اروپایی‌ها در روزهای اخیر از راه افتادن ساز و کار اینستکس صحبت می‌کنند. تحلیل شما از جزئیات اقدام اروپا که در این روزها منتشر شده چیست و چقدر در ادامه تحولات مربوط به برجام اثرگذار است؟
به جهت این‌که در فضای شکل گرفته بین ما و اروپا درباره برجام دچار خطای راهبردی نشده و منافع ملی و درازمدت خود را فدای بعضی از مناقشات سیاسی داخلی نکنیم باید تحلیل واقع بینانه و راهبردی داشته باشیم.
یکی از مباحثی که از زبان اروپایی‌ها خصوصا وزیر خارجه آلمان جاری شد این بود که جمهوری اسلامی ایران از درخت برجام به سایه آن اکتفا کند. این‌گونه سخنان نشان‌دهنده تغییر راهبردی اروپایی‌ها در گفته‌هایشان است زیرا آنها زمانی وعده میوه درخت برجام را می‌دادند اما مروز توصیه می‌کنند به سایه برجام بسنده کنیم. در این صورت ما هم باید راهبردمان را متناسب با آنها تنظیم کنیم، به این معنی که اگر قرار باشد ایران به سایه بسنده کند همه با هم چه ایران و چه اروپا در سایه برجام قرار می‌گیریم. به این معنی که اروپاییان نیز صرفا از سایه برجام بهره‌مند شوند.
بهترین راهبرد ایران برای این اقدام یعنی بهره‌مندی صرف اروپا از سایه برجام چیست؟
اقداماتی که اخیرا از سوی ایران در حال انجام است همین هدف را محقق می‌کند و جمهوری اسلامی ایران نیز تعهدات برجامی‌اش را به‌اندازه‌ای کاهش می‌دهد که اروپا هم از دستیابی به منافع صد در صدی خود از برجام محروم شود. اروپاییان نیز باید انتظارات خود را از برجام کم کنند و انتظاراتشان از استفاده از میوه درخت برجام به سایه آن فروکاسته ‌شود.
با توجه به آنکه برجام برای اروپا اهمیت بسیاری دارد همین‌طور به‌واسطه برجام اعتبار و حیثیت بین‌المللی بسیاری به دست آورده است طبیعتا در صورت از بین رفتن برجام، اعتبار و حیثیت آنها نیز دچار مشکل می‌شود و در ضمن شاهد جهانی نا امن‌تر و در نتیجه اروپایی نا امن‌تر خواهیم بود.
با توجه به اهمیت بسیار زیاد برجام برای اروپا، آنها تا کجا با کاهش تعهدات برجامی ایران کنار خواهند آمد؟
برجام اهمیت بسیاری برای اروپا دارد بنابراین حتی در صورتی که جمهوری اسلامی ایران دو تعهد دیگر خود را به دلیل عملکرد بد اروپا تعلیق کند آنها با ایران کنار می‌آیند، اهمیت برجام برای اروپا آن‌قدر زیاد است که جمهوری اسلامی ایران هم می‌تواند با تعلیق تعهداتش به اروپا فشار آورد تا آنها نیز در مقابل به آمریکا فشار آورند تا هر دو طرف ایران و اروپا به راهبرد استفاده از میوه درخت برجام بازگردند.
ایران قبلا اعلام کرده بود در 16 تیر گام دوم کاهش تعهدات برجامی خود را بر می دارد آیا اقدامی در حد اینستکس ارزش این را دارد که ایران گام‌های خود را متوقف کند؟
باید در زمانی به اینستکس رضایت داد که این ساز و کار راه بیفتد، به این معنی که اروپا از ایران نفت خریداری کرده و  پولش را در اینستکس واریز کند تا کشورمان بتواند اقدام به خریداری کالاهای مورد نیازش کند همین‌طور همزمان اروپا 5 میلیارد اعتبار به صندوق اینستکس واریز کند تا ایران اقدام به خرید کالاهایش کند.
اگر اروپا از ایران نفت نخرد آیا اینستکس قابلیت اجرایی دارد؟
خیر، قابلیت اجرایی نخواهد داشت. در هر صورت باز هم تاکید می‌کنم که برجام برای طرف اروپایی بسیار مهم است. بر همین اساس اگر ایران بخش دیگری از تعهدات خود را تعلیق کند و حتی برای بار سوم دو تعهد دیگر خود را تعلیق کند تا اروپایی‌ها به جدی بودن ایران در این مسیر اطمینان پیدا ‌کنند آن‌وقت نه‌تنها اینستکس را راه می‌اندازند و نفت ایران را می‌خرند بلکه هزار کار دیگر هم کنند. بحث بلوف و فشار در عالم سیاست شناخته شده است. در بحث بلوف و فشار، آن‌قدر بر سر رقیب آتش می‌ریزند که نتواند سرش را بلند کند و از خاکریز، افق را ببیند. در مسیر مقاومتی که از سوی ایران انتخاب شده است الان بعد از 5 سال پدافند، زمان آفند ایران است. اتفاقا ما ظرفیت بسیار بالایی در آفند داریم زیرا اروپایی‌ها حاضر نیستند چیزی را که در برجام به دست آورده‌اند به سادگی از دست بدهند. همین نکته ابزار بسیار خوبی برای ما جهت فشار آوردن به اروپاست تا ما از حداقل منافع اقتصادی درخت برجام استفاده کنیم؛ امری که تا امروز محقق نشده و دلیل آن این بوده که اروپایی‌ها این تحلیل اشتباه را در محاسبات داشتند که ایران هیچ کاری نخواهد کرد و راهی جز پذیرش شروط آنها ندارد. الان ایران در مقام آفند قرار گرفته و نباید در گام‌هایی که بر می‌دارد تردید ‌کند. آنهایی که به دنبال ایجاد این نگرانی هستند که در صورت ادامه مسیر فعلی از سوی ایران، پرونده ما به شورای امنیت سازمان ملل می‌رود و قطعنامه‌ها بر می‌گردد باید به این سوال پاسخ واقع‌بینانه بدهند که برجام چقدر برای اروپا اهمیت دارد و تا کجا حاضر است پای این توافق بایستد. به نظر من برجام برای اروپا بسیار اهمیت دارد و حالا حالاها حاضر نیست برجام را ازدست بدهد لذا فقط ایران باید بدون ترس و لرز گام‌های خود را بردارد و مطمئن باشد که در گام‌ دوم، اروپایی‌ها بیشتر نرم خواهند شد. در گام سوم بیشتر و... . اولین شرط این مساله این است که ایران روند حرکت فعلی را متوقف نکند.
ما از خودمان مطمئن هستیم که به تعهدات‌مان عمل می‌کنیم و در طرف مقابل به نتیجه نگاه می‌کنیم. زمانی ما روند آفندی را که شروع کرده‌ایم متوقف خواهیم کرد که منافع‌مان در جیب‌مان باشد. یعنی اینستکس راه افتاده باشد، اروپایی‌ها از ایران نفت بخرند، اروپایی‌ها اعتبار داده‌ باشند، کشورهای دیگر به این ساز و کار پیوسته‌ باشند و در کل ما باید نتایج اینستکس را در کف خیابان‌های ایران ببینیم و دیگر شاهد نباشیم که هنوز حتی به دلیل تحریم‌ها برای داروهای سرطانی که بدیهی‌ترین چیزهاست مشکل داریم و برای آنها بازار سیاه تشکیل می‌شود. حالا آنها می‌گویند این اتفاقات دو ماه دیگر می‌افتد خب ما هم می‌گوییم دو ماه دیگر به تعهدات‌مان بر‌می‌گردیم. این‌که از الان به این حد از اقدام اروپا رضایت دهیم یک خطای راهبردی بسیار جدی است و نباید به آن تن داد.
ما باید بدانیم که اگر چماق تعلیق تعهدات از سوی ایران بلند نشده بود اروپایی‌ها حاضر به انجام همین حد از اقدامات هم نبودند. این در حالی است که دو تعلیق ایران در گام اول، خیلی مهم نبود اما اگر این چماق را بلند نکرده بودیم همین کار را هم نمی‌کردند و این نشان می‌دهد که حفظ برجام و پایبندی ایران به تعهداتش در همان سطح قبلی برای اروپایی‌ها بسیار مهم است.
 اینستکس می‌خواهد تحریم‌های آمریکا را دور بزند اما برخی معتقدند اگر اروپایی‌ها جسارت دور زدن تحریم‌های آمریکا را داشتند اساسا نیازی به چنین ساز و کاری نبود.
اروپا در یک دوراهی جدی قرار گرفته است و از این جهت قابل درک است ولی به هر حال باید تصمیم بگیرد. اروپا به مثابه یک قدرت نیمه‌مستقل است. اروپا و آمریکا در بلوک غرب تعریف می‌شوند و اروپایی‌ها در فضای جنگ سرد رهبری آمریکا را پذیرفتند و زیر بلیت این کشور عمل کردند و الان هم زیر بلیت آمریکا ادامه می‌دهند ولی الان در فضای جهان چند‌قطبی اروپایی‌ها تلاش کرده‌اند با تشکیل اتحادیه و یورو، حیثیت مستقل و یا نیمه‌مستقلی برای خود دست و پا کنند. الان به جایی رسیده‌اند که معاهده‌ای چندجانبه و به ابتکار خودشان با ایران امضا کرده‌اند و این معاهده در اروپا شکل گرفته و در واقع مجموعه اتحادیه اروپا با آن درگیر بوده‌اند. الان باید میان برجام و آمریکا یکی را انتخاب کنند. طرف‌های دیگر برجام یعنی روسیه و چین در این معرکه دست به انتخاب زدند و مثلا چینی‌ها اخیرا اعلام کردند خرید نفت از ایران برای ما استراتژیک است و ما نمی‌توانیم این مساله را نادیده بگیریم. روس‌ها نیز مشابه چنین موضعی را گرفتند. زمان آن رسیده است که اروپا هم میان برجام و آمریکا یکی را انتخاب کند و یا این‌که حداقل طوری رفتار کنند که این دو قابل جمع باشند (البته با علامت بزرگ‌تر به سمت برجام). این مشکل اروپایی‌هاست که باید به یک تصمیم راهبردی جدی برسند و از این حالت مذبذب بودن (در حالت خوشبینانه) خارج شوند. البته حالت بدبینانه‌تری هم وجود دارد و آن این‌که اروپا و آمریکا تقسیم نقش کرده‌اند و به مثابه دو لبه قیچی عمل می‌کنند و در حال بریدن ایران هستند. برخی هم می‌گویند اروپایی‌ها تحت فشار آمریکا هستند پس ما هم باید از اینجا به بعد اروپا را تحت فشار خود قرار دهیم تا اروپا هم مثل روسیه و چین به تصمیم برسد و یا این‌طرف باشد یا آن‌طرف. در این صورت تکلیف ما روشن می‌شود و اگر آنها آمریکا را انتخاب کنند به این جمع‌بندی می‌رسیم که اروپا هم از برجام خارج شده و آن‌وقت هم تکلیف ما روشن است و هم تکلیف آنها. اما تا زمانی که اعلام می‌کنند در برجام می‌مانند و ما هم اعلام می‌کنیم در برجام می‌مانیم باید به جای توصیه به ایران که از سایه درخت برجام استفاده کند، شرایط به سمتی برود که هم اروپا و هم ایران از میوه درخت برجام استفاده کنند و همان‌طور که ایران هزینه پرداخت می‌کند و حتما چین و روسیه هم در انتخاب‌شان مجبور به پرداخت هزینه هستند اروپا هم به این جمع‌بندی برسد که در انتخاب راهبردی باید هزینه بدهد. در غیر این‌صورت علاوه بر فشاری که از آمریکا می‌بیند به تدریج فشار ایران هم بیشتر خواهد شد و امیدوارم دولتمردان ایران مسیر راهبردی را که انتخاب کرده‌اند ادامه دهند و تعلیق تعهدات حداقل تا شش ماه و سه چهار مرحله ادامه یابد و آن‌وقت خواهیم دید که اروپا چگونه به تصمیم خواهد رسید و برای مشکل خودش و آمریکا راه‌حلی پیدا خواهد کرد و به راهبرد بهره‌برداری از میوه برجام برای هر دو طرف به جای بهره‌برداری از سایه درخت برجام برای هر دو طرف خواهند رسید.