری گرفتیم. در كنار اینها، در خود روستا خدمات عمرانی دیگری هم داشتیم، از ساخت زمین ورزشی برای بچه‌های روستا در پایین محله روستا گرفته تا شن‌ریزی و آسفالت معابر روستا.
