بررسی وعده وزیر آموزش و پرورش برای ورود زندگینامه شهید قاسم سلیمانی به كتابهای درسی؛ وعدهای مهم و حساس با ریزهكاریهای فراوان
آموزش غیرت
قهرمان ملی همیشه حسابش از دیگران جداست. اگر برای دیگران جا نیست، برای قهرمان ملی هست، اگر صف دیگران شلوغ است، برای قهرمان ملی راه باز است، اگر غربالها برای دیگران ریز و سختگیر است برای قهرمان ملی غربالها كنار میروند. اسم حاج قاسم سلیمانی كه میآید حتی بعد از شهادت و هجرت به دیار ابد، درها و راهها باز میشود، حتی فرش قرمز میاندازند جلوی كتابهای درسی كه سردار قدم رنجه كند و داخل شود. این حُسن قهرمان ملی بودن است، قهرمان كه باشی وزارتخانه آموزش و پرورش خود پیشنهاد نگارش میدهد و وزیر میشود زبان وزارتخانه كه سردار به عنوان نماد عزت و غیرت و هوش ایرانی و به مثابه بخشی پرغرور از تاریخ ایران باید با همه بزرگیاش خلاصه شود در برنامههای درسی كه زندگیاش بشود بریدهای از گفتمان مقاومت اسلامی و خودش از ورای همه افسانه و اسطورهها بشود یك الگو. قرار است سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و چكیده زندگیاش وارد كتابهای درسی شود، مثل سردار همدانی كه شد و مثل شهید محسن حججی كه ویژهتر شد، مثل شهدای شاخص مدافع حرم كه شدند و مثل بقیه قهرمانهای ملی،گرچه نه چندان پرتعداد ولی به هر ترتیب كه بود در این40 سال وارد كتابهای درسی شدند. كتاب درسی برای قهرمانها یك جور حریم امن است. كتاب كه نوشته میشود قهرمانها درآن جاگیر میشوند و زندگی شان برای سالها و بارها مرور میشود و این كه چه بوده اند و چه كرده اند میلغزد میان كلی مفاهیم تئوری و عملی و آن وقت خیلیها كه بزرگ شوند و از دانش آموزی در آیند یادشان میآید فلان قهرمان كه بود و چه كرد. قهرمان ملی به این ترتیب زنده میماند و یك تاریخ واضح و گویا، یك تصویر روشن از یك شخص، از یك راه و از یك مكتب.
آموزش و پرورش بارها اعلام كرده كه كتابهای درسی اصلا گنجایش این همه تقاضا را ندارد و اگر وزارتخانه بخواهد به یک موضوع رخصت حضور بدهد، باید آنقدر بالا و والا باشد كه ارزش خواندن و مرور كردن و آموختن داشته باشد، مثل مفاهیم تامین اجتماعی كه البته بعد از سه سال چانه زنی از امسال وارد كتابهای درسی شد.
با این حال حساب قهرمانهای ملی از همه جداست. شهید محسن حججی هنوز یاد و خاطره اش زنده بود و تصویرعجیبش در چنگ خولی داعشی پشت پلكها میخزید كه به عنوان یك نماد وارد كتابهای درسی كلاس دوازدهم شد؛ شعر «شكوه چشمان تو» را برای شهید حججی سروده اند كه حكایت بریده شدن سر و استقامت اوست.
شهیدحاج حسین همدانی، مستشار ارشد سپاه پاسداران نیز وارد كتابهای درسی شد، به همان شکلی كه چهار شهید شاخص مدافع حرم، مجتبی ذوالفقار نسب فرمانده تكاوران ارتش، محمدرضا دهقان دانشجو و طلبه بسیجی، علیرضا توسلی( ابوحامد)از تیپ فاطمیون افغانستان و مصطفی بدرالدین از حزبا... لبنان وارد كتاب فارسی پایه دوازدهم
شدند.
این حتما پاداش فداكاری است؛ فداكاری نه حتما از جنس رزم كه از جنس جان دادن برای مردم و وطن، فداكاری از جنس آنچه ریزعلی خواجوی كرد و باعث شد بعد از نیم قرن همچنان دركتابهای مدرسه خوانده شود، فداكاری یا از جنس شهید فهمیده، مرحوم حسن امید زاده معلم فداكار و حتی شهیده سهام خیام 12 ساله كه در روزی از روزهای جنگ در هویزه وقتی كنار رود مشغول شستن ظرف بود با دیدن سربازان عراقی كه شهر را اشغال كرده و به مقدسات توهین میكردند، به سمت شان سنگ پرتاب كرد و آنها نیز به رگبارش بستند.
ایران با این حال پر از قهرمان ملی است، از عهد قدیم گرفته تا دوران معاصر و همین امروز كه همه با هم، همراه شان داریم در یك جغرافیا نفس میكشیم. حجم كتابهای درسی اما محدود است و این همه قهرمان درآن جا نمیگیرند پس قهرمانها باید گلچین شوند، باید دستچین شوند و
دانه درشت هایشان انتخاب شوند و كسانی همچون شهید قاسم سلیمانی كه آسمانی شد مثل روزگار حیات یك بار دیگر اوج بگیرند، این بار در ذهن نسل جوان و نوجوان.
آداب حراست
معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش بخشنامه كرده كه برای ارج نهادن به فرهنگ ایثار، جهاد، مقاومت و صیانت از میراث گرانبهای شهدا و ادای احترام به شهید مكتب مقاومت و اخلاص و ایثار(شهید حاج قاسم سلیمانی) همه مدارس موظفند برنامههای فرهنگی داشته باشند.
بخشنامه میگوید در صبحگاه مدارس و آغاز امتحانات باید پیام رهبر انقلاب قرائت شود و قبل از شروع كلاسها و جلسه امتحانات نیز باید به احترام این روح ملكوتی یك دقیقه سكوت كنند. بخشنامه میگوید پرچم ایران درمدارس و ادارات باید نیمه افراشته باشد، مدارس مزین به پرچمهای مشكی شوند، سخنران به مدارس بیاید تا جنایات و دسیسههای دشمن تشریح کند و صبحها شعار مرگ بر آمریكا سر داده شود، عكس شهید قاسم سلیمانی نیز باید به محیطهای آموزشی بیاید و بعد از قرائت فاتحه توسط دانش آموزان و معلمان، شربت و خرما میانشان توزیع شود.
در كنار این بخشنامه اما جمعی از معلمان هم قسم شده اند هزاران قاسم سلیمانی تربیتكنند و با این هدف هشتگهایی در فضای مجازی ساخته اند .
خوش به حال سردار دل ها! البته كه برایش گواراست ولی بخشی از این حركتها میتواند مقطعی و زودگذر و بنابه اقتضائات زمان باشد و بخشی از آن ممكن است زیر بار گذر زمان فرسوده و فراموش شود. پس چاره حتما كارهای بلند مدت و ماندگار است مثل وقتی كه سردار رشید، جزئی از كتابهای درسی شود و بچهها بخوانند و بدانند این قهرمان ملی كیست.
قهرمانهای ملی بزرگند و معمولا با واژهها توصیف نمیشوند، قهرمانها در كلمات نمیگنجند و باید هر روز و هر روز برای
زندگیشان حاشیهنگاری كرد تا حق مطلب ادا شود. جمع كردن این همه بزرگی در چند سطر الحق كار مشكلی است. باید از كجا شروع كرد، به كجای زندگی شان بیشتر پرداخت و اوج و فرود را كجا گذاشت كه اثرگذار باشد. سختی نوشتن كتاب درسی در همین است، سختی نوشتن از قهرمانهای ملی نیز در همین. شاید این آداب حراست از شخصیتهای خاص است كه سخت است، نگه داشتن حریمامن شان بدون تلنگر خوردن به شیشه نازك وجودشان.
با این حال برای ورود قهرمانهای ملی به كتابهای درسی آدابی وجود دارد كه هدفش سالم نگه داشتن همین حریم است. كار نگارش و تدوین هر كتاب و دروس آن از یك ابلاغ آغاز میشود كه تاكیدش رعایت مفاد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.
درهمین راستا هرحوزه یادگیری نیز برای خودش اهداف، رویكرد، روشهای یاددهی ـ یادگیری و ارزشیابی دارد كه بر مبنای آن، شبكهای مفهومی طراحی میشود و گروههای مختلف طبق این شبكه مفهومی دست به كار تألیف پیشنویش اولیه كتابها میشوند.
از زمان تدوین پیش نویسها تا سپردن صفحات به مرحله چاپ، مراحل مختلفی وجود دارد كه مهم ترین آنها اعتبارسنجی است. اعتبارسنجی یعنی سنجیده شود میزان مطلوبیت و موثر بودن هر درس چه اندازه است.
اعتبار هر محتوای آموزشی را دو گروه میسنجند، یكی درون شورای
برنامه ریزی درسی و دیگری بیرون از این شورا كه محل تلاقی نظرات دبیرانی از شهرتهران و شهرستانهای مختلف است.
مرحله اعتبار سنجی كه به خوبی و خوشی طی شود و بازنگری و اصلاح كتاب كه توسط تیم تالیف به پایان برسد، نوبت ویرایش ادبی میرسد و آن وقت است كه قهرمانهای ملی درلابه لای كتابهای درسی و از میان سطرها و پاراگرافها بار دیگر زنده میشوند.
قهرمان، بدون افراط، بدون تفریط
ابراهیم هداوند میرزایی/ مدرس ضمن خدمت كتابهای درسی
پرداختن به قهرمانهای ملی دركتابهای درسی اقدامی ضروری و بسیارمهم است؛ چون باعث آشنایی نسل نو با این افراد و مفاهیم با ارزش انسانی و اخلاقی كه خلق كردهاند، میشود. قهرمان، قهرمان است و سن و سال و جنسیت نمیشناسد، پس در معرفی قهرمانهای ملی گاه میشود از سردار شهید قاسم سلیمانی نوشت و گاه میشود از شهیده سهام خیام 12 ساله و حتی از مریم میرزاخانی ریاضیدان یاد كرد. البته در گنجاندن زندگی نامه چهرههای شاخص و قهرمانهای ملی در كتابهای درسی نباید دچار افراط و تفریط شد یعنی نباید فضایی را به وجود آورد كه اغلب مطالب كتابهای درسی مربوط به این اشخاص باشد چون پرداختن بیش از حد به قهرمانها تبدیل به ضد ارزش میشود و جاذبه اش را از دست میدهد، همان گونه كه تفریط میتواند به فراموشی این اسوهها و اسطورهها منجر شود.
پس درعین حال كه حضور قهرمانان ملی و انسانهای اخلاق مدار و فداكار دركتابهای درسی ضروری است برای حفظ ارزش و جایگاه آنها نیز بهتر است از این افراد تنها در یك یا دو درس آن هم در یك یا دو پایه تحصیلی نام برده شود، ضمن این كه اگر محتوای آموزشی به صورت شعر و داستان باشد میزان اثرگذاری اش بر دانش آموزان به مراتب بیشتر از متون ساده خواهد بود.