وزارت ارشاد مجوز چند كتاب را بعد از رسیدن به چاپ‌های متعدد لغو كرده است
محموله برای قاچاق آماده است!
حتما وسوسه شده‌اید این كتاب‌ها را بخوانید؛ كدام كتاب‌ها؟ همان‌هایی كه مجوز انتشار گرفته‌اند، مراحل ترجمه، تولید، چاپ و توزیع را پشت سر گذاشتند و برخی حتی به چاپ چندم رسیدند و بعد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بدون هیچ توضیحی مجوز آنها را لغو كرده است. مثلا كتاب «ما تمامش می‌كنیم» اثر كالین هوور كه در آستانه چاپ بیست و یكم متوقف و مجوزش لغو شده است! این كتاب، اولین اثری نیست كه چنین تجربه‌ای را از سر می‌گذراند. كتاب‌های دیگری هم در همین ماه‌های اخیر لغو مجوز شده‌اند یا حتی خبر آمده مجوزشان لغو و بعد اعلام شده لغو مجوز این كتاب‌ها شایعه بوده است. محتوای این كتاب‌ها و موضوعاتی كه در آنها مطرح شده، مهم‌ترین و اصلی‌ترین مسأله مرتبط با داستان لغو مجوز به نظر می‌رسد، اما كمی آشنایی با جریان نشر و حواشی آن كافی است قبول كنید، محتوا می‌تواند آخرین مسأله‌ای باشد كه در این مورد خاص باید به آن توجه كرد، چون پیش از آن اقتصاد نشر و سیاست‌های اداره كتاب است كه مورد سوال قرار میگیرد و این‌كه تبعات لغو مجوز كتاب چیست و چه بخشی از صنعت نشر را نشانه می‌رود.
چگونه مجوز كتاب‌ها لغو می‌شود؟
برای این‌كه بدانیم مجوز كتاب‌ها چطور لغو می‌شوند بد نیست اول بدانیم چطور مجوز می‌گیرند. برای مثال ما روزنامه‌ای‌ها، یك‌بار مجوز می‌گیریم برای انتشار روزنامه و بعد دیگر نیازی نیست هر روز برای هر نسخه روزنامه مجوز بگیریم، اما اهالی نشر باید برای هر كتابی كه منتشر می‌كنند، مجوز دریافت كنند.. با این حساب، هر ناشر یك بار مجوز نشر میگیرد و برای هر كتاب هم مجوز انتشار. به هیچ عنوان فكر نكنید ناشران از این رویه خشنود نیستند؛ بسیار هم از آن استقبال می‌كنند چون هزینه انتشار و توزیع كتاب بسیار زیاد است و در صورت بروز هر مسأله‌ای، جمع‌آوری كتاب چاپ و احتمالا توزیع شده بسیار دشوار خواهد بود و هزینه‌های زیادی به ناشر تحمیل می‌كند.
اتفاقی كه این اواخر برای چند كتاب رخ داده این است كه یك ناشر معتبر یعنی ناشری كه مجوز نشر دارد، برای چاپ و نشر كتابی مجوز گرفته، آن را چاپ كرده، به كتابفروشی‌ها رسانده، در مواردی چاپ دوم و سوم و حتی بیستم كتابش را منتشر كرده و بعد وزارت مجوز كتاب را لغو كرده و این یعنی فروش كتاب به هر شكلی جرم است و باید از بازار جمع شود!
چطور وزارت ارشاد به قاچاق كمك می‌كند؟
وقتی كتابی مجوز نشر دریافت می‌كند و در چند نوبت هم منتشر می‌شود اما به هر دلیل مجوز انتشارش لغو می‌شود، مهم ترین نتیجه‌ای كه در پی دارد، انتشار آن به صورت قاچاق است. به عبارتی قاچاقچیان بیشترین بهره را از لغو مجوز كتاب‌ها می‌برند.
قاچاق كتاب و عرضه آن به صورت افست یا با هر كیفیت دیگری تبعاتی دارد كه به این شرح است:
كتاب به هر دلیل از جریان رسمی نشر حذف خواهد شد.
سود حاصل از تالیف یا ترجمه‌اش نصیب قاچاقچیان و دستفروشان خواهد شد.
ناشران از جمع‌آوری و نفروختن این كتاب‌ها متضرر خواهند شد.
رویه‌ای شكل میگیرد برای شایعه‌سازی درباره لغو مجوز برخی كتاب‌ها و بالا بردن میزان فروش آنها.
كتاب لغو مجوز شده برای مخاطبان نه چندان آگاه بیش از اندازه مهم و خاص تلقی خواهد شد.
مسؤولان اداره كتاب چه می‌گویند؟
مهم ترین سوالی كه به نظر می‌رسد مسؤولان دفتر توسعه كتاب و كتابخوانی ارشاد باید به آن پاسخ بدهند این است كه اگر كتابی از محتوای مناسب برخوردار نیست چرا مجوز دریافت می‌كند كه بعد از مدتی مجوزش لغو شود؟ و چرا این اداره درباره لغو مجوز كتاب‌ها، دلایل و توضیحات روشنی ارائه نمی‌كند كه علاقه مندان به كتاب روشن شوند؟
در طول سال جاری مسؤولان دفتر توسعه كتاب و كتابخوانی، فقط درباره یك مورد از لغو مجوزها توضیحات روشنی ارائه كردند كه مربوط است به كتاب قصه‌های شب پدربزرگ. از نظر مسؤولان وزارت ارشاد به این دلیل باید مجوز كتاب لغو می‌شد كه مناسب گروه سنی كودك و نوجوان نبود. مسؤولان اداره كتاب درباره لغو مجوز این كتاب توضیح دادند كه بر اساس رویه نظارت بر كتاب و نشر وقتی مجوزی برای كتابی صادر می‌شود در نوبت‌های بعدی چاپ، كتاب مورد ارزیابی دوباره قرار نمی‌گیرد مگر این كه گزارشی در مورد آن كتاب به معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رسیده باشد.
برای طرح سوالاتمان با محمدجواد مرادی‌نیا مدیركل دفتر توسعه كتاب و كتابخوانی (اداره كتاب) تماس گرفتیم او پاسخ داد و گفت تمامی توضیحات مربوط به این موضوع در سایت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درج شده است و به جای هر گفت‌وگویی بهتر است به این سایت مراجعه كنیم. از شما چه پنهان ما هیچ چیزی در این زمینه در سایت معاونت فرهنگی و بخش‌های مختلف آن نیافتیم و جست و جوی كلیدواژه‌های متعدد هم ما را به جایی نرساند. مدیركل اداره كتاب هم دیگر به تلفنش پاسخ نداد.
كدام كتاب‌ها مجوزشان لغو شده است؟
در ماه‌های اخیر خبرهای متعددی درباره لغو مجوز برخی از كتاب‌ها منتشر شد كه البته در مواردی، برخی از این اخبار از سوی مدیران ارشاد تكذیب شدند. در ادامه به فهرست برخی از این كتاب‌ها اشاره می‌كنیم:
قصه‌های شب پدربزرگ
دلیل لغو مجوز: در صفحه 54 این كتاب توضیحاتی درباره شیوه خودكشی ذكر شده كه با توجه به این كه كتاب برای گروه سنی كودك نوشته شده، مجوز آن لغو شده است.
توضیحات: كتاب سال 1389 در اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم صادر شده و مهر امسال بعد از دریافت گزارش‌هایی درباره نامناسب بودن محتوای آن برای كودكان، مجوز كتاب لغو شده است.
ما تمامش می‌كنیم
دلیل لغو مجوز: هیچ دلیلی درباره لغو مجوز این كتاب ذكر نشده است.
توضیحات: كتاب برای چاپ بیست و یكم آماده می‌شد كه با دستور اداره توسعه كتاب و كتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به فهرست آثار لغو مجوز شده این اداره افزوده شد. این خبر را مهر منتشر كرده و نوشته ناشر خبر را تایید كرده اما مسؤولان اداره توسعه كتاب‌و كتابخوانی وزارت ارشاد در این باره پاسخی نداده‌اند.
انسان خردمند و انسان خداگونه
دلیل لغو مجوز: هیچ دلیلی در این باره اعلام نشده است.
توضیحات: اردیبهشت امسال در خبرگزاری باشگاه خبرنگاران ایران گزارشی منتشر شد كه بر اساس آن، ابتدا سایت خبری صراط المستقیم در گفت‌وگو با ایوب دهقانكار، مشاور معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از لغو مجوز نشر كتاب‌های انسان خردمند و انسان خداگونه، نوشته یووال نوح هراری نویسنده اسرائیلی خبر داد و بعد به نقل از محمدجواد مرادی‌نیا، مدیركل دفتر توسعه كتاب و كتابخوانی اعلام كرد مجوز این دو كتاب لغو نشده و مرجع اعلام هر گونه خبر درباره صدور یا لغو مجوز كتاب، دفتر توسعه كتاب و كتابخوانی وزارت ارشاد است و این دفتر در قبال گفته‌های منابع دیگر مسؤولیتی ندارد.
آثار الیف شافاك
الیف شافاك نویسنده ترك شاید خوش‌شانس‌ترین نویسنده خارجی در ایران باشد چون كتاب «ملت عشق» این نویسنده پرفروش‌ترین كتاب‌های یكی دو سال اخیر در كشورمان بوده و سه كتاب دیگرش لغو مجوز شده و این یعنی خیلی‌ها مشتاق به خواندن آنها شده‌اند.
كتاب‌های «شرم»، «ناپاك‌زاده استانبول» و «10 دقیقه و 38 ثانیه در این دنیای عجیب» از این نویسنده كمی بعد از دریافت مجوز و توزیع در بازار كتاب، مجوزشان لغو شده است.
دلیل لغو مجوز: دلیل خاصی ذكر نشده است.
توضیحات: ابتدا كتاب 10 دقیقه و 38 ثانیه در این دنیای عجیب و كمی بعد دو كتاب شرم و ناپاك‌زاده استانبول از این نویسنده با اعلام اتحادیه ناشران و كتابفروشان تهران مجوزشان را از دست دادند. ایسنا درباره لغو مجوز این كتاب‌ها نوشت: اتحادیه ناشران و كتابفروشان تهران در اطلاعیه‌ای خطاب به موزعان و كتابفروشان از لغو مجوز این كتاب‌ها خبر داده و نوشته كه مراتب جهت اطلاع و پیشگیری از هرگونه پیگرد احتمالی حاصل از خرید و فروش آن به اطلاع می‌رسد.
این كتاب‌ها از جمله آثاری هستند كه امسال مجوزشان باطل شده است اما بدون تردید علاقه مندان كتابخوانی به یاد می‌آورند كه كتاب‌های دیگری بوده كه مجوزشان بعد از انتشار لغو شده است.
«ده جستار داستان نویسی» نوشته حسین سناپور، «سالمرگی» اصغر الهی، «عقرب روی پله‌های راه آهن اندیمشك» حسین مرتضاییان آبكنار، »خاطره دلبركان غمگین من» گابریل گارسیا ماركز، «اتاقی از آن خود» ویرجینیا وولف و «دل تاریكی» جوزف كنراد از جمله كتاب‌هایی است كه در سال‌های اخیر مجوزشان را از دست داده‌اند.
برای این‌كه بدانیم مجوز كتاب‌ها چطور لغو می‌شوند بد نیست اول بدانیم چطور مجوز می‌گیرند. برای مثال ما روزنامه‌ای‌ها، یك‌بار مجوز می‌گیریم برای انتشار روزنامه و بعد دیگر نیازی نیست هر روز برای هر نسخه روزنامه مجوز بگیریم، اما اهالی نشر باید برای هر كتابی كه منتشر می‌كنند، مجوز دریافت كنند.. با این حساب، هر ناشر یك بار مجوز نشر میگیرد و برای هر كتاب هم مجوز انتشار. به هیچ عنوان فكر نكنید ناشران از این رویه خشنود نیستند؛ بسیار هم از آن استقبال می‌كنند چون هزینه انتشار و توزیع كتاب بسیار زیاد است و در صورت بروز هر مسأله‌ای، جمع‌آوری كتاب چاپ و احتمالا توزیع شده بسیار دشوار خواهد بود و هزینه‌های زیادی به ناشر تحمیل می‌كند.
اتفاقی كه این اواخر برای چند كتاب رخ داده این است كه یك ناشر معتبر یعنی ناشری كه مجوز نشر دارد، برای چاپ و نشر كتابی مجوز گرفته، آن را چاپ كرده، به كتابفروشی‌ها رسانده، در مواردی چاپ دوم و سوم و حتی بیستم كتابش را منتشر كرده و بعد وزارت مجوز كتاب را لغو كرده و این یعنی فروش كتاب به هر شكلی جرم است و باید از بازار جمع شود!
چطور وزارت ارشاد به قاچاق كمك می‌كند؟
وقتی كتابی مجوز نشر دریافت می‌كند و در چند نوبت هم منتشر می‌شود اما به هر دلیل مجوز انتشارش لغو می‌شود، مهم ترین نتیجه‌ای كه در پی دارد، انتشار آن به صورت قاچاق است. به عبارتی قاچاقچیان بیشترین بهره را از لغو مجوز كتاب‌ها می‌برند.
قاچاق كتاب و عرضه آن به صورت افست یا با هر كیفیت دیگری تبعاتی دارد كه به این شرح است:
كتاب به هر دلیل از جریان رسمی نشر حذف خواهد شد.
سود حاصل از تالیف یا ترجمه‌اش نصیب قاچاقچیان و دستفروشان خواهد شد.
ناشران از جمع‌آوری و نفروختن این كتاب‌ها متضرر خواهند شد.
رویه‌ای شكل میگیرد برای شایعه‌سازی درباره لغو مجوز برخی كتاب‌ها و بالا بردن میزان فروش آنها.
كتاب لغو مجوز شده برای مخاطبان نه چندان آگاه بیش از اندازه مهم و خاص تلقی خواهد شد.
مسؤولان اداره كتاب چه می‌گویند؟
مهم ترین سوالی كه به نظر می‌رسد مسؤولان دفتر توسعه كتاب و كتابخوانی ارشاد باید به آن پاسخ بدهند این است كه اگر كتابی از محتوای مناسب برخوردار نیست چرا مجوز دریافت می‌كند كه بعد از مدتی مجوزش لغو شود؟ و چرا این اداره درباره لغو مجوز كتاب‌ها، دلایل و توضیحات روشنی ارائه نمی‌كند كه علاقه مندان به كتاب روشن شوند؟
در طول سال جاری مسؤولان دفتر توسعه كتاب و كتابخوانی، فقط درباره یك مورد از لغو مجوزها توضیحات روشنی ارائه كردند كه مربوط است به كتاب قصه‌های شب پدربزرگ. از نظر مسؤولان وزارت ارشاد به این دلیل باید مجوز كتاب لغو می‌شد كه مناسب گروه سنی كودك و نوجوان نبود. مسؤولان اداره كتاب درباره لغو مجوز این كتاب توضیح دادند كه بر اساس رویه نظارت بر كتاب و نشر وقتی مجوزی برای كتابی صادر می‌شود در نوبت‌های بعدی چاپ، كتاب مورد ارزیابی دوباره قرار نمی‌گیرد مگر این كه گزارشی در مورد آن كتاب به معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رسیده باشد.
برای طرح سوالاتمان با محمدجواد مرادی‌نیا مدیركل دفتر توسعه كتاب و كتابخوانی (اداره كتاب) تماس گرفتیم او پاسخ داد و گفت تمامی توضیحات مربوط به این موضوع در سایت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درج شده است و به جای هر گفت‌وگویی بهتر است به این سایت مراجعه كنیم. از شما چه پنهان ما هیچ چیزی در این زمینه در سایت معاونت فرهنگی و بخش‌های مختلف آن نیافتیم و جست و جوی كلیدواژه‌های متعدد هم ما را به جایی نرساند. مدیركل اداره كتاب هم دیگر به تلفنش پاسخ نداد.
كدام كتاب‌ها مجوزشان لغو شده است؟
در ماه‌های اخیر خبرهای متعددی درباره لغو مجوز برخی از كتاب‌ها منتشر شد كه البته در مواردی، برخی از این اخبار از سوی مدیران ارشاد تكذیب شدند. در ادامه به فهرست برخی از این كتاب‌ها اشاره می‌كنیم:
قصه‌های شب پدربزرگ
دلیل لغو مجوز: در صفحه 54 این كتاب توضیحاتی درباره شیوه خودكشی ذكر شده كه با توجه به این كه كتاب برای گروه سنی كودك نوشته شده، مجوز آن لغو شده است.
توضیحات: كتاب سال 1389 در اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم صادر شده و مهر امسال بعد از دریافت گزارش‌هایی درباره نامناسب بودن محتوای آن برای كودكان، مجوز كتاب لغو شده است.
ما تمامش می‌كنیم
دلیل لغو مجوز: هیچ دلیلی درباره لغو مجوز این كتاب ذكر نشده است.
توضیحات: كتاب برای چاپ بیست و یكم آماده می‌شد كه با دستور اداره توسعه كتاب و كتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به فهرست آثار لغو مجوز شده این اداره افزوده شد. این خبر را مهر منتشر كرده و نوشته ناشر خبر را تایید كرده اما مسؤولان اداره توسعه كتاب‌و كتابخوانی وزارت ارشاد در این باره پاسخی نداده‌اند.
انسان خردمند و انسان خداگونه
دلیل لغو مجوز: هیچ دلیلی در این باره اعلام نشده است.
توضیحات: اردیبهشت امسال در خبرگزاری باشگاه خبرنگاران ایران گزارشی منتشر شد كه بر اساس آن، ابتدا سایت خبری صراط المستقیم در گفت‌وگو با ایوب دهقانكار، مشاور معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از لغو مجوز نشر كتاب‌های انسان خردمند و انسان خداگونه، نوشته یووال نوح هراری نویسنده اسرائیلی خبر داد و بعد به نقل از محمدجواد مرادی‌نیا، مدیركل دفتر توسعه كتاب و كتابخوانی اعلام كرد مجوز این دو كتاب لغو نشده و مرجع اعلام هر گونه خبر درباره صدور یا لغو مجوز كتاب، دفتر توسعه كتاب و كتابخوانی وزارت ارشاد است و این دفتر در قبال گفته‌های منابع دیگر مسؤولیتی ندارد.
آثار الیف شافاك
الیف شافاك نویسنده ترك شاید خوش‌شانس‌ترین نویسنده خارجی در ایران باشد چون كتاب «ملت عشق» این نویسنده پرفروش‌ترین كتاب‌های یكی دو سال اخیر در كشورمان بوده و سه كتاب دیگرش لغو مجوز شده و این یعنی خیلی‌ها مشتاق به خواندن آنها شده‌اند.
كتاب‌های «شرم»، «ناپاك‌زاده استانبول» و «10 دقیقه و 38 ثانیه در این دنیای عجیب» از این نویسنده كمی بعد از دریافت مجوز و توزیع در بازار كتاب، مجوزشان لغو شده است.
دلیل لغو مجوز: دلیل خاصی ذكر نشده است.
توضیحات: ابتدا كتاب 10 دقیقه و 38 ثانیه در این دنیای عجیب و كمی بعد دو كتاب شرم و ناپاك‌زاده استانبول از این نویسنده با اعلام اتحادیه ناشران و كتابفروشان تهران مجوزشان را از دست دادند. ایسنا درباره لغو مجوز این كتاب‌ها نوشت: اتحادیه ناشران و كتابفروشان تهران در اطلاعیه‌ای خطاب به موزعان و كتابفروشان از لغو مجوز این كتاب‌ها خبر داده و نوشته كه مراتب جهت اطلاع و پیشگیری از هرگونه پیگرد احتمالی حاصل از خرید و فروش آن به اطلاع می‌رسد.
این كتاب‌ها از جمله آثاری هستند كه امسال مجوزشان باطل شده است اما بدون تردید علاقه مندان كتابخوانی به یاد می‌آورند كه كتاب‌های دیگری بوده كه مجوزشان بعد از انتشار لغو شده است.
«ده جستار داستان نویسی» نوشته حسین سناپور، «سالمرگی» اصغر الهی، «عقرب روی پله‌های راه آهن اندیمشك» حسین مرتضاییان آبكنار، »خاطره دلبركان غمگین من» گابریل گارسیا ماركز، «اتاقی از آن خود» ویرجینیا وولف و «دل تاریكی» جوزف كنراد از جمله كتاب‌هایی است كه در سال‌های اخیر مجوزشان را از دست داده‌اند.
