عزاداری 200 ساله ماسوله‌ای‌ها
سوگواری اباعبدا... همه‌اش شور است و عشق و به قولی به بركت نام حسین(ع) خودش ردیف می‌شود، خوب هم ردیف می‌شود؛ هم برنامه‌های سخنرانی و نوحه‌خوانی و آیین‌داری‌اش و هم گریه‌كنان و عزادارانی كه عشق حسین جذبشان می‌كند. اما تصور كنید اگر حتی همین مراسم پرشور با یك نظم و برنامه‌ریزی خاص و اصیل و خردمندانه همراه شود، مثل آنچه از حدود 200 سال پیش در روستای گردشگری ماسوله گیلان اجرا می‌شود.
ماسوله را تقریبا همه‌مان به طبیعت زیبایش می‌شناسیم به روستای پلكانی‌ای كه ایوان خانه‌هایش پر شده از گلدان‌های سفالی با گل‌های شمعدانی زیبای رنگارنگ، به آب و هوای دلچسب و به جنگل‌ها و كوهستان‌های سرسبز و پردار و درختش و البته به قدمت و اصالتش كه به حدود هزار سال پیش برمی‌گردد؛ تاریخ و قدمتی كه نامش را به عنوان اولین شهر تاریخی زنده كشور در سال 54 به فهرست آثار ملی كشور برده است. به هر حال، رد همین قدمت و اصالت را می‌توان در آیین و رسوم ملی و مذهبی‌اش هم یافت؛ به‌ویژه در رسوم مذهبی و آیین عاشورایی‌اش كه آن هم در فهرست آثار ناملموس كشور به ثبت رسیده و جالب این‌كه نه خود عزاداری و آیین عاشورایی، بلكه نظام مدیریت سنتی حاكم بر این عزاداری ثبت شده، یعنی همان نظم و نظامی كه در ابتدای مطلب به آن اشاره كردیم و اگر باشد حتما شور مراسم پرشورتر و حال و هوایش خاص‌تر و از برخی هرج و مرج‌ها جلوگیری می‌شود.
قصه نظام حاكم بر عزاداری ماسوله‌ای‌ها از آن قرار است كه اولین بار در سال 1261 هـ.ق، یعنی 180 سال پیش، ریش‌سفیدان ده ماسوله دور هم جمع شدند و برای برگزاری عزاداری دهه اول محرم برنامه منظمی تدارك دیدند. فكرش را بكنید حدود 200 سال پیش و برنامه‌ریزی برای یك رسم و آیین محلی در یك روستای دورافتاده؛ برنامه‌ای بسیار حساب شده كه از غروب آخرین روز ماه ذی‌الحجه (شب حلول ماه محرم) شروع می‌شود و پس از آن برای هر شب این دهه، مراسمی مختص همان روز و البته از پیش تعیین شده تا روز عاشورا برگزار می‌شود. البته آن بخش از مراسم كه با آیین‌های خاصی همراه است، از شب هفتم محرم و با مراسم طوق‌بندی آغاز می‌شود و در روزهای بعد با مراسم دیگری همچون تشت‌گردانی، سنج‌زنی، زین‌گردانی، اسب‌گردانی، دسته‌گردانی، شربت‌دهی، شب‌الوداع، صبح قتلی و مراسم شب شمع‌دار ادامه یافته و در شب دوازدهم محرم پس از انجام مراسم خاكسپاری شهیدان كربلا و مراسم تعزیه‌داری در جوار بقعه عون بن علی، برنامه ماه محرم در ماسوله پایان می‌یابد. این مراسم با همین نظم و ترتیب نسل به نسل اجرا و منتقل شده و همچنان با صلابت در ماسوله اجرا می‌شود.
ماسوله را تقریبا همه‌مان به طبیعت زیبایش می‌شناسیم به روستای پلكانی‌ای كه ایوان خانه‌هایش پر شده از گلدان‌های سفالی با گل‌های شمعدانی زیبای رنگارنگ، به آب و هوای دلچسب و به جنگل‌ها و كوهستان‌های سرسبز و پردار و درختش و البته به قدمت و اصالتش كه به حدود هزار سال پیش برمی‌گردد؛ تاریخ و قدمتی كه نامش را به عنوان اولین شهر تاریخی زنده كشور در سال 54 به فهرست آثار ملی كشور برده است. به هر حال، رد همین قدمت و اصالت را می‌توان در آیین و رسوم ملی و مذهبی‌اش هم یافت؛ به‌ویژه در رسوم مذهبی و آیین عاشورایی‌اش كه آن هم در فهرست آثار ناملموس كشور به ثبت رسیده و جالب این‌كه نه خود عزاداری و آیین عاشورایی، بلكه نظام مدیریت سنتی حاكم بر این عزاداری ثبت شده، یعنی همان نظم و نظامی كه در ابتدای مطلب به آن اشاره كردیم و اگر باشد حتما شور مراسم پرشورتر و حال و هوایش خاص‌تر و از برخی هرج و مرج‌ها جلوگیری می‌شود.
قصه نظام حاكم بر عزاداری ماسوله‌ای‌ها از آن قرار است كه اولین بار در سال 1261 هـ.ق، یعنی 180 سال پیش، ریش‌سفیدان ده ماسوله دور هم جمع شدند و برای برگزاری عزاداری دهه اول محرم برنامه منظمی تدارك دیدند. فكرش را بكنید حدود 200 سال پیش و برنامه‌ریزی برای یك رسم و آیین محلی در یك روستای دورافتاده؛ برنامه‌ای بسیار حساب شده كه از غروب آخرین روز ماه ذی‌الحجه (شب حلول ماه محرم) شروع می‌شود و پس از آن برای هر شب این دهه، مراسمی مختص همان روز و البته از پیش تعیین شده تا روز عاشورا برگزار می‌شود. البته آن بخش از مراسم كه با آیین‌های خاصی همراه است، از شب هفتم محرم و با مراسم طوق‌بندی آغاز می‌شود و در روزهای بعد با مراسم دیگری همچون تشت‌گردانی، سنج‌زنی، زین‌گردانی، اسب‌گردانی، دسته‌گردانی، شربت‌دهی، شب‌الوداع، صبح قتلی و مراسم شب شمع‌دار ادامه یافته و در شب دوازدهم محرم پس از انجام مراسم خاكسپاری شهیدان كربلا و مراسم تعزیه‌داری در جوار بقعه عون بن علی، برنامه ماه محرم در ماسوله پایان می‌یابد. این مراسم با همین نظم و ترتیب نسل به نسل اجرا و منتقل شده و همچنان با صلابت در ماسوله اجرا می‌شود.
