شیوه نامناسب اطلاع‌رسانی درباره كرونا زمینه را برای بروز مشكلات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی فراهم كرده‌است
كرونا با مشکلات اضافه!
آخرین گزارش‌های رسمی منتشر شده از سوی مسؤولان وزارت بهداشت حكایت از مرگ چهار نفر بر اثر ابتلا به بیماری كرونا در ایران دارد. ظاهرا هنوز هم باید منتظر بالا رفتن آمار ابتلا و البته مرگ بر اثر این ویروس باشیم. در دو روز گذشته، اما حجم اخبار منتشر شده در رابطه با این ویروس آنقدر زیاد بوده كه نتوان به راحتی صحت و نادرستی آن را سنجید. حجم قابل توجهی از هراس عمومی از این ویروس هم به دلیل نشر چنین اخباری است. همین هراس هم بازاری برای سوءاستفاده‌گران ساخته تا بتوانند از ترس مردم پولی به جیب بزنند. افزایش یكباره قیمت ماسك و انتشار اخباری از نایاب شدن ژل ضدعفونی‌كننده و البته مراجعه بسیاری از مردم برای انجام تست كرونا به مراكز درمانی هم بازار این عده را پرسودتر كرده است. در مقابل هجمه خبری كه اغلب بر بستر شبكه‌های اجتماعی شكل گرفته است رسانه‌های رسمی تقریبا قافیه را باخته‌اند، در چند روز اخیر هم مدام سخنگوی دولت و مسؤولان وزارت بهداشت اصرار دارند كه تنها مرجع درست و رسمی انتشار اخبار در این رابطه این وزارتخانه است اما نبود یک سیاست رسانه‌ای دقیق باعث شده این مشکل اجتماعی ، تبعات و حواشی اقتصادی و حتی سیاسی پیدا کند. اینها آخرین اخبار رسمی و تایید شده در این رابطه است.
شیوه پاسخگویی و اعتماد عمومی
ترجیع‌بند حرف‌های دولت درباره كرونا این جمله است كه «تنها مرجع رسمی اخبار وزارت بهداشت است.» و در این میان مدام از مردم خواسته می‌شود كه اخبار مربوط به این ویروس را تنها از این مرجع دریافت كنند. این در حالی است كه سوی دیگر این ماجرا كه وزارتخانه بهداشت و درمان قرار گرفته، اعلام كرده هر 24 ساعت یكبار اطلاع‌رسانی می‌كند. نكته جالب دیگر در این میان این است كه كیانوش جهانپور به‌عنوان رئیس مركز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت اطلاع‌رسانی‌اش پیرامون این موضوع محدود به شبكه اجتماعی توییتر است! شبكه‌ای كه سال‌هاست فیلتر است. محدود شدن اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت به توییتر تبعات دیگری هم دارد و آن هم تشویق عامه مردم برای دریافت خبر به استفاده از آن است؛ در حالی كه منشأ اغلب شایعات و اخبار نادرست پیرامون این موضوع هم همین شبكه‌های اجتماعی هستند. بسیاری از كارشناسان حوزه رسانه تاكید دارند كه از بین رفتن مرجعیت رسانه در بزنگاه‌های اجتماعی و سیاسی اثری به مراتب مخرب‌تر از خود بحران‌های درگیر خواهد داشت و به نظر می‌رسد حالا نشانه‌های آن هشدار كارشناسان به عینه دیده می‌شود. با این شیوه دیگر موضوعی مثل فراگیری كرونا از موضوعی اجتماعی تبدیل به موضوعی سیاسی در پیشگاه مردم می‌شود، به این مفهوم كه تناقض‌های اعلام شده تعبیر به ناكارآمدی و پنهانكاری می‌شود و راه جلب اعتماد مردم را در اطلاع‌رسانی سالم سخت‌تر می‌كند.
منابع پوشالی و هراس عمومی
دامن زدن به شایعات در این روزها هم به بخشی از رفتار رسانه‌های معاند تبدیل شده است. بسیاری از شبكه‌های تلویزیونی با قید «منابع مطلع» اقدام به انتشار اخباری می‌كنند كه بسیاری از آنها نادرست است. یكی از شیوه‌های مرسوم این روزها هم انتشار فایل‌های صوتی منتسب به پزشكان است. بسیاری از این فایل‌ها حالا به صورت قارچ‌گونه‌ای منتشر و منبع خبری معتبری تلقی می‌شود! در كنار این شیوه انتشار تصاویری از گفت‌وگوهای مجازی پزشكان هم دست به دست می‌شود، در حالی كه بسیار خوش‌باورانه است كه تصور كنیم چنین مواردی می‌تواند درست باشد. مردم عادی هم همچون شهروند خبرنگار در خلأ اطلاع‌رسانی درست نهادها، اقدام به انتشار تصاویر دریافتی‌شان می‌کنند كه می‌تواند منشأ تولید شایعات باشد. به عنوان مثال در این چند روز بیشمار تصاویری از كادر پزشكی در سطح شهر منتشر شده كه مجهز به لباس ایزوله هستند. در حالی برخی همین تصاویر را سندی برای شیوع این ویروس در سطح شهر می‌دانند كه برای گزارش‌های مشكوك به این ویروس هم از این لباس استفاده می‌شود، به این مفهوم كه با دیدن چنین تصاویری نمی‌توان حكم كرد كه مورد ابتلای این ویروس مشاهده شده است.
توصیه به جای خبر
حجم بالایی از اخبار منتشر شده در رابطه با ویروس کرونا چه از مراجع رسمی یا رسانه‌های غیررسمی پیرامون فراوانی تعداد مبتلایان و تعداد تلفات آن است. در حالی كه بسیاری بر این باورند به جای دامن زدن به هراس عمومی در تعداد مبتلایان باید به نوعی آموزش همگانی بهداشت فردی و توصیه‌های پیشگیرانه صورت بگیرد. بر اساس گزارش‌های موجود، انتقال ویروس كرونا از شهر قم شروع شده و با توجه به تردد و سفر مردم اكنون به بسیاری از شهرهای كشور از جمله تهران، بابل، اراك، اصفهان، رشت و شهرهای دیگر رسیده و ممكن است در همه شهرهای ایران وجود داشته باشد. بنابراین مراقبت و آموزش عمومی برای كنترل این بیماری یك ضرورت جدی است و باید كمپین آموزش همگانی در رسانه‌های كشور به طور جدی شكل بگیرد. مینو محرز، عضو كمیته كشوری بیماری‌های عفونی وزارت بهداشت معتقد است با رعایت 5 اصل می‌توان برای مهار ویروس كرونا اقدام جدی كرد. او می‌گوید: «دست دادن و روبوسی را كنار بگذاریم، هنگام بیماری در خانه بمانیم، اصول بهداشتی عطسه و سرفه را رعایت كنیم، در مترو و اتوبوس و مراكز درمانی ماسك بزنیم و بیماران مشكوك به كرونا را جداسازی كنیم.»
محرز همچنین معتقد است وزارت بهداشت درباره بیماری كرونا كوتاهی نداشته است. آنطور كه او به ایرنا می‌گوید: «وزارت بهداشت به صورت علمی كار خود را انجام می‌دهد و كار خود را بلد است از جمله این‌كه اكنون اعلام كرده‌اند تجمع و تردد در اماكن مذهبی قم مدیریت شود. به هر حال ممكن است محدودیت‌هایی برای شناسایی یا اطلاع‌رسانی زودتر بیماری وجود داشته باشد كه در اختیار وزارت بهداشت نباشد اما اگر ارگان‌های دیگر اجازه دهند و همكاری كنند وزارت بهداشت می‌تواند اپیدمی كرونا را
كنترل كند.»
پنهان‌کاری در منطقه
با گذشت نزدیك به یك ماه از بحران جهانی كرونا، كم‌كم رد پای این ویروس به منطقه غرب آسیا نیز رسیده است. مصر، امارات، لبنان و فلسطین اشغالی تاكنون تنها كشورهای عربی هستند كه رسما ورود كرونا به خاك خود را تایید كرده‌اند. در این میان، شهروندان آلوده شده به ویروس كرونا در مصر و امارات، بعد از گذراندن دوره درمانی و بهبود كامل از قرنطینه خارج شده‌اند. وزارت بهداشت لبنان نیز روز گذشته سرانجام اولین مورد ابتلای قطعی به كرونا را تایید كرده و از انتقال بیمار به بیمارستان رفیق‌حریری، از مجهزترین بیمارستان‌های این كشور خبر داد. به گفته وزیر بهداشت لبنان، فرد بیمار روز پنجشنبه از ایران به بیروت بازگشته است.
از سوی دیگر رژیم صهیونیستی نیز اعلام كرد از میان 11 شهرك‌نشینی كه از كشتی ژاپنی آلوده به كرونا بازگشته بودند، فعلا تست یك نفر به طور قطعی مثبت اعلام شده است. تمام اینها در حالی است كه هنوز در كشورهایی نظیر كویت، سعودی، عراق، اردن یا حتی یمن هیچ گزارشی از ابتلای شهروندان به ویروس كرونا منتشر نشده است؛ امری كه با منطق انتشار ویروس طی 48 ساعت گذشته در غرب آسیا همخوانی ندارد.
برخی كاربران عربی در شبكه‌های اجتماعی مدعی شده‌اند دولت‌های اردن و عربستان عامدانه از انتشار آمار رسمی مرتبط با كرونا خودداری می‌كنند. پیش از این سازمان بهداشت جهانی نسبت به تبعات ورود كرونا به كشورهایی نظیر یمن یا سودان كه در شرایط جنگی به‌سر برده یا از امكانات بهداشتی ضعیفی برخوردار هستند ابراز نگرانی كرده بود.
ترجیع‌بند حرف‌های دولت درباره كرونا این جمله است كه «تنها مرجع رسمی اخبار وزارت بهداشت است.» و در این میان مدام از مردم خواسته می‌شود كه اخبار مربوط به این ویروس را تنها از این مرجع دریافت كنند. این در حالی است كه سوی دیگر این ماجرا كه وزارتخانه بهداشت و درمان قرار گرفته، اعلام كرده هر 24 ساعت یكبار اطلاع‌رسانی می‌كند. نكته جالب دیگر در این میان این است كه كیانوش جهانپور به‌عنوان رئیس مركز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت اطلاع‌رسانی‌اش پیرامون این موضوع محدود به شبكه اجتماعی توییتر است! شبكه‌ای كه سال‌هاست فیلتر است. محدود شدن اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت به توییتر تبعات دیگری هم دارد و آن هم تشویق عامه مردم برای دریافت خبر به استفاده از آن است؛ در حالی كه منشأ اغلب شایعات و اخبار نادرست پیرامون این موضوع هم همین شبكه‌های اجتماعی هستند. بسیاری از كارشناسان حوزه رسانه تاكید دارند كه از بین رفتن مرجعیت رسانه در بزنگاه‌های اجتماعی و سیاسی اثری به مراتب مخرب‌تر از خود بحران‌های درگیر خواهد داشت و به نظر می‌رسد حالا نشانه‌های آن هشدار كارشناسان به عینه دیده می‌شود. با این شیوه دیگر موضوعی مثل فراگیری كرونا از موضوعی اجتماعی تبدیل به موضوعی سیاسی در پیشگاه مردم می‌شود، به این مفهوم كه تناقض‌های اعلام شده تعبیر به ناكارآمدی و پنهانكاری می‌شود و راه جلب اعتماد مردم را در اطلاع‌رسانی سالم سخت‌تر می‌كند.
منابع پوشالی و هراس عمومی
دامن زدن به شایعات در این روزها هم به بخشی از رفتار رسانه‌های معاند تبدیل شده است. بسیاری از شبكه‌های تلویزیونی با قید «منابع مطلع» اقدام به انتشار اخباری می‌كنند كه بسیاری از آنها نادرست است. یكی از شیوه‌های مرسوم این روزها هم انتشار فایل‌های صوتی منتسب به پزشكان است. بسیاری از این فایل‌ها حالا به صورت قارچ‌گونه‌ای منتشر و منبع خبری معتبری تلقی می‌شود! در كنار این شیوه انتشار تصاویری از گفت‌وگوهای مجازی پزشكان هم دست به دست می‌شود، در حالی كه بسیار خوش‌باورانه است كه تصور كنیم چنین مواردی می‌تواند درست باشد. مردم عادی هم همچون شهروند خبرنگار در خلأ اطلاع‌رسانی درست نهادها، اقدام به انتشار تصاویر دریافتی‌شان می‌کنند كه می‌تواند منشأ تولید شایعات باشد. به عنوان مثال در این چند روز بیشمار تصاویری از كادر پزشكی در سطح شهر منتشر شده كه مجهز به لباس ایزوله هستند. در حالی برخی همین تصاویر را سندی برای شیوع این ویروس در سطح شهر می‌دانند كه برای گزارش‌های مشكوك به این ویروس هم از این لباس استفاده می‌شود، به این مفهوم كه با دیدن چنین تصاویری نمی‌توان حكم كرد كه مورد ابتلای این ویروس مشاهده شده است.
توصیه به جای خبر
حجم بالایی از اخبار منتشر شده در رابطه با ویروس کرونا چه از مراجع رسمی یا رسانه‌های غیررسمی پیرامون فراوانی تعداد مبتلایان و تعداد تلفات آن است. در حالی كه بسیاری بر این باورند به جای دامن زدن به هراس عمومی در تعداد مبتلایان باید به نوعی آموزش همگانی بهداشت فردی و توصیه‌های پیشگیرانه صورت بگیرد. بر اساس گزارش‌های موجود، انتقال ویروس كرونا از شهر قم شروع شده و با توجه به تردد و سفر مردم اكنون به بسیاری از شهرهای كشور از جمله تهران، بابل، اراك، اصفهان، رشت و شهرهای دیگر رسیده و ممكن است در همه شهرهای ایران وجود داشته باشد. بنابراین مراقبت و آموزش عمومی برای كنترل این بیماری یك ضرورت جدی است و باید كمپین آموزش همگانی در رسانه‌های كشور به طور جدی شكل بگیرد. مینو محرز، عضو كمیته كشوری بیماری‌های عفونی وزارت بهداشت معتقد است با رعایت 5 اصل می‌توان برای مهار ویروس كرونا اقدام جدی كرد. او می‌گوید: «دست دادن و روبوسی را كنار بگذاریم، هنگام بیماری در خانه بمانیم، اصول بهداشتی عطسه و سرفه را رعایت كنیم، در مترو و اتوبوس و مراكز درمانی ماسك بزنیم و بیماران مشكوك به كرونا را جداسازی كنیم.»
محرز همچنین معتقد است وزارت بهداشت درباره بیماری كرونا كوتاهی نداشته است. آنطور كه او به ایرنا می‌گوید: «وزارت بهداشت به صورت علمی كار خود را انجام می‌دهد و كار خود را بلد است از جمله این‌كه اكنون اعلام كرده‌اند تجمع و تردد در اماكن مذهبی قم مدیریت شود. به هر حال ممكن است محدودیت‌هایی برای شناسایی یا اطلاع‌رسانی زودتر بیماری وجود داشته باشد كه در اختیار وزارت بهداشت نباشد اما اگر ارگان‌های دیگر اجازه دهند و همكاری كنند وزارت بهداشت می‌تواند اپیدمی كرونا را
كنترل كند.»
پنهان‌کاری در منطقه
با گذشت نزدیك به یك ماه از بحران جهانی كرونا، كم‌كم رد پای این ویروس به منطقه غرب آسیا نیز رسیده است. مصر، امارات، لبنان و فلسطین اشغالی تاكنون تنها كشورهای عربی هستند كه رسما ورود كرونا به خاك خود را تایید كرده‌اند. در این میان، شهروندان آلوده شده به ویروس كرونا در مصر و امارات، بعد از گذراندن دوره درمانی و بهبود كامل از قرنطینه خارج شده‌اند. وزارت بهداشت لبنان نیز روز گذشته سرانجام اولین مورد ابتلای قطعی به كرونا را تایید كرده و از انتقال بیمار به بیمارستان رفیق‌حریری، از مجهزترین بیمارستان‌های این كشور خبر داد. به گفته وزیر بهداشت لبنان، فرد بیمار روز پنجشنبه از ایران به بیروت بازگشته است.
از سوی دیگر رژیم صهیونیستی نیز اعلام كرد از میان 11 شهرك‌نشینی كه از كشتی ژاپنی آلوده به كرونا بازگشته بودند، فعلا تست یك نفر به طور قطعی مثبت اعلام شده است. تمام اینها در حالی است كه هنوز در كشورهایی نظیر كویت، سعودی، عراق، اردن یا حتی یمن هیچ گزارشی از ابتلای شهروندان به ویروس كرونا منتشر نشده است؛ امری كه با منطق انتشار ویروس طی 48 ساعت گذشته در غرب آسیا همخوانی ندارد.
برخی كاربران عربی در شبكه‌های اجتماعی مدعی شده‌اند دولت‌های اردن و عربستان عامدانه از انتشار آمار رسمی مرتبط با كرونا خودداری می‌كنند. پیش از این سازمان بهداشت جهانی نسبت به تبعات ورود كرونا به كشورهایی نظیر یمن یا سودان كه در شرایط جنگی به‌سر برده یا از امكانات بهداشتی ضعیفی برخوردار هستند ابراز نگرانی كرده بود.
