داروی ام2000 برای اولین بار در سال 1379/ 2000 در گروه تحقیقاتی دكتر سید عباس میرشفیعی، از اعضای هیات‌علمی گروه ایمنی‌شناسی دانشگاه علوم پزشكی تهران طراحی شد. به‌گفته طراح این مولكول دارویی، ام2000 بر پایه ماده‌ای طبیعی به نام مانورونیك اسید تولید شده و به همین دلیل برای نام‌گذاری آن از حرف ام (M) از ابتدای كلمه مانورونیك‌اسید و عدد 2000 كه سال میلادی شروع طراحی این مولكول دارویی بوده استفاده شده است. مانورونیك‌اسید در طبیعت به‌صورت زنجیره پلیمری در ساختار دیواره‌ای برخی گونه‌های قارچی، باكتریایی و جلبك‌ها وجود دارد و اثرات سركوبگر آن بر سیستم دفاعی بدن در مطالعات متعددی ثابت شده است. اثرات ضدالتهابی و درمانی این دارو پس از حدود 20 سال مطالعه و تحقیق در مدل‌های جانوری به اثبات رسیده و همچنین در چند گروه از بیماران خود ایمنی نیز مراحل كارآزمایی بالینی یك، دو و سه را با موفقیت گذرانده است.
از قارچ‌های میكروسكوپی
تا درمان بیماری‌های خودایمنی
دكتر میرشفیعی در مورد چگونگی شكل‌گیری ایده طراحی این مولكول دارویی به جام‌جام می‌گوید: «رشته تخصصی من ایمنی‌شناسی است، اما اشرافم به سایر شاخه‌های پزشكی و چند سال سابقه تدریس بیوفیزیك پزشكی موجب شد تا احاطه بیشتری در بحث سازوكارهای مولكولی سلول‌های بدن و اثرات و عملكرد مولكول‌های دارویی و شیمیایی در بدن داشته باشم. به همین جهت زمینه تحقیقاتم به سمت ایمونوفارماكولوژی یا ایمنی‌شناسی دارویی سوق پیدا كرد. از سوی دیگر، در مطالعاتی كه در زمینه ایمنی‌شناسی قارچ‌ها داشتم با ساختار ویژه‌ای به نام «مانان» در قارچ‌های میكروسكوپی مواجه شدم كه اثر سركوبگری بر سیستم ایمنی بدن انسان داشت. این عملكرد موجب شد تا جرقه استفاده از این ویژگی برای طراحی دارویی برای درمان بیماری‌های خودایمنی كه در آنها سیستم ایمنی به‌صورت كنترل نشده‌ای به سلول‌های خودی بدن حمله می‌كند، در ذهنم ایجاد شود.» تحقیقات این پژوهشگر ایرانی در مورد خواص این ساختار در قارچ‌های میكروسكوپی حدود پنج سال ادامه یافت و چند مقاله در این خصوص در مجلات علمی بین‌المللی منتشر كرده است.
همكاری‌های بین‌المللی
 در تحقیقات دارو
این پژوهشگر ایرانی با اشاره به همكاری‌های بین‌المللی دیگری كه در ادامه این پژوهش برای بررسی اثر مولكول دارویی تولید شده بر حیوانات مدل با دانشگاهی در ایتالیا داشته، تصریح می‌كند: در آن سال‌ها هنوز در كشور فناوری مورد نیاز برای تولید موش‌های مدل بیماری‌های مختلف وجود نداشت. برای این كه از تأثیرگذاری مشابه حالت تك‌واحدی و پلیمری مطمئن شویم با محققی در دانشگاه مسینای ایتالیا وارد همكاری شدیم تا آن را در مدل حیوانی بیماری‌های خودایمنی بررسی كنیم. در این مرحله كه در سال 1383/ 2004 انجام شد، تركیب تولید شده را روی موش‌های صحرایی آزمایشگاهی كه مدل بیماری رماتیسم قلبی بود، امتحان كردیم كه نتایج بسیار امیدواركننده‌ای داشت. پس از انتشار این نتایج، دانشگاه مونستر آلمان 20 هزار دلار برای ثبت اختراع این مولكول و اخذ مدرك مالكیت فكری آن سرمایه‌گذاری كرد. این گروه تحقیقاتی پس از این مرحله طی همكاری با دانشگاهی در ژاپن، این مولكول دارویی را در مدل حیوانی بیماری ام‌اس بررسی كرد. پس از این زمان نیز مطالعات در مدل‌های حیوانی بیماری‌های گوناگون دیگر مانند آلزایمر، بیماری التهابی روده، رماتیسم مفصلی، پیری، دو بیماری خودایمنی كلیوی، دیابت، سرطان و تومورسازی به مدت پنج سال ادامه داشته است.
نتایج موفق تحقیقات بالینی
براساس قوانین بین‌المللی و داخلی كشور، هر مولكول دارویی برای ورود به بازار باید حداقل سه مرحله كارآزمایی بالینی را با موفقیت پشت سر بگذارد. طراح این مولكول دارویی درخصوص مشكلاتی كه بر سر راه بررسی‌های بالینی این مولكول دارویی وجود داشته، تصریح می‌كند: «پس از انجام مرحله بررسی در مدل‌های حیوانی نیاز بود تا دارو وارد بررسی‌های بالینی شود اما برای ورود به این مرحله باید این دارو از مقیاس آزمایشگاهی در مقادیر بسیار زیاد به صورت صنعتی و به شكل داروی قابل مصرف انسانی تولید می‌شد. با روش‌های آماده‌سازی در مقیاس آزمایشگاهی كه پیش از این برای مطالعات مدل حیوانی مورد استفاده قرار می‌گرفت، برای تولید هر دو گرم از مولكول دارویی كه فقط برای مصرف تقریبا دو روز هر فرد استفاده می‌شود، 200 هزار دلار هزینه نیاز بود؛ به همین علت ورود به این بخش با توقفی ده‌ساله روبه‌رو شد.» به گفته دكتر میرشفیعی، وی در طول این زمان با شركت‌های زیادی در خارج از ایران ارتباط برقرار كرد تا بتواند با فرموله كردن این مولكول اثربخش به شكل دارویی آن را وارد مرحله كارآزمایی بالینی كند. اما شركت‌های دارویی مبالغ بسیار زیادی را برای این كار طلب می‌كردند. این پژوهشگر ایرانی كه از رسیدن به دارو با كمك شركت‌های دارویی ناامید شده بود، در نهایت با همكاری دكتر نوشین راستكاری از استادان دانشكده داروسازی دانشگاه علوم پزشكی تهران، به سازوكار و فرمول این مولكول دارویی در مقیاس وسیع دست یافت.
زهرا آقازاده، كارشناس ارشد زیست‌شناسی سلولی و مولكولی و سرپرست فرآیند تولید انبوه داروی ام2000 در آزمایشگاه در خصوص نحوه تولید این دارو در مقیاس بالا به جام‌جم می‌گوید: «برای این كار از منبع اولیه ثابت مانورونیك اسید با منشأ آلژینات (یكی از تركیبات جلبكی) كه با درجه خلوص دارویی از شركت آمریكایی تولید كننده مواد آزمایشگاهی سیگما آلدریش تهیه می‌شد، استفاده شده است. پس از تبدیل این تركیب پلیمری به واحدهای سازنده تحت شرایط ویژه هیدرولیز و انجام سازوكارهای مورد نیاز برای افزایش خلوص دارو، داروی ام2000 در شرایط كاملا بهداشتی و مطابق معیارهای سازمان بهداشت جهانی به صورت انبوه در دانشگاه علوم پزشكی تهران تولید شد. این ماده تولیدی برای مصرف راحت بیماران در شركت‌های دارویی به شكل كپسول بسته‌بندی می‌شد.»
پس از این مرحله بررسی‌های مورد نیاز پیش از كارآزمایی بالینی برای بررسی سطح سمیت دارو و دوز مصرفی مجاز براساس استانداردهای بین‌المللی دارو به مدت یك سال در بخش سم‌شناسی دانشكده داروسازی دانشگاه علوم پزشكی تهران انجام و نتایج این مرحله نیز در یكی از مجلات معتبر علمی منتشر شد. مرحله اول و دوم كارآزمایی بالینی این دارو به صورت همزمان در بیماران مبتلا به رماتیسم قلبی و التهاب ستون فقرات كه از جمله بیماری‌های خودایمنی هستند به مدت دو سال با همكاری بیمارستان شریعتی بررسی شد. پس از انجام موفقیت‌آمیز این دو مرحله بررسی بالینی برای این دو بیماری، مرحله سوم كارآزمایی بالینی این دارو به‌صورت طرح بزرگ بین‌المللی در چند بیمارستان در داخل كشور و مركزی بزرگ در كشور پاكستان روی 300 بیمار مبتلا به روماتیسم قلبی با همكاری و نظارت مستمر محققانی از ژاپن، ایتالیا و استرالیا انجام شد. نتایج رضایت‌بخش این همكاری بین‌المللی در پاییز 97 در مجله معتبر علمی اینفلیموفارماكولوژی منتشر شده است.
مونا اصلانی، كارشناس ارشد ایمنی‌شناسی و هدایتگر مرحله سوم كارآزمایی بالینی در مورد نحوه كارآزمایی توضیح می‌دهد: كارآزمایی مرحله سوم در 12 هفته انجام شد، اما از پایان هفته چهارم نشانه‌های بهبود در بیماران مشاهده می‌شد كه خود این عامل موجب ترغیب بیماران به ادامه همكاری و مصرف دارو شد. همچنین براساس آزمایش‌های پیش از كارآزمایی بالینی دوز مؤثر دارو، سه كپسول 500 میلی‌گرم در روز برای افراد بالغ تعیین شده بود. اما به دلیل هزینه‌بر بودن مراحل تولید دارو به ویژه در شرایط پس از اعمال تحریم‌های آمریكا، در كارآزمایی بالینی مرحله سوم بیماران مورد آزمایش به جای سه كپسول دو كپسول به‌صورت روزانه مصرف كردند و همان نتایج مورد انتظار برای دوز بهینه در دوز كمتر نیز مشاهده شد كه نشان می‌دهد در صورت استفاده این دارو به میزان بهینه قطعا نتایج به مراتب بهتری قابل انتظار است.
دكتر میرشفیعی در خصوص تأمین اعتبار برای این طرح بزرگ به جام‌جم می‌گوید: كارآزمایی بالینی هر فرد بین 80 تا 90 دلار هزینه داشت كه با كمك حامیان مالی داخلی و خارجی تأمین شد. وی درخصوص حمایت‌های دولتی از این پروژه می‌افزاید: به‌دلیل امتیازات فراوانی كه نهادهای دولتی در ازای حمایت از این طرح درخواست می‌كردند از كمك‌های دولتی برای انجام این طرح استفاده نكردیم.
 ادامه تحقیقات...
در مجموع در این پروژه تحقیقاتی پنج كشور و بیش از 25 دانشجوی كارشناسی‌ارشد و دكتری مشاركت داشته و در حال حاضر این دارو همچنان در مرحله تحقیق و توسعه قرار دارد. سرپرست این تیم تحقیقاتی در خصوص زمان احتمالی ورود این دارو به بازار می‌گوید: با وجود پیشنهادهایی كه از سمت شركت‌های دارویی داخلی و خارجی داریم، ترجیح می‌دهیم پیش از ورود به مرحله تجاری‌سازی، تمام ویژگی‌های این دارو را به صورت كامل شناسایی كنیم و پس از تكمیل این مطالعات كه احتمالا یكی دو سال دیگر به پایان خواهد رسید، همزمان با اخذ مجوزهای لازم از سوی وزارت بهداشت آن را به شركت‌های دارویی عرضه كنیم. برای مثال مطالعه‌ای در خصوص پماد مانورونیك‌اسید به‌عنوان جایگزین پماد معروف دیكلوفناك انجام شده كه نتایج بسیار مثبت قوی‌تر و طولانی‌تری داشته و مقاله آن در دست انتشار است. كارآزمایی بالینی در مورد اثرات این دارو بر بیماران مبتلا به ام‌اس نیز در حال انجام است كه تاكنون بسیار رضایت‌بخش بوده است. همچنین گزارش‌های مثبتی از اثرگذاری این دارو بر تعداد محدودی از بیماران مبتلا به سرطان پستان نیز مشاهده شده كه نیاز به تكمیل دارد. به گفته دكتر میرشفیعی ارجحیت برای ورود به بازار از طرف شركت‌های ایرانی و خارجی كاملا بستگی به شرایطی دارد كه هر یك از این شركت‌ها پیشنهاد دهند و در صورتی كه شركت‌های دارویی خارجی امتیازهای اضافه‌ای درخواست نكنند، تولید این دارو را محدود به مرزهای كشور نخواهند كرد.