به بهانه نمایش مجموعه «پناه جان» از شبكه مستند
از بیماری تا رهایی
احسان طهماسبی منتقد
شاید یكی از مهمترین نكات در فهم درست و دقیقتر دنیای حیوانات، بهویژه برای آن عدهای كه تجربه مراقبت و نگهداری از حیوانی را در منزل نداشتهاند، آشنایی با مشكلات، بیماریها و آسیبهایی است كه متوجه این مخلوقات بوده و پی بردن به نقش اساسی دامپزشكان، جراحان و فعالان محیطزیست در این خصوص است. مستند «پناه جان» ضمن به نمایش گذاشتن این موضوعات و تأكید بر نقش مهم و غیرقابلانكار مردم در حفظ و مراقبت از حیوانات و محیطزیست، به تلاشی در جهت تشویق مسؤولیت انسانها در قبال حیوانات در زمان ناتوانی و بیماری آنها و ایجاد انگیزه برای افزایش حس حیواندوستی میپردازد و با نكوهش حیوانآزاری، مراكز درمانی و خدمات متنوع ارائهشده در مراكز درمانی در ایران را معرفی میكند. مستندی كه در مقایسه با نمونه انگلیسی خود یعنی مجموعه «سوپر كلینیك حیوانات» كه در آن به نمایش مراحل درمان و گذراندن دوران نقاهت حیوانات در یك كلینیك بسیار پیشرفته در بریتانیا میپردازد، فارغ از ملاحظات كیفی و تكنیكی، از نگاهی انسانیتر برخوردار است و علاوه بر نمایش دوره بهبود حیواناتی از قبیل گرگ، شیر، عقاب، سگ، ببر و. ..، فرهنگ برخورد صحیح با این موجودات و ایجاد شرایطی برای آسیب نرسیدن به این حیوانات بیگناه و آسیبپذیر را نیز ترویج میكند.
پناه جان، علاوه بر این كه به نمایش امكانات موجود در مراكز درمانی تخصصی حیوانات توجه دارد، از كمبود امكانات لازم برای مداوا و بهبود آنها در شهرستانها میگوید و درعینحال در قسمتهای دوم (بهار آمد)، سوم (جانان) و پنجم (دندان گرگ) به نقش مهم و اساسی و خیرخواهانه فعالان محیطزیست در مراقبت و نگهداری از حیوانات آسیبدیده و رنجكشیده میپردازدو از احساسات پاك انسانهای وظیفهشناسی سخن میگوید كه بهجای بیتفاوتی در مقابل رنج حیوانات، بدون چشمداشت، وقت و انرژی خود را برای بهبود این موجودات،صرف میكنند.
نكته مهم و قابل اصلاح در این مستند، تغییر شیوه مداوم گوینده نریشن، از زبان محاوره به زبان كتابی و بهره نبردن از صدای صداپیشهای معروف یا صدایی دلنشینتر برای گوینده گفتار متن در این برنامه است. نكتهای كه توجه بیشتر به آن میتوانست به تأثیر كلام سازندگان اثر بیفزاید و اثرش را در جان مخاطب، دوچندان كند. با توجه به این نكته كه بیشتر توجه مستندسازان حیات وحش، به بررسی زندگی و زیست موجودات و همچنین رفتارشناسی آنها در طبیعت معطوف است، لزوم ساخت مستندهایی همچون «پناه جان» كه بررسی هرچه بیشتر مشكلات درمانی و نمایش شرایط بهبود حیوانات در كلینیكها و مراكز درمانی را مطمح نظر دارند، بیشتر احساس میشود.