جامجم پشتپرده تصاویر منتشر شده از انجام حفاری در زندان سلیمان فارس را پیگیری میكند
اما و اگرهای زندان سلیمان
در حالی كه باستانشناسان و علاقهمندان آثار باستانی و میراث فرهنگی كشورمان از بازگشت 1700 لوح تختجمشید به كشور خوشحال بودند و تصاویر این الواح گلنبشته هخامنشی و خبر بازگشت دوبارهشان به كشور بعد از 80 سال، خبر داغ رسانهها بود، از زادگاه این الواح گلی خبری نگرانكننده به گوش رسید؛ خبری كه از انجام حفاریهایی عجیب در قسمت زیرین زندان سلیمان حكایت میكرد و این نگرانی را در دل دوستداران میراث فرهنگی كشورمان بهوجود آورده بود كه هر لحظه امكان دارد پایداری زندان سلیمان به مخاطره بیفتد؛ خبر این حفاریهای غیرمجاز خیلی زود در فضای مجازی به همراه چند تصویر منتشر شد و فعالان عرصه میراث فرهنگی و آثار باستانی را بیش از پیش نگران كرد.
افشین ابراهیمی درباره علت جابهجایی بلوك سنگی زندان سلیمان هم گفت: مدتی است كه طرح ساماندهی بلوكهای سنگی صفه برج سنگی یا آرامگاه كمبوجیه در محوطه جهانی پاسارگاد در حال اجراست و در قالب این طرح چیدمان بلوكهای سنگی اطراف این اثر باستانی در دستور كار قرار گرفته است. در حال حاضر بلوكهای سنگی در اطراف این آرامگاه به صورت پراكنده وجود دارد كه با اجرای طرح ساماندهی قرار است این آثار مرتبسازی شود. البته برخی از این سنگها در دل خاك قرار دارد كه ناگزیر باید از زیر زمین خارج شود.
حفاری غیرمجاز نبوده
مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد در توضیح بیشتر درباره تصاویر منتشر شده از این عملیات هم گفت: یكی از این بلوكهای سنگی بسیار بزرگ بود كه قسمتی از آن در زیرزمین قرار داشت. كارشناسان این پایگاه، سنگ را از محل خارج كردند و طبیعی است كه حفرهای در زمین ایجاد شود.
او اما تاكید كرد: حفرهای كه از جای خالی این سنگ باقی مانده وسعتی حدود 5/1 در دو متر دارد و شاید به همین دلیل است كه برخی تصور كردهاند كه حفاری غیرمجاز در محل صورت گرفته است.
مدیر پایگاه جهانی پاسارگاد با بیان اینكه وجود برخی از سنگها در سطح زمین موجب بروز مشكلاتی شده است، گفت: حفرهای كه زیر زندان سلیمان ایجاد شده جای خالی شده یك سنگ است كه قبلا آب از آن طریق در زیر بنا نفوذ میكرده و آسیبزا بوده است.
ابراهیمی با رد هرگونه حفاری غیرمجاز گفت: زندان سلیمان در میان محوطه جهانی قرار گرفته و این احتمال كه حفاری غیرمجاز در محل انجام شده باشد محال است و مراقبت از این محوطه جهانی به صورت فیزیكی و الكترونیكی شبانهروزی انجام میشود.
او البته در پایان صحبتهایش با ما تاكید كرد كه این عملیات مانند سایر برنامهها با همكاری كارشناسان پایگاه كه مجموعهای از چند باستانشناس، معمار، مرمتگر بنا و اشیا هستند، انجام گرفته و دو بار هم بهوسیله اعضای شورای فنی پارسه پاسارگاد در محل، رصد و بازدید شده است و نباید نگرانیای در اینباره وجود داشته باشد.
شاهكار معماری هخامنشیان را بهتر بشناسید
خیلیها با نام زندان سلیمان میشناسندش و خیلیها با نام مقبره كمبوجیه، اما این بنای تاریخی را با هر نامی كه بشناسیم یكی از بناهای كمتر شناخته شده مجموعه جهانی پاسارگاد است؛ برجی سنگی كه زمان ساخت آن مربوط به آغاز دوره هخامنشیان است؛بنای چهار گوش برج مانندی كه حالا فقط یك دیواره از آن باقی مانده است. طبق اسناد موجود،ارتفاع این برج نزدیك به 14 متر است و كل بنا روی سكویی سه پلهای قرار گرفته است.
این اما یك طرف ماجراست؛ برای دوستداران میراث فرهنگی و باستان شناسان زیادی، مقبره كمبوجیه دوم از نظر معماری و هنری یكی از شاهكارهای طراحی و ساخت و ساز در دوران هخامنشی به شمار میرود، شاهكاری كه نشان از مهارت مثال زدنی معماران و مهندسان آن زمان دارد.
دراین بنای تاریخی، بلوكهای سنگی به گونهای روی هم قرار گرفتهاند كه در برخی از رجها به سختی میتوان دو بلوك را از هم تشخیص داد و این اوج مهارت معماران این بنا را نشان میدهد. سنگهای به كار رفته در ساخت بنا از گونه سنگهای سفید مرمر نماست كه از معدن كوه سیوند آورده شدهاند. همچنین مقداری هم سنگ سیاه آهكی در پنجرههای كور استفاده شده است.
نمای دیواره دارای تعداد زیادی تو رفتگی مستطیل شكل است كه احتمالا جهت زیباسازی یا در ارتباط با كاركرد بنا بودهاست. ده عدد گودی پنجره مانند كه (پنجره كور) نامیده میشده، در دیوارهای آن در آوردهاند و این پنجرهها را با سنگهای سیاه قاب گرفتهاند.
با گذشت زمان اما ساختمان اصلی این بنا از بین رفته و درحال حاضر دیوار به جای مانده از مقبره كمبوجیه توسط داربستهایی كه گروه ایزمئو در سال ۱۳۴۹ و ۵۰ ساخته شده، ایستا باقی مانده است و آن طور كه از شواهد پیداست، مشكل خاصی كه آن را فرو بریزد وجود ندارد؛ مگر اینكه یك حركت نابهجا و غیراصولی منجر به این اتفاق شود. به اعتقاد محققان شكل و كاربری این بنا در زمان كوروش به اندازهای مهم بوده كه داریوش نمونه مشابه آن را در نقش رستم میسازد كه امروز به آن «كعبه زرتشت» میگویند.
شواهد موجود در كعبه زرتشت و ساختار آن نشان میدهد، این بنا از روی مقبره كمبوجیه بازسازی شده است اما الگو برداران بسیار ضعیف عمل كردهاند و نتوانستهاند بنایی چون مقبره كمبوجیه را در نقش رستم بسازند.مقبره كمبوجیه از نظر قدمت، قدیمیتر و از نظر استحكام و فن ساخت نمایانگر اجرایی قویتر از بنای كعبه زرتشت است.
مقبره كمبوجیه كه امروز آن را به عنوان آتشكدهای از دوره كوروش كبیر معرفی میكنند، اثری منحصر به فرد محسوب میشود كه با نام بنای زندان در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است. این بنا در دوره اسلامی به نام زندان سلیمان معروف شده است.
اما در مجموع مقبره كمبوجیه دوم و كعبه زرتشت، دو بنای استثنایی هستند كه هیچ نظیری در معماری مادی ندارند؛ یعنی یك اتاق بلند و تنها در بخش زیرین بنایی سنگی و یك پلكان شكوهمند بلند كه اریش فریدریش اشمیت، باستانشناس معروف آلمانی ــ آمریكایی میگوید، آشكارا «برای بالا و پایین رفتن موقرانه و رسمی شخصیتی كه به نحوی جنبه تقدس داشته» طراحی شده است.
از جمله جنبههای دیگری كه میتوان به فهرست ویژگیهای مثالزدنی این بنا افزود، یك قرنیز محدب باریك در زیر سقف اتاق است كه به جنبه مشابهی در داخل مقبره كوروش مشابهت و قرابت دارد ؛ مدخل ورودی هم دارای همان چارچوب و تاج مدخل مقبره كوروش است و هرم سه پلهای در پایه بنا را میتوان با دو مجموعه سه پلهای مقبره كوروش و پلههای سه گانهای كه در بالا و معكوس هرمها در آتشكدههای هخامنشی وجود دارد، مقایسه كرد. ولی با این وجود این بنا هم با مقبره كوروش بزرگ و هم با آرامگاه صخرهای نقشرستم و تختجمشید فرق دارد.