ابوالفضل جلیلی در گفت‌وگو باما از دنیای پرفراز و نشیب مستندسازی گفت
شبکه قابل احترامی به‌نام مستند
ابوالفضل جلیلی، جزو كارگردانان و نویسندگانی است كه در بیشتر كارهایش با نگاه مستند گونه به مسائل و مشكلات مردم به‌‌ویژه مسائل مربوط به نوجوانان، زیاد پرداخته است. جلیلی از سال ۱۳۵۹ با ساختنِ فیلم مستند كارش را در تلویزیون شروع كرد. اكران نشدن خیلی از فیلم‌هایش به دلایل مختلف از جمله نگاه سلیقه‌ای مدیران وقت باعث شد او برای ساختن فیلم‌های بعدی‌اش با مشكل مواجه شود.
با همه اینها شیوه پرداخت به موضوعات مستند، توسط او باعث شد تا به سراغش برویم و به بهانه جشنواره مستندهای تلویزیونی گفت‌وگویی داشته باشیم.
او درباره برگزاری این جشنواره بیان كرد: به نظر من پخش مستندهای منتخب از تلویزیون بسیارخوب و پسندیده است؛ چراكه مستند همیشه مظلوم بوده و در عین حال مثمرثمرتر است. درصد بیشتری از مردم با فیلم‌های مستند احساس نزدیكی می‌كنند تا فیلم‌های داستانی و مانند آن. مستند‌ها زاییده جریان‌های موجود در جامعه هستند؛ مثلا وقتی ما از كارخانه‌ای مستند می‌سازیم، عملكرد و اتفاقات موجود در آن كارخانه را كه در جریان است و واقعیت دارد به تصویر می‌كشیم. یا وقتی فرهنگ عاشورا را مستندوار به بیننده نمایش می‌دهیم ذهنیت و جریانی را كه در ادوار مختلف وجود داشته به تصویر كشیده‌ایم كه همین مساله تاثیرپذیری مخاطب را در قیاس با فیلم‌های داستانی، بیشتر می‌كند.
در داستان‌ها، فیلم‌های داستانی یا سینمایی برخلاف مستند، چون زاییده ذهن یك نفر است و ذهنیت فرد در بیان آن دخیل بوده، در نتیجه اثر‌گذاری آن به مراتب كمتر از مستند است.
حقایق باید گفته شوند
برنده اوسلای طلایی و نامزد شیر طلایی جشنواره فیلم ونیز وجود شبكه‌ای در سیما را كه به پخش مستند اختصاص دارد، مثبت دانست و افزود: اگر از اوایل انقلاب، شبكه مستندی بود و مستندهای آن دوران را بدون ممیزی- نه به لحاظ ساختار شكنی دینی و زیر پاگذاشتن خط قرمزهایی چون حجاب و مانند آن بلكه از لحاظ عقیده و ایدئولوژی- پخش می‌كرد؛ می‌توانست بسیار تاثیرگذار باشد و اهداف، خط مشی و بطن اصلی انقلاب را به مردم ایران و جهان نشان دهد كه به مراتب موثرتر از دیگر شبكه‌های موجود در آن زمان بود.
وی ادامه داد: به عقیده من در نگاه دینی و اسلامی ممیزی وجود ندارد، حقایق باید گفته شوند. همه نهاد‌ها و سازمان‌ها در كنار مردم باید تعامل، تبادل نظر و صفا كنند؛ اگر از بدو انقلاب برخی ممیزی انجام نمی‌شد و مثلا دزدی‌های موردی در آن زمان علنی می‌شد، الان این همه دزدی و دزدهای بین‌المللی وجود نداشت. با این حال برخلاف آن دوران متاسفانه امروزه آن‌قدر اخبار و مستندات دزدی و اختلاس زیاد شده كه كم‌كم مردم اعتماد خود را به سوپاپ اطمینان‌ها ازدست داده و به تلویزیون و سیاستی كه وجود دارد هم كم‌اعتماد شده‌اند.
عملكرد عادلانه شبكه مستند
كارگردان «دت یعنی دختر» اضافه کرد: خوشبختانه در این كشور یك رسانه ملی به نام تلویزیون داریم كه شبكه‌ای به نام مستند به دور از هر سیاست زدگی، این مستند‌ها را برای عامه مردم پخش می‌كند. شبكه مستند برای من قابل احترام است؛ آقای ناصری از جمله مدیرانی هستند كه به دلیل دیدگاه خاصی كه به مستند دارند از من خواستند مستندم را با پس انداز شخصی ایشان بسازم و به نمایش در بیاورم كه این نگرش برای من بسیار ارزشمند است.
جلیلی با اشاره به ساخت مستندی در شبكه مستند و در زمان مدیریت دكتر پورحسین، یادآور شد: آن زمان با مبلغ هفت میلیون تومان پیش‌تولید یك پروژه مستند را آغاز كردم كه با تغییر مدیریتی، كار متوقف شد و پس از آن به دلیل اختصاص ندادن بودجه توسط سازمان، اعلام شد من 18 میلیون تومان به سازمان بدهكارم! این مثال را زدم تا بگویم حمایت من از شبكه مستند، دلایل مالی ندارد و برای شخص من هم مشكلاتی به وجود آمده است.
او كه معمولا فیلم‌هایش توقیف شده و اجازه نمایش نیافته است، اذعان كرد: من در زمان‌هایی حتی برای امرار معاش، مستند ساخته‌ام. به اعتقاد من ریشه مستند در حقیقت است و صادق است؛ پس هرچه مخاطب عام آن بیشتر باشد بهتر و تاثیرگذارتر است. گاه به دلیل رسالتی كه مستند برای عموم مردم جامعه دارد، خاص بودن مخاطبش را طلب نمی‌كند بلكه طیف وسیع مخاطبان، هدف آن است.
باید بیشتر كار كنیم
جلیلی كه فیلمسازی را از دهه 50 آغاز كرده، گفت: خوشبختانه در زمان انقلاب، جنگ و بعد از آن از نظر محتوایی و حتی كیفی مستندهای قابل قبولی ساخته شده و ما در زمینه تولید مستند تا به امروز آمار بالایی داریم. اما با توجه به این‌كه ما در مستند به دنبال حقیقت و بیان آن هستیم باید بیشتر از این كار می‌كردیم كه این اتفاق در مقایسه با فیلم‌های داستانی و سینمایی كمرنگ بوده است.
اوكه این روزها مراحل پایانی تصویربرداری یك فیلم سینمایی برای گروه سنی كودك و نوجوان را سپری می‌كند، در رابطه با مشكلات مستندسازان، ادامه داد: ظرف مستندساز با فیلمساز داستانی و سینمایی متفاوت است. مستندساز باید مطالعه و پژوهش كند كه این تحقیقات زمانبر است و طی آن باید بتواند امرار معاش كند. خوشبختانه مستندسازان فعلی ما دانش و هنر را دارند و البته باید به لحاظ مالی، حمایت شوند تا بتوانند علم و هنرشان را به تكنیك مشرف سازند و خروجی قابل قبولی
ارائه دهند.
یك مستند تازه
این هنرمند كه تصمیم دارد به‌زودی ساخت یك مستند را كلید بزند، بیان كرد: شعار من در اوایل انقلاب، دور نگاه داشتن كودكان از استرس بود، بعد‌ها در زمان جنگ می‌گفتم صحنه‌های جنگ را به كودكان نشان ندهیم، چراكه این تصاویر تاثیرات منفی در كودكان به‌جا می‌گذارد. آن زمان به من می‌گفتند كه تو انقلابی نیستی.
وی كه معمولا به برقراری رابطه عمیق با نابازیگران، به‌خصوص كودكان و نوجوانان معتقد است تا بتواند استعدادهای نهفته آنها را در موقع فیلمبرداری كشف كند، در آخر یادآورشد: الان وقتی به مدارس راهنمایی می‌رویم، می‌بینیم پسر 14 ساله، دخانیات و مواد مخدر مصرف می‌كند و این برای من آزاردهنده است؛ اینها نتایج استرس‌ها و دیدن صحنه‌های خشونت‌بار در جامعه است؛ من درصدد هستم مستندی راجع به این موضوع بسازم تا توجه خانواده‌ها و نهادهای مربوط را به این مساله مهم جلب كنم. جشنواره مستند سیما از 15 تیر با پخش مستندهای پذیرفته شده در بخش مسابقه كار خود را در شبكه مستند آغاز كرد و پخش این آثار تا اواخر شهریور ادامه داشت. مراسم اختتامیه جشنواره هم به‌زودی در مهرماه برگزار می‌شود.
با همه اینها شیوه پرداخت به موضوعات مستند، توسط او باعث شد تا به سراغش برویم و به بهانه جشنواره مستندهای تلویزیونی گفت‌وگویی داشته باشیم.
او درباره برگزاری این جشنواره بیان كرد: به نظر من پخش مستندهای منتخب از تلویزیون بسیارخوب و پسندیده است؛ چراكه مستند همیشه مظلوم بوده و در عین حال مثمرثمرتر است. درصد بیشتری از مردم با فیلم‌های مستند احساس نزدیكی می‌كنند تا فیلم‌های داستانی و مانند آن. مستند‌ها زاییده جریان‌های موجود در جامعه هستند؛ مثلا وقتی ما از كارخانه‌ای مستند می‌سازیم، عملكرد و اتفاقات موجود در آن كارخانه را كه در جریان است و واقعیت دارد به تصویر می‌كشیم. یا وقتی فرهنگ عاشورا را مستندوار به بیننده نمایش می‌دهیم ذهنیت و جریانی را كه در ادوار مختلف وجود داشته به تصویر كشیده‌ایم كه همین مساله تاثیرپذیری مخاطب را در قیاس با فیلم‌های داستانی، بیشتر می‌كند.
در داستان‌ها، فیلم‌های داستانی یا سینمایی برخلاف مستند، چون زاییده ذهن یك نفر است و ذهنیت فرد در بیان آن دخیل بوده، در نتیجه اثر‌گذاری آن به مراتب كمتر از مستند است.
حقایق باید گفته شوند
برنده اوسلای طلایی و نامزد شیر طلایی جشنواره فیلم ونیز وجود شبكه‌ای در سیما را كه به پخش مستند اختصاص دارد، مثبت دانست و افزود: اگر از اوایل انقلاب، شبكه مستندی بود و مستندهای آن دوران را بدون ممیزی- نه به لحاظ ساختار شكنی دینی و زیر پاگذاشتن خط قرمزهایی چون حجاب و مانند آن بلكه از لحاظ عقیده و ایدئولوژی- پخش می‌كرد؛ می‌توانست بسیار تاثیرگذار باشد و اهداف، خط مشی و بطن اصلی انقلاب را به مردم ایران و جهان نشان دهد كه به مراتب موثرتر از دیگر شبكه‌های موجود در آن زمان بود.
وی ادامه داد: به عقیده من در نگاه دینی و اسلامی ممیزی وجود ندارد، حقایق باید گفته شوند. همه نهاد‌ها و سازمان‌ها در كنار مردم باید تعامل، تبادل نظر و صفا كنند؛ اگر از بدو انقلاب برخی ممیزی انجام نمی‌شد و مثلا دزدی‌های موردی در آن زمان علنی می‌شد، الان این همه دزدی و دزدهای بین‌المللی وجود نداشت. با این حال برخلاف آن دوران متاسفانه امروزه آن‌قدر اخبار و مستندات دزدی و اختلاس زیاد شده كه كم‌كم مردم اعتماد خود را به سوپاپ اطمینان‌ها ازدست داده و به تلویزیون و سیاستی كه وجود دارد هم كم‌اعتماد شده‌اند.
عملكرد عادلانه شبكه مستند
كارگردان «دت یعنی دختر» اضافه کرد: خوشبختانه در این كشور یك رسانه ملی به نام تلویزیون داریم كه شبكه‌ای به نام مستند به دور از هر سیاست زدگی، این مستند‌ها را برای عامه مردم پخش می‌كند. شبكه مستند برای من قابل احترام است؛ آقای ناصری از جمله مدیرانی هستند كه به دلیل دیدگاه خاصی كه به مستند دارند از من خواستند مستندم را با پس انداز شخصی ایشان بسازم و به نمایش در بیاورم كه این نگرش برای من بسیار ارزشمند است.
جلیلی با اشاره به ساخت مستندی در شبكه مستند و در زمان مدیریت دكتر پورحسین، یادآور شد: آن زمان با مبلغ هفت میلیون تومان پیش‌تولید یك پروژه مستند را آغاز كردم كه با تغییر مدیریتی، كار متوقف شد و پس از آن به دلیل اختصاص ندادن بودجه توسط سازمان، اعلام شد من 18 میلیون تومان به سازمان بدهكارم! این مثال را زدم تا بگویم حمایت من از شبكه مستند، دلایل مالی ندارد و برای شخص من هم مشكلاتی به وجود آمده است.
او كه معمولا فیلم‌هایش توقیف شده و اجازه نمایش نیافته است، اذعان كرد: من در زمان‌هایی حتی برای امرار معاش، مستند ساخته‌ام. به اعتقاد من ریشه مستند در حقیقت است و صادق است؛ پس هرچه مخاطب عام آن بیشتر باشد بهتر و تاثیرگذارتر است. گاه به دلیل رسالتی كه مستند برای عموم مردم جامعه دارد، خاص بودن مخاطبش را طلب نمی‌كند بلكه طیف وسیع مخاطبان، هدف آن است.
باید بیشتر كار كنیم
جلیلی كه فیلمسازی را از دهه 50 آغاز كرده، گفت: خوشبختانه در زمان انقلاب، جنگ و بعد از آن از نظر محتوایی و حتی كیفی مستندهای قابل قبولی ساخته شده و ما در زمینه تولید مستند تا به امروز آمار بالایی داریم. اما با توجه به این‌كه ما در مستند به دنبال حقیقت و بیان آن هستیم باید بیشتر از این كار می‌كردیم كه این اتفاق در مقایسه با فیلم‌های داستانی و سینمایی كمرنگ بوده است.
اوكه این روزها مراحل پایانی تصویربرداری یك فیلم سینمایی برای گروه سنی كودك و نوجوان را سپری می‌كند، در رابطه با مشكلات مستندسازان، ادامه داد: ظرف مستندساز با فیلمساز داستانی و سینمایی متفاوت است. مستندساز باید مطالعه و پژوهش كند كه این تحقیقات زمانبر است و طی آن باید بتواند امرار معاش كند. خوشبختانه مستندسازان فعلی ما دانش و هنر را دارند و البته باید به لحاظ مالی، حمایت شوند تا بتوانند علم و هنرشان را به تكنیك مشرف سازند و خروجی قابل قبولی
ارائه دهند.
یك مستند تازه
این هنرمند كه تصمیم دارد به‌زودی ساخت یك مستند را كلید بزند، بیان كرد: شعار من در اوایل انقلاب، دور نگاه داشتن كودكان از استرس بود، بعد‌ها در زمان جنگ می‌گفتم صحنه‌های جنگ را به كودكان نشان ندهیم، چراكه این تصاویر تاثیرات منفی در كودكان به‌جا می‌گذارد. آن زمان به من می‌گفتند كه تو انقلابی نیستی.
وی كه معمولا به برقراری رابطه عمیق با نابازیگران، به‌خصوص كودكان و نوجوانان معتقد است تا بتواند استعدادهای نهفته آنها را در موقع فیلمبرداری كشف كند، در آخر یادآورشد: الان وقتی به مدارس راهنمایی می‌رویم، می‌بینیم پسر 14 ساله، دخانیات و مواد مخدر مصرف می‌كند و این برای من آزاردهنده است؛ اینها نتایج استرس‌ها و دیدن صحنه‌های خشونت‌بار در جامعه است؛ من درصدد هستم مستندی راجع به این موضوع بسازم تا توجه خانواده‌ها و نهادهای مربوط را به این مساله مهم جلب كنم. جشنواره مستند سیما از 15 تیر با پخش مستندهای پذیرفته شده در بخش مسابقه كار خود را در شبكه مستند آغاز كرد و پخش این آثار تا اواخر شهریور ادامه داشت. مراسم اختتامیه جشنواره هم به‌زودی در مهرماه برگزار می‌شود.
ضمیمه چار دیواری
تیتر خبرها
