چرا با وجود تاریخ غنی و ماجراهای بسیار فیلم‌های با زمینه اسلامی کمتر ساخته می‌شود؟
روح مصطفی عقاد شاد!
تعداد كشورهای مسلمان در نقشه جغرافیا كم نیست. در این كشورها بی‌نهایت مسلمان زندگی و فعالیت می‌كنند، اما نگاهی به صنعت سینما و تلویزیون این كشورها نشان می‌دهد سهم فیلم‌های مذهبی كه اختصاص به پیامبر اكرم و دیگر چهره‌ها و شخصیت‌های تاریخ اسلام دارد، بسیار اندك و ناچیز است. این در حالی است كه منتقدان به این نكته بسیار مهم اشاره می‌كنند كه تا مدتی قبل حتی صحبت درباره صنعت سینمای عرب، نوعی شوخی به حساب می‌آمد. به گفته آنها، كشورهای عربی به‌تازگی موفق به كشف چیزی به نام فیلم و سینما شده‌اند! اگر مصر (و تا حدودی لبنان) را نادیده بگیریم، چیزی به نام سینما در بقیه كشورهای عربی وجود ندارد. سینمای كشورهای مسلمانی چون تركیه و پاكستان هم بیشتر از آن‌كه در فكر تولید فیلم‌هایی در ارتباط با شخصیت‌های اسلامی و تاریخ اسلام باشند، ترجیح می‌دهند فیلم‌هایی درام و اكشن تولید كنند كه توانایی جذب انبوه تماشاگران را دارند. در این بین، جای محصولاتی كه تماشاچی را وارد دنیای چهره‌های سرشناس اسلامی كند در كجای كار قرار دارد؟
فیلمساز سوریه‌ای و درام تاریخی
جهان اسلام هنوز هم به «محمد رسول‌ا...» ساخته مصطفی عقاد افتخار می‌كند. این فیلمساز سوریه‌ای‌تبار كه در غرب زندگی و كار می‌كرد، در سال 1975 با این هدف كار پیش‌تولید فیلم را شروع كرد كه باب صحبت بین غرب و دنیای اسلام را باز كند. اما نتوانست در آمریكا سرمایه‌گذاری برای فیلمش پیدا كند و ناگزیر راهی اروپا شد. انگلیسی‌ها حاضر به سرمایه‌گذاری روی فیلم شدند و خیلی زود طرف‌های لبنانی، لیبیایی، عربستانی و كویتی هم همكاری‌شان را با آن اعلام كردند. عقاد با امكانات و تجهیزات مدرن غربی (و البته بازیگران مطرح انگلیسی‌زبان) داستان زندگی پیامبر اكرم و فتح مكه را كارگردانی كرد. در ابتدا پوسترهای فیلم با نام «محمد: پیامبر خدا» منتشر شدند، اما به دنبال اعتراضاتی كه صورت گرفت، عقاد آن‌را به «پیام/ رساله» تغییر داد. او درام تاریخی خود را در دو نسخه انگلیسی‌زبان و عرب‌زبان آماده كرد كه تفاوت‌هایی با هم داشتند. برای مثال، در نسخه انگلیسی‌زبان ایرنه پاپاس نقش هند جگرخوار را بازی كرد، اما در نسخه عرب‌زبان ایفای نقش به مونا واصف سپرده شد. او با همین نقش شهرت بین‌المللی به دست آورد. فیلم هم‌اكنون به صورت یكی از آثار كلاسیك دنیای سینما درآمده و از اعتبار بالایی برخوردار است. اما تا امروز، تنها محصول سینمایی است كه در رابطه با تاریخ و گسترش دین اسلام در شبه‌جزیره عربستان تولید شده است. فروش جهانی 15 میلیون دلاری فیلم، جواب هزینه ده میلیون دلاری تولید آن را داد.
عمر مختار و شیر صحرا
مصطفی عقاد پنج سال بعد از ساخت این فیلم، سراغ یكی از چهره‌های مبارز مسلمان رفت و داستانی پر تنش و سیاسی/ مذهبی را درباره عمر مختار كارگردانی كرد. «شیر صحرا» كه در بسیاری از كشورها با نام «عمر مختار» اكران و معروف شد، سال 1981 روی پرده سینماها رفت. عقاد خود از تهیه‌كنندگان این درام تاریخی بود و از آنتونی كویین، بازیگر مولف سینما برای نقش عمر مختار بهره گرفت. الیور رید، رد استایگر و راف والونه از چهره‌های مطرح سینمایی آن دوران، دیگر نقش‌های فیلم را بازی كردند. بخش اعظم سرمایه فیلم را مسؤولان وقت كشور لیبی پرداخت كردند و صحنه‌های آن در همین كشور آفریقایی فیلمبرداری شد. معمر قذافی رهبر وقت لیبی از طرفداران پروپاقرص تولید این فیلم بود و هزینه كلان تولید آن را با گشاده دستی در اختیار گروه سازنده قرار داد. با این حال، كمتر كسی شیر صحرا را یك فیلم لیبیایی می‌داند. این در حالی است كه كویین در فیلم، نقش یك مبارز شورشی آفریقایی را بازی كرد.
بسیاری از منتقدان سینمایی به شباهت‌های آشكار این فیلم با «شیر و باد» جان میلیوس اشاره كردند. در این فیلم شون كانری، جیمزباند معروف سینما لباس مردان قبیله‌ای عرب را به تن كرد تا در مقام یك مبارز عرب، با استعمار بریتانیای كبیر و ارتش آن مبارزه كند. با وجود استقبال خوب منتقدان از شیر صحرا، تماشاگران كشورهای مختلف استقبال زیادی از آن نكردند و فروش ضعیفی در جدول گیشه نمایش سینماها داشت. هزینه تولید فیلم حدود 35 میلیون دلار بود، كه در زمان خود رقم بسیار كلانی محسوب می‌شد؛ اما فروش جهانی آن به دو میلیون دلار هم نرسید.
