چگونه صنایع دستی را از رکود کرونایی نجات دهیم؟
فروش صنایع دستی درحجره‌های مجازی
حالا که دوماه از شیوع کرونا در کشورمان گذشته ، تبعات این بیماری برای ما که سومین کشور تولید کننده صنایع دستی دنیا و سی و نهمین صادرکننده صنایع دستی جهان لقب گرفته‌ایم، زیاد شده؛ آنقدر که بسیاری از هنرمندان صنایع‌دستی ما از این گلایه کنند که این ویروس کوچک، دست بیخ گلویشان گذاشته و نفس‌شان را به شماره انداخته و مدتی است دخل و خرجشان یکی نیست! برای هنرمندان صنایع دستی، چه آنها که کنج کارگاه‌های خانگی‌شان درحال تولید محصول بودند، چه آنها که کارگاهی بزرگ‌تر داشتند و سفره‌شان گسترده‌تر بود، این روزهای کرونایی سخت می‌گذرد؛ آنها با بحرانی بزرگ درگیرشده‌اند بحرانی که می‌تواند زندگی و آینده شان را تحت تاثیر قراردهد. همین است که حالا آنها هم به عنوان یکی از مشاغل آسیب‌پذیر ناشی از ویروس کرونا، چشم انتظار لحظه‌ای هستند که مسوولان چوب جادویی‌شان را تکان بدهند و در یک چشم برهم زدن آنها را از این مخمصه کرونایی نجات دهند؛ رویایی که البته فعلا رنگ واقعیت نگرفته‌است!
ویروس کرونا و همه گیری‌اش ، ویروس کرونا و تعطیلی‌هایش، ویروس کرونا و کنترل آمد و شدهایش... برای هنرمندان صنایع‌دستی حالا این ویروس کوچک یک کابوس است؛ کابوسی که از اولین روزهای اسفند مثل سایه تعقیب‌شان می‌کند و هنوز که هنوز است دست از سرشان برنداشته. ویروسی که علاوه بر آسیب‌هایش در بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، در بخش صنایع‌دستی هم جولان داد و کرکره نمایشگاه‌ها و بازارها و کارگاه‌های صنایع‌دستی را پایین کشید و هنرمندان صنایع دستی ماندند و روزهایی سوت و کور و بدون مشتری...
در این گیرودار اما آن سوی چهره تلخ کرونا و مصائب تلخش ، گروهی از هنرمندان صنایع‌دستی هم بودند که به این شرایط به مثابه یک فرصت نگاه کردند؛ فرصتی برای پیدا کردن راهکار؛ راهکاری که دست آنها را بگیرد و تا بهبود اوضاع از این شرایط سخت عبور دهد . فروش محصولات در فضای مجازی و ورود به بازارهای مجازی ، ایده‌ای بود که از همین‌جا مطرح شد چراکه رفته رفته این باور به وجود آمد که بازارها می‌بایست خیلی پیش از اینها از آن حالت سنتی خودشان خارج می‌شدند و هنرمندان برای عرضه محصولات‌شان پا به بازارهای مجازی می‌گذاشتند. موضوعی که مورد توجه معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی مازندران هم قرارگرفته‌است و حسین ایزدی با اشاره به مزایای این بازارهای مجازی می‌گوید: هزینه پایین ، دائمی بودن، دسترسی آسان ، شعاع گسترده فروش و ارتباط بدون واسطه با مشتری ، مزایایی است که در بازارهای مجازی باید مورد توجه قرار بگیرد . اما متاسفانه بازارهای مجازی با وجود ظرفیت‌های بسیار و مشکلات کمتر هنوز از سوی هنرمندان صنایع‌دستی استان مورد استقبال قرار نگرفته‌اند و بیشتر آنها به فروش سنتی و نمایشگاهی عادت کرده‌اند. ایزدی اما از شرایط کرونایی این روزهای کشور که صنعت گردشگری و صنایع دستی را تحت تاثیر قرارداده به عنوان یک فرصت برای کوچ بازار فروش صنایع دستی به بازارهای الکترونیک و مجازی نام می‌برد و می‌گوید : کرونا یک تلنگر برای کوچ صنایع دستی به بازار مجازی است.
ابداعات جدید در فروش
در همین رابطه ، نیما ذاکری سعید، فعال صنایع دستی و عضو انجمن حمایت از تولیدکنندگان صنایع‌دستی هم به ما می‌گوید:« بحث فروش محصولات صنایع دستی ، موضوعی بود که باید از خیلی قبل‌تر مورد توجه قرار می‌گرفت، نه فقط در بحث کرونا که ممکن است ما در شرایط و موقعیت‌های دیگر هم به این موضوع نیاز داشته‌باشیم و نه فروشنده‌ها امکان عرضه مستقیم کالای‌شان را به صورت رودررو با مردم داشته‌باشند و نه مردم امکان خرید حضوری؛ از این نظر کرونا با همه آسیب‌هایش به ما فهماند که باید در بحث فروش محصولات صنایع دستی به دنبال ابداعات جدید باشیم و به یک راه جدید برسیم تا در موقعیت‌های مشابه آسیب کمتری ببینیم.»
کوچ هنرمندان صنایع دستی به دنیای مجازی و عرضه محصولات‌شان در این فضا با این‌که در ظاهر کار ساده‌ای به نظر می‌رسد اما مهارتی است با فوت و فن های زیاد ؛ فوت و فن‌هایی که رعایت‌شان می‌تواند به یک نتیجه مثبت برسد. ذاکری سعید در توضیح بیشتر می گوید:« در بحث عرضه کالا در فضای مجازی ما با یک مشکل بزرگ روبه رو هستیم، هنرمندان ما نمی‌توانند محصولات‌شان را به خوبی در این فضا معرفی کنند، در نتیجه خریدار ، برای خرید محصول قانع نمی‌شود و در حقیقت به هنرمند و محصولش اعتماد نمی کند. با توجه به این مشکل، باید حتما روی معرفی محصولات به صورت کامل با تصاویر خوب و با جزئیات کافی از ابعاد و اندازه و جنس و ... تمرکز کنیم اما متاسفانه در این بخش نقطه ضعف‌های زیادی وجود دارد که مانع پیشرفت کار می‌شود.»
سایتی که راه نیفتاد
ناآشنایی هنرمندان مخصوصا صنعتگران قدیمی تر و سنتی تر با فضای مجازی مشکل دیگری است که این فعال عرصه صنایع دستی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید :« در همین رابطه همزمان با شیوع کرونا، ما به معاونت صنایع دستی پیشنهاد دادیم که خودش وارد میدان شود و سایتی را بدون دخالت بخش خصوصی برای معرفی هنرمندان و محصولات‌شان در سراسر کشور راه اندازی کند تا این ارتباط بین خریداران و هنرمندان شکل بگیرد.»
پیشنهادی که البته هنوز عملی نشده و با این حال ذاکری سعید می‌گوید:«ما خودمان در انجمن حمایت از تولیدکنندگان صنایع دستی، از ابتدای سال نو پویشی را در همین زمینه راه اندازی کردیم با نام عیدانه صنایع دستی هنرمندان و فضایی را به وجود آوردیم تا هنرمندان از اقصی نقاط کشور ، هم خودشان و هم محصولات‌شان را معرفی کنند و امکان عرضه آنها را داشته‌باشند، که خوشبختانه کار هم در حد بضاعت انجمن با استقبال روبه رو شد.»
با تمام این تفاسیر در روزهایی که صادرات صنایع دستی متوقف شده و فروش داخلی هم به صفر رسیده ، هنرمندان زیادی چشم به وزارتخانه بزرگی دارند که در تقاطع خیابان آزادی و یادگار امام قرارگرفته ؛ وزارت میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی؛ وزارتخانه‌ای که برخی از هنرمندان از آن قطع امید کرده‌اند. ذاکری سعید در این باره می‌گوید :«اگر بخواهیم واقع‌بینانه نگاه کنیم، می‌بینیم که صنایع دستی در این وزارتخانه جایگاه خیلی بزرگ و مهمی ندارد و بالطبع بودجه زیادی هم ندارد. درنتیجه با درنظر گرفتن این موضوع، شاید دستش از نظر بودجه‌ای برای خیلی همراهی‌ها بسته باشد ، اما کارهای زیادی از دست معاونت صنایع دستی برمی‌آید که برای هنرمندان انجام بدهد ، کارهایی که فقط نیاز به چانه‌زنی با دولت دارند. برای مثال الان چک‌های بسیاری از هنرمندها برگشت خورده و .... معاونت صنایع دستی اینجا می‌توانسته چانی زنی کند و تسهیلاتی را برای این گروه به‌وجود بیاورد که هنوز اتفاقی نیفتاده ! »
در این گیرودار اما آن سوی چهره تلخ کرونا و مصائب تلخش ، گروهی از هنرمندان صنایع‌دستی هم بودند که به این شرایط به مثابه یک فرصت نگاه کردند؛ فرصتی برای پیدا کردن راهکار؛ راهکاری که دست آنها را بگیرد و تا بهبود اوضاع از این شرایط سخت عبور دهد . فروش محصولات در فضای مجازی و ورود به بازارهای مجازی ، ایده‌ای بود که از همین‌جا مطرح شد چراکه رفته رفته این باور به وجود آمد که بازارها می‌بایست خیلی پیش از اینها از آن حالت سنتی خودشان خارج می‌شدند و هنرمندان برای عرضه محصولات‌شان پا به بازارهای مجازی می‌گذاشتند. موضوعی که مورد توجه معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی مازندران هم قرارگرفته‌است و حسین ایزدی با اشاره به مزایای این بازارهای مجازی می‌گوید: هزینه پایین ، دائمی بودن، دسترسی آسان ، شعاع گسترده فروش و ارتباط بدون واسطه با مشتری ، مزایایی است که در بازارهای مجازی باید مورد توجه قرار بگیرد . اما متاسفانه بازارهای مجازی با وجود ظرفیت‌های بسیار و مشکلات کمتر هنوز از سوی هنرمندان صنایع‌دستی استان مورد استقبال قرار نگرفته‌اند و بیشتر آنها به فروش سنتی و نمایشگاهی عادت کرده‌اند. ایزدی اما از شرایط کرونایی این روزهای کشور که صنعت گردشگری و صنایع دستی را تحت تاثیر قرارداده به عنوان یک فرصت برای کوچ بازار فروش صنایع دستی به بازارهای الکترونیک و مجازی نام می‌برد و می‌گوید : کرونا یک تلنگر برای کوچ صنایع دستی به بازار مجازی است.
ابداعات جدید در فروش
در همین رابطه ، نیما ذاکری سعید، فعال صنایع دستی و عضو انجمن حمایت از تولیدکنندگان صنایع‌دستی هم به ما می‌گوید:« بحث فروش محصولات صنایع دستی ، موضوعی بود که باید از خیلی قبل‌تر مورد توجه قرار می‌گرفت، نه فقط در بحث کرونا که ممکن است ما در شرایط و موقعیت‌های دیگر هم به این موضوع نیاز داشته‌باشیم و نه فروشنده‌ها امکان عرضه مستقیم کالای‌شان را به صورت رودررو با مردم داشته‌باشند و نه مردم امکان خرید حضوری؛ از این نظر کرونا با همه آسیب‌هایش به ما فهماند که باید در بحث فروش محصولات صنایع دستی به دنبال ابداعات جدید باشیم و به یک راه جدید برسیم تا در موقعیت‌های مشابه آسیب کمتری ببینیم.»
کوچ هنرمندان صنایع دستی به دنیای مجازی و عرضه محصولات‌شان در این فضا با این‌که در ظاهر کار ساده‌ای به نظر می‌رسد اما مهارتی است با فوت و فن های زیاد ؛ فوت و فن‌هایی که رعایت‌شان می‌تواند به یک نتیجه مثبت برسد. ذاکری سعید در توضیح بیشتر می گوید:« در بحث عرضه کالا در فضای مجازی ما با یک مشکل بزرگ روبه رو هستیم، هنرمندان ما نمی‌توانند محصولات‌شان را به خوبی در این فضا معرفی کنند، در نتیجه خریدار ، برای خرید محصول قانع نمی‌شود و در حقیقت به هنرمند و محصولش اعتماد نمی کند. با توجه به این مشکل، باید حتما روی معرفی محصولات به صورت کامل با تصاویر خوب و با جزئیات کافی از ابعاد و اندازه و جنس و ... تمرکز کنیم اما متاسفانه در این بخش نقطه ضعف‌های زیادی وجود دارد که مانع پیشرفت کار می‌شود.»
سایتی که راه نیفتاد
ناآشنایی هنرمندان مخصوصا صنعتگران قدیمی تر و سنتی تر با فضای مجازی مشکل دیگری است که این فعال عرصه صنایع دستی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید :« در همین رابطه همزمان با شیوع کرونا، ما به معاونت صنایع دستی پیشنهاد دادیم که خودش وارد میدان شود و سایتی را بدون دخالت بخش خصوصی برای معرفی هنرمندان و محصولات‌شان در سراسر کشور راه اندازی کند تا این ارتباط بین خریداران و هنرمندان شکل بگیرد.»
پیشنهادی که البته هنوز عملی نشده و با این حال ذاکری سعید می‌گوید:«ما خودمان در انجمن حمایت از تولیدکنندگان صنایع دستی، از ابتدای سال نو پویشی را در همین زمینه راه اندازی کردیم با نام عیدانه صنایع دستی هنرمندان و فضایی را به وجود آوردیم تا هنرمندان از اقصی نقاط کشور ، هم خودشان و هم محصولات‌شان را معرفی کنند و امکان عرضه آنها را داشته‌باشند، که خوشبختانه کار هم در حد بضاعت انجمن با استقبال روبه رو شد.»
با تمام این تفاسیر در روزهایی که صادرات صنایع دستی متوقف شده و فروش داخلی هم به صفر رسیده ، هنرمندان زیادی چشم به وزارتخانه بزرگی دارند که در تقاطع خیابان آزادی و یادگار امام قرارگرفته ؛ وزارت میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی؛ وزارتخانه‌ای که برخی از هنرمندان از آن قطع امید کرده‌اند. ذاکری سعید در این باره می‌گوید :«اگر بخواهیم واقع‌بینانه نگاه کنیم، می‌بینیم که صنایع دستی در این وزارتخانه جایگاه خیلی بزرگ و مهمی ندارد و بالطبع بودجه زیادی هم ندارد. درنتیجه با درنظر گرفتن این موضوع، شاید دستش از نظر بودجه‌ای برای خیلی همراهی‌ها بسته باشد ، اما کارهای زیادی از دست معاونت صنایع دستی برمی‌آید که برای هنرمندان انجام بدهد ، کارهایی که فقط نیاز به چانه‌زنی با دولت دارند. برای مثال الان چک‌های بسیاری از هنرمندها برگشت خورده و .... معاونت صنایع دستی اینجا می‌توانسته چانی زنی کند و تسهیلاتی را برای این گروه به‌وجود بیاورد که هنوز اتفاقی نیفتاده ! »
