ركود اقتصادی ناشی از ویروس كرونا ضرورت ارتقای مشاغل سنتی به كسبوكارهای اینترنتی را دوچندان كرد
تغییر نسل کسبوکارها
بحران كرونا هرچند موجب كاهش تردد مردم در خیابانها و كسادی بازار بسیاری از اصناف شد، اما مشتریان فروشگاههای اینترنتی را دوچندان كرد تا نگاهها به كسبوكارهای دیجیتال در ایران، بهروزتر شود. با گسترش سطح دسترسی مردم به اینترنت، بسیاری از خریدهای روزانه از طریق اینترنت قابل انجام است. فروشگاههای اینترنتی سهم قابلتوجهی از بازار خردهفروشی را از آن خود كردهاند و این روند پس از بحران كرونا با سرعت دوچندان، در حال پیشرفت است. تا پیش از این، بسیاری از صاحبان كسبوكارهای سنتی مانند مغازهها و فروشگاهها از آنلاین شدن خریدهای مردم و قدرت گرفتن رقبای دیجیتال شان گلایه داشتند اما تحولاتی كه در هفتههای اخیر رخ داد، احتمالا نظرات منفی و رویكرد مقاومت كسبه سنتی نسبت به كسبوكار اینترنتی را خنثی كرده است. اكنون بسیاری از مغازهداران و واحدهای صنفی به این باور رسیدهاند كه اگر در كنار مغازه خود، از سایت اینترنتی یا شبكههای اجتماعی هم برای بازاریابی و فروش محصولات شان استفاده میكردند، با بحران اخیر ناشی از كاهش تردد مردم در خیابانها، اینچنین با صفر شدن فروششان مواجه نمیشدند. این روزها در حالی كه اصناف كوچك و فعالان اقتصادی دست به دامن دولت شدهاند كه برای نجات آنها از ركود ناشی از كرونا، تمهیداتی همچون تخفیف بیمه و مالیات و امهال تسهیلات بانكی برای آنها در نظر بگیرد، كسبوكارهای اینترنتی رونق مناسبی دارند و حتی فروششان بیشتر از قبل هم شده است. از سوی دیگر مردم هم كه این روزها ترجیح میدهند كمتر به سطح شهرها بروند و به مغازهها سر بكشند از اینكه میتوانند مایحتاج خود را از طریق فروشگاههای اینترنتی بهراحتی خریداری كنند، رضایت دارند. وقتی یك كالا به آسانی و با همان قیمت مغازهها و حتی ارزانتر، در یك فروشگاه اینترنتی به فروش میرسد، چرا مردم باید خود را بهزحمت انداخته و ریسك ابتلا به ویروس كرونا را هم متحمل شوند و به فروشگاههای سطح شهر مراجعه كنند. تا پیش از ماجرای كرونا هم قابل پیشبینی بود كه كسبوكارهای سنتی برای بقای خود نیاز به تغییر و ارائه خدمات به صورت آنلاین دارند اما وقایع اخیر همچون یك كاتالیزور در این زمینه عمل كرد كه میتواند موجب رشد سریعتر كسبوكارهای اینترنتی در ایران نیز شود.
سعید درخشانی، رئیس اتحادیه صنف سوپرماركت گفت: طبیعتا فروشندگان خواربار نیز مثل تمامی اصناف دیگر با شیوع بیماری كرونا دچار آسیبهای زیادی شدند ولی در برخی فروشگاهها فروش افزایش هم یافته است.
وی افزود: توسعه فروش اینترنتی محصولات و كالاهای مختلف جزو ضروریات همه اصناف خصوصا در وضعیت موجود است لكن صنف سوپرماركتیها چون بیشتر فروشندگان آن از میانسالی هم عبور كردهاند آموزششان بسیار مشكل است از طرف دیگر مردم نیز همچنان به خرید نقدی علاقه دارند.
رئیس اتحادیه صنف سوپرماركت تصریح كرد: با این حال اتحادیه برنامههای زیادی برای سوق دادن فروشندگان به فروش اینترنتی دارد و تبلیغ و تشویق زیادی برای پا گذاشتن به عرصه اینترنتی در نظر گرفتهایم كه كمكم در حال انجام است و در سالهای آینده باید منتظر محقق شدن این امر باشیم هرچند در حال حاضر نیز خیلی از فروشگاهها به این سمت حركت كردهاند.
مشکلات فروش اینترنتی پوشاک
محمدجواد صدقآمیز، رئیس مركز پژوهشهای اتحادیه صنف پوشـاك عنوان كرد: در ایران تا سال 2015 و 2016 بیشترین فعالان صنعت پوشاك معتقد بودند با توجه به فروش زیر
2 درصد فروشگاههای اینترنتی از جمله آمازون و چند سایت مطرح دیگر فروش آنلاین در جهان، نمیتوانیم روی اینگونه فروش حساب باز كنیم.
وی افزود: یكی از دلایل اصلی این امر این است كه اختلاف سایز یا به عبارت علمیتر كوپ پوشاك در كشورهای مختلف متفاوت است و مشتری تا زمانی كه جنس پوشاك را لمس نکند و آن را از نزدیك نبیند رغبتی برای خرید آن ندارد؛ اما پژوهشكده پوشاك با كمك انستیتو فرانسه سمیناری در دانشكده امیركبیر برگزار كرد كه نتیجه این همایش این بود كه فروش اینترنتی پوشاك در سطح جهان به طور گستردهای افزایش یافته و تصور قبلی اشتباه بوده است.
صدقآمیز در ادامه یادآور شد: با توجه به این امر ضرورت داشت تمامی نهادهای مربوط در كشور برنامههای خود را برای توسعه فروش اینترنتی ارائه دهند به همین دلیل به اصناف مختلف درگیر با صنعت پوشاك این امر را اطلاعرسانی كردیم هرچند سرعت رشد و توسعه فروش اینترنتی پوشاك نسبت به تلفن همراه و سایر كالاهای الكترونیكی پایین است.
وی گفت: به همین دلیل حدود 13 ماه برای تهیه طرح جامع فروش پوشاك اینترنتی زمان گذاشتیم و آن را به نهادهای مربوط و در كنفرانسهای بینالمللی ارائه دادیم. با این حال باید این نكته را نیز اذعان كرد كه فروش اینترنتی شدنی است ولی در عین حال كار بسیار راحتی هم نیست.
رئیس مركز پژوهشهای اتحادیه صنف پوشاك راهكار
فاصله گرفتن از فروش سنتی و رفتن به سمت توسعه فروش اینترنتی را اینطور بیان كرد: در ابتدای امر باید نظام استانداردسازی سایزینگ و زیرساختهای آن به نحو احسن در كشور ایجاد شود، چون به طور مثال قوارههای كالاهای چینی، ایرانی و تركی با هم متفاوت است.
صدقآمیز افزود: از طرف دیگر بیتوجهی عظیمی در كشور نسبت به این قضیه وجود دارد كه علت را میتوان نداشتن پشتوانه علمی مناسب در نهادهای مسؤول اشاره كرد، از طرف دیگر جزیرهای عمل كردن این نهادها (همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت صمت، وزارت كار، اصناف و حتی سازمان استاندارد) در این قضیه مزید بر علت شده تا توسعه فروشگاههای پوشاك به سرانجام مطلوب نرسد.
وی اظهار كرد: بنابراین باید برای این امر بستر فناوری اطلاعات در نظام صنفی پوشاك ایجاد شود شبیه به همان چیزی كه در حوزه رستورانها، شركت اسنپ فود در حال انجام آن است؛ یعنی فروشندگان مختلف میتوانند با ساخت یك حساب كاربری، محصول خود را به فروش برسانند كه البته این امر نیز نیاز مبرمی به تولید محتوا دارد.
رئیس مركز پژوهشهای اتحادیه صنف پوشـاك گفت: چون این امر مسیر درست خود را طی نكرده و زیرساختهای آن ایجاد نشده، هنوز فروش اینترنتی پوشاك توسعهنیافته است و آن چیزی هم كه در بستر شبكههای اجتماعی همچون اینستاگرام و تلگرام میبینیم، تبلیغ است نه فروش، بنابراین فاصله زیادی با ایجاد بسترهای این كار داریم چون استانداردسازی نشده و حتی سرفصلهای آن نیز هرچند وقت یكبار تغییر میكند.
صدقآمیز تاكید كرد: ادبیات تخصصی این حوزه هم مورد غفلت واقع شده است؛ بنابراین باید واژهسازی و كیبورد این كار به سرانجام مطلوب برسد چون این كار منطق اقتصادی بالایی دارد و بعد از ایجاد آن دیگر به لحاظ مالی وابسته به دولت نیست و بخش خصوصی آن را جلو خواهد برد.
وی در پایان گفت: به اعتقاد بنده تنها راه نجات كاهش هزینهها در صنعت پوشاك، فروش اینترنتی است و اگر زیرساختهای آن فراهم شود بخش خصوصی فرصت طلایی ورود و سرمایهگذاری در آن را از دست نخواهد داد.
کرونا کسب وکارهای اینترنتی را رونق داد
رضا الفت نسب، دبیر انجمن كسبوكارهای اینترنتی گفت: طبیعتاً با سرایت بیماری كرونا در چین و بعد به سایر كشورها از جمله ایران، ترجیح مردم به سمت استفاده حداكثری از كسبوكارهای اینترنتی و آنلاین رفته است چون این نوع كسبوكارها در قیاس با كسبوكارهای آفلاین در ساعات مختلف شبانهروز و تمام روزهای هفته بدون هیچ محدودیتی میتوانند محصولات خود را به مشتریان عرضه كنند.
وی افزود: از سوی دیگر، طبیعتا هنوز هم بسیاری از كارهای مردم به صورت آفلاین انجام میشود ولی نكته مهمتر این است كه بازار آنلاین وسعت بیشتری داشته و بدون محدودیتهای مرزی و جغرافیایی است.
دبیر انجمن كسبوكارهای اینترنتی تاكید كرد: راهكار تبدیل بیشتر این كسبوكارهای سنتی به كسبوكارهای آنلاین و مجازی ابتدا ایجاد رغبت در بین آحاد مختلف مردم است، از طرف دیگر باید به مردم آموزشهای كافی را برای ورود به این عرصه داد تا مخاطرات بعدی را به همراه نداشته باشد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: دولت باید برای توسعه كسبوكارهای اینترنتی و آنلاین در كشور زیرساختهای آن را ایجاد كند و در كنار آن رسانه ملی و صداوسیما نیز نقش ترویجی خود را ایفا كنند تا این امر تحقق یابد.
دبیر انجمن كسبوكارهای اینترنتی با بیان این كه در حال حاضر مردم اشتیاق بیشتری برای خرید اینترنتی پیدا كردهاند، یادآور شد: هماكنون بین 50 تا 60 هزار كسبوكار آنلاین با نماد و به صورت رسمی در كشور مشغول به كار هستند و 260 هزار فروشنده نیز محصولات خود را در این بازار گسترده ارائه میكنند.
الفتنسب افزود: متاسفانه در سالهای اخیر خیلی از افراد بدون داشتن هیچگونه برنامهای به این عرصه ورود كردهاند كه لازم است هر چه سریعتر ساماندهی شده و آموزشهای لازم را ببینند.
وی با اشاره به كمكهای دولت برای توسعه فضای كسبوكار اینترنتی نیز گفت: دولت میتواند با توسعه زیرساختها از جمله افزایش سرعت اینترنت و پست و به رسمت شناختن فضای مجازی به این امر كمك كند و نهادهای دیگر نیز باید قوانین مربوط به این حوزه را بهروز كنند تا این هدف متحقق شود.
دبیر انجمن كسبوكارهای اینترنتی در پایان تاكید كرد: طبیعتا در این دوران كه بیماری كرونا در كشور شیوع پیدا كرده اگر كسبوكارهای اینترنتی كار خود را به نحو احسن انجام دهند مردم در آینده نیز استقبال بیشتری از آنها خواهند كرد.
موفقیت فروشگاههای اینترنتی در ایران
عادل طالبی، دبیر انجمن صنفی كارفرمایی فروشگاههای اینترنتی شهر تهران بیان كرد: به طور كلی دو مسیر برای ورود به كسبوكارهای اینترنتی در ایران وجود دارد. پایه بسیاری از كسبوكارهایی كه در كشور وجود دارد از همان ابتدا از نوع فناوری اطلاعات بوده است كه از آن جمله میتوان به شركتهای دیوار، دیجیكالا و اسنپ اشاره كرد.
دبیر انجمن صنفی كارفرمایی فروشگاههای اینترنتی شهر تهران تصریح كرد: از طرف دیگر پایه دیگر كسبوكارهای اینترنتی از همان روز اول فناوری اطلاعات نبوده است به این صورت كه بنكداران و فروشندگان برای عرضه بیشتر محصول خویش سایتی را طراحی كرده و محصولاتشان را به فروش میرسانند.
طالبی گفت: طبیعتاً از چند سال گذشته تا به حال و خصوصاً در این دوران كه فعالیت كسبوكارهای سنتی با اخلال و ركود مواجه شده است، نیاز به تحول دیجیتالی در كشور بیش از پیش احساس میشود كه برای این امر دو روش وجود دارد كه هر دوی آنها نیز ربط مهمی به اندازه سازمان دارند.
وی در ادامه یادآور شد: روش اول برونسپاری است به این صورت كه شركتهای كوچك و متوسط در سراسر كشور میتوانند فرآیندهای تجاری خود را به بیرون از سازمان مربوطه ارائه كند، روش دوم نیز درونسپاری است به این صورت كه شركتهای بزرگ كارهای خود را توسط بخشهای مختلف خود انجام میدهند، به این صورت میتوان گفت تحول دیجیتال در كشور ایجاد میشود.
دبیر انجمن صنفی كارفرمایی فروشگاههای اینترنتی شهر تهران در پایان گفت: باید به این نكته نیز اشاره كرد كه كسبوكارهای خرد و خیلی كوچك مثل بقالیها و نانواییها به خاطر ذاتشان به صورت سنتی باقی خواهند ماند چون در محدوده معینی قرار دارند و میتوانند خدمات عرضه بدهند.
نامهنگاری بین وزارتخانههای صنعت و ارتباطات برای ترویج الگوی خرید اینترنتی
حسین مدرس خیابانی، قائممقام وزیر صنعت در امور بازرگانی با ارسال نامهای
به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات خواستار فراهم شدن زیرساختهای لازم برای تغییر الگوی خرید از حضور به اینترنت شد.
در این نامه آمده است: با شیوع ویروس كرونا بخشهای مختلفی از شبكه تجاری كشور شامل تجار (واردكنندگان و صادركنندگان، واحدهای صنفی) شبكه لجستیك و مصرفكنندگان متأثر شدهاند. لذا این وزارتخانه راهكارهایی را برای حمایت از گروههای مختلف برنامهریزی و در حال اجرا دارد. برخی اهداف حمایتی مرتبط شامل موارد زیر است:
- حمایت از كسبوكارها برای كاهش فشار هزینهای در شرایطی كه كاهش فروش و درآمد دارند.
- بهبود زیرساختهای مرتبط با فروش و توزیع كالا و خدمات.
- كمك به مصرفكنندگان جهت تأمین پایدار موارد مصرفی به صورت ایمن (ایمن از حیث ریسك ویروس كرونا).
مطابق با اهداف فوق، یكی از برنامههای وزارت صنعت، معدن و تجارت ترویج استفاده از زیرساختهای تجارت الكترونیك، جهت خرید و فروش كالا و خدمات است. در حال حاضر این زیرساخت تا حد مطلوبی در كشور ایجاد شده است.
با شرایط پیشآمده لزوم بهرهگیری هر چه بیشتر از این زیرساخت و حمایت از كسبوكارهای فعال در این حوزه و ترغیب مصرفكنندگان جهت خرید اینترنتی حائز اهمیت ویژه است.
بر این اساس مواردی جهت نیل به اهداف و برنامه فوق به این شرح پیشنهادشده است:
1 ــ بهبود و افزایش پهنای باند كشور، بهخصوص در حوزه كسبوكارهای اینترنتی (مخصوصا در شهرهای بزرگ درگیر با ویروس)
2 ــ كمك به كاهش هزینههای مرتبط با ارائه خدمات اینترنتی در پیامك ارسالی به عموم مردم
3 ــ ترویج استفاده از خرید اینترنتی در پیامكهای ارسالی به عموم مردم
4 ــ استفاده رایگان یا با تخفیف ویژه از خدمات اینترنت مصرفكنندگان برای تعامل با كسبوكارهای اینترنتی