نخستین شب قدر امسال پای منبر حاج‌آقا مجتبی تهرانی
هیچ دعــایی به بـایگانی نمـی‌رود
آیت‌الله مجتبی تهرانی یا حاج آقا مجتبی تهرانی را همه می شناسیم. هر از گاهی از طریق برنامه‌های رسانه ملی هم صحبت‌های گرم و تاثیرگذارش را شنیده ایم؛ عالم دینی برجسته ای که علاوه بر مرجع تقلید بودن به عنوان استاد اخلاق مشهور است. هر چند حرف‌هایش خیلی هم ساده نیست و وارد مباحث کلامی و فلسفی پیچیده ای می شود که ممکن است فهم همه اش برایمان سخت باشد، اما باز هم لابه لای حرف‌هایش ظرایف و نکاتی هست که می تواند حال شنونده را برای لحظاتی تغییر دهد و البته او را به فکر فرو ببرد و به این سمت بکشاند که آدم خوبی بودن آنقدرها هم دشوار نیست، می شود با رعایت اخلاق و درک حضور خداوند در همه لحظات زندگی آدم بهتری شد. تهرانی‌ها برای سال‌ها این شانس را داشتند تا پای منبر معلم اخلاق شهر بنشینند. ماه رمضان هر سال منبر حاج آقا مجتبی در خیابان ایران برقرار بود و از گوشه و کنار شهر خیلی‌ها خودشان را به مرکز پایتخت می‌رساندند. شب‌های قدر البته جلسه حاج‌آقا در بازار تهران برقرا ر بود . از دی ماه سال 91 و با فوت حاج آقا مجتبی، فرصت نشستن پای منبرهایش هم از همه گرفته شد. امشب و در نخستین شب قدر امسال خلاصه‌ای از سخنرانی‌های حاج‌آقا مجتبی را مرور کرده‌ایم...
سفره‌ای برای مسلمان و ملحد
بخواهید یا نخواهید، شما در این ماه مهمان هستید. یك مثال بزنم: مهمانی‌ها و ضیافت‌هایی كه ما بر پا می‌كنیم، این‌طور است كه شخصی را به منزل خودمان یا محلی كه مربوط به ماست دعوت می‌كنیم كه از او پذیرایی كنیم. او در پذیرش آمدن یا نیامدن مختار است. اگر خواست می‌پذیرد و اگر نخواست نمی‌پذیرد. این دعوت به ضیافت الهی از این سنخ دعوت نیست كه خدا مهمانی به پا كرده و ما را دعوت كرده و گفته بیایید. بعد اگر خواستیم می‌رویم و اگر نخواستیم نمی‌رویم. این‌طور نیست. این دعوت الهی تكوینی است و اصلا تشریعی نیست. سبك دعوتی كه خودمان دعوت می‌كنیم، تشریعی است. اگر خواستید می‌پذیرید و اگر نخواستید نمی‌پذیرید. تشریعی یعنی چه؟ مثل احكام. مثلا خدا گفته نماز بخوان. خواستی می‌خوانی و نخواستی نمی‌خوانی. این را تشریعی می‌گویند. اما در باب مساله ماه مبارك رمضان دعوت به ضیافت، تشریعی نیست. دلبخواهی نیست كه اگر خواستی وارد شوی و اگر نخواستی وارد نشوی. این‌طور نیست، بلكه همه وارد می‌شوند. از مؤمن، كافر و ملحد همه وارد می‌شوند.
ماه نزول قرآن و صعود انسان
ماه مبارك رمضان این طور است كه هم ماه «نزول» است و هم ماه «صعود». این كه ماه نزول است را شما خوب می‌توانید بفهمید؛ چون در قرآن و در دعاهای ماه مبارك رمضان مطرح است كه كلام الهی- قرآن كریم- در این ماه، از مصدر وحی بر نبی مكرم اسلام رضی‌ا... عنه نازل می‌شود كه خداوند به وسیله همان كلمات، انسان‌ها را در جمیع ابعاد پرورش می‌دهد و می‌سازد.
به تعبیر دیگر، ماه رمضان ماه سخن گفتن رب است با عبدش؛ یعنی ماهی است كه رب برای ساختن عبدش و راهنمایی او به سوی قرب خویش، با او سخن می‌گوید و سخن گفته است. بنابراین قرآن در ماه مبارك رمضان نازل شد و به تعبیر اهلش
به صورت «جمله واحده» - به طور كلی و یك پارچه- در شب قدر،
بر قلب پیغمبر اكرم رضی‌ا... عنه فرود آمد. این همان قوس نزولی این ماه است. تا این جای مطلب شبهه‌ای نیست؛ این آیات قرآن است و این هم دعا‌هایی كه شما در ماه رمضان می‌بینید و این مطلب
در همه آنها هست.
«صمت» اصلا حرف نزدن نیست!
پیغمبر اكرم(ص) فرمود: «وَ مِیرَاثُ الصَّمْتِ أنَّهَا تُورِثُ الْحِكمَةَ»؛ یعنی میراث سكوت، حكمت است. پس معلوم می‌شود منظور از این «صوم صمت» كه در روایات هست، «حرف نزدن» مطلق نیست، بلكه مراد همان «قلّت كلام» و
پرهیز از بیهوده‌گویی است.
اتفاقا بعضی جاها باید حرف بزنی؛ با خدا باید حرف بزنی؛ باید دعا بخوانی. نه این‌که
هر چیزی كه از دهانت بیرون بیاید را بگویی. آن چیزی كه برای تو حُجُب را برطرف می‌كند و تو را به «مقام رضا» می‌رساند، آن را مراقبت كن...
روزه‌ای
برای همه
من به آن كسانی كه از نظر شرعی معذورند و نمی‌توانند روزه بگیرند و غصه می‌خورند كه من محروم شدم از بركات صوم و ماه مبارك رمضان، می‌خواهم بگویم كه این دیدگاه و نگرش تو یك نگرش مادی است. شما خیال كرده‌اید كه روزه، نخوردن و نیاشامیدن است؟ برای تو هم روزه وجود دارد. آنچه بالاتر از «قلّت اكل» و كم خوردن است؛ آن چیست؟ جلوی زبانت را بگیر؛
یك ماه رمضان، از اول تا آخر غیبت نكن، دروغ نگو، تهمت نزن، مومن را اذیت نكن، برو جلوی آفات زبانت را بگیر؛ روزه اینجا هم هست. میراث الصوم این است. بله، اگر صحت مزاج داری و عذر شرعی نداری، قلّت اكل هم در كنارش هست تا درد و اِلم گرسنگی و تشنگی را بچشی كه آن هم آثاری دارد.
توسل در شب قدر
شما میدانید ما امشب کجا داریم می‌رویم؟! آیا می‌شود ما هم امشب برویم سراغ امام زمان (عج) به او بگوییم، آقا ما بد کردیم، شما کارها را درست کن! مگر می‌شود که ما را رد کنند؟ به خدا نمیشود! حالا فهمیدی! مدعو خود را بشناس! بعد درخواستهایت را می‌توانی
تنظیم کنی.
حالا می‌خواهم بروم سراغ توسلم. آقا یا امام زمان! شما ظاهر لیلة‌القدری! امشب فرشتهها خدمت شما میآیند و برای سال آیندهام تقدیراتی را می‌آورند که شما
توشیح کنید.
تقاضای من از شما این است که سال آینده من را، چه دنیوی و چه اخروی، از هر جهت به بهترین وجه ترسیم کنید و پای آن را امضا کنید. این توسل برای ظاهر لیلة‌القدر بود. اما مگر این ظاهر باطن ندارد؟ این ظاهر، باطن دارد. در روایات هم ما داریم و ما حضرت را به باطن شب قدر قسم میدهیم. میدانید باطن امشب، چه کسی است؟ زهرا (س) است.
اهمیت استغفار و خودسازی
هر شب ماه رمضان، خداوند سه بار این را می‌گوید كه «آیا كسی هست كه از من درخواستی؛ یعنی دعایی بكند؟ سراغ من بیاید، رجوع به من كند كه او را بپذیرم؟» در روایتی از امام‌صادق (ع) داریم كه حضرت فرمودند: خداوند در هر شب از ماه رمضان هنگام افطار، 70 هزار هزار كسانی را كه مستوجب جهنم و آتشاند، از آتش نجات می‌دهد.» این خصوصیت ماه رمضان است. ماه مبارك رمضان، ماهِ خودسازی است قبل از آن باید گفت به حسب روایاتی كه داریم، ماه خودسازی است اما در عین حال ماه این است كه آدم خودش را تر و تمیز كند. لذا این ضیافت پهناور طبق كتاب و سنت برای این است كه آنچه را زیربنای تمام مقامات معنویه است برای انسان نسبت به سیر الی‌ا... تعالی تا به فنا برسد، تحصیل كند. كه عرض كردم با همان بحث سابق من مناسبت داشت. یعنی در این ماه خمیرمایه‌ای درست كند برای این‌که نسبت‌به او حصنِ حصینی باشد. دژی محكم برای این‌که از نظر بُعدِ معنوی آفت‌زدگی پیدا نكند.
درهای آسمان باز است
سنت ائمه در ماه مبارك رمضان ختم قرآن بوده است، یك روایت در وسائل از مُقنع مفید نقل شده كه در آن آمده حضرات ائمه در ماه مبارك رمضان
10 ختم قرآن می‌كردند؛ یعنی هر سه روز، یك ختم قرآن. روایتی است كه محدث قمی از مرحوم مجلسی نقل می‌كند كه در یك حدیث هست كه بعضی از ائمه(ع) در ماه مبارك رمضان، 40 ختم قرآن می‌كردند و اگر هر ختم قرآن را ثوابش را به روح مقدس یكی از چهارده معصوم(ع) هدیه كند، ثوابش مضاعف می‌شود. در آن روایت دارد كه هر ختم قرآنی كه می‌كردند، ثوابش را به یكی از معصومین(ع) هدیه می‌كردند.
تمام درهای آسمان، از شب اول ماه رمضان تا آخرین شب باز می‌شود، روایت از علی(ع) دارد: آگاه باشید كه درهای آسمان از شب اول ماه مبارك رمضان باز است؛ یعنی تمام حُجُب از ناحیه رب برداشته شده است، در این ماه دیگر هیچ حجابی نیست. یعنی از ناحیه خداوند نسبت به بندگانش هیچ حجابی نیست. هیچ دری بسته نیست؛ اصلا و ابدا، تمام درها باز است ... هر تقاضایی! چه مادی و چه معنوی به رب می‌رسد و به هیچ مانعی از آن ناحیه برخورد نمی‌كند، نتیجه آن این است كه این تقاضاها در این ماه بی‌جواب نمی‌‌ماند، به تعبیر روز هیچ دعایی به بایگانی نمی‌رود!
بخواهید یا نخواهید، شما در این ماه مهمان هستید. یك مثال بزنم: مهمانی‌ها و ضیافت‌هایی كه ما بر پا می‌كنیم، این‌طور است كه شخصی را به منزل خودمان یا محلی كه مربوط به ماست دعوت می‌كنیم كه از او پذیرایی كنیم. او در پذیرش آمدن یا نیامدن مختار است. اگر خواست می‌پذیرد و اگر نخواست نمی‌پذیرد. این دعوت به ضیافت الهی از این سنخ دعوت نیست كه خدا مهمانی به پا كرده و ما را دعوت كرده و گفته بیایید. بعد اگر خواستیم می‌رویم و اگر نخواستیم نمی‌رویم. این‌طور نیست. این دعوت الهی تكوینی است و اصلا تشریعی نیست. سبك دعوتی كه خودمان دعوت می‌كنیم، تشریعی است. اگر خواستید می‌پذیرید و اگر نخواستید نمی‌پذیرید. تشریعی یعنی چه؟ مثل احكام. مثلا خدا گفته نماز بخوان. خواستی می‌خوانی و نخواستی نمی‌خوانی. این را تشریعی می‌گویند. اما در باب مساله ماه مبارك رمضان دعوت به ضیافت، تشریعی نیست. دلبخواهی نیست كه اگر خواستی وارد شوی و اگر نخواستی وارد نشوی. این‌طور نیست، بلكه همه وارد می‌شوند. از مؤمن، كافر و ملحد همه وارد می‌شوند.
ماه نزول قرآن و صعود انسان
ماه مبارك رمضان این طور است كه هم ماه «نزول» است و هم ماه «صعود». این كه ماه نزول است را شما خوب می‌توانید بفهمید؛ چون در قرآن و در دعاهای ماه مبارك رمضان مطرح است كه كلام الهی- قرآن كریم- در این ماه، از مصدر وحی بر نبی مكرم اسلام رضی‌ا... عنه نازل می‌شود كه خداوند به وسیله همان كلمات، انسان‌ها را در جمیع ابعاد پرورش می‌دهد و می‌سازد.
به تعبیر دیگر، ماه رمضان ماه سخن گفتن رب است با عبدش؛ یعنی ماهی است كه رب برای ساختن عبدش و راهنمایی او به سوی قرب خویش، با او سخن می‌گوید و سخن گفته است. بنابراین قرآن در ماه مبارك رمضان نازل شد و به تعبیر اهلش
به صورت «جمله واحده» - به طور كلی و یك پارچه- در شب قدر،
بر قلب پیغمبر اكرم رضی‌ا... عنه فرود آمد. این همان قوس نزولی این ماه است. تا این جای مطلب شبهه‌ای نیست؛ این آیات قرآن است و این هم دعا‌هایی كه شما در ماه رمضان می‌بینید و این مطلب
در همه آنها هست.
«صمت» اصلا حرف نزدن نیست!
پیغمبر اكرم(ص) فرمود: «وَ مِیرَاثُ الصَّمْتِ أنَّهَا تُورِثُ الْحِكمَةَ»؛ یعنی میراث سكوت، حكمت است. پس معلوم می‌شود منظور از این «صوم صمت» كه در روایات هست، «حرف نزدن» مطلق نیست، بلكه مراد همان «قلّت كلام» و
پرهیز از بیهوده‌گویی است.
اتفاقا بعضی جاها باید حرف بزنی؛ با خدا باید حرف بزنی؛ باید دعا بخوانی. نه این‌که
هر چیزی كه از دهانت بیرون بیاید را بگویی. آن چیزی كه برای تو حُجُب را برطرف می‌كند و تو را به «مقام رضا» می‌رساند، آن را مراقبت كن...
روزه‌ای
برای همه
من به آن كسانی كه از نظر شرعی معذورند و نمی‌توانند روزه بگیرند و غصه می‌خورند كه من محروم شدم از بركات صوم و ماه مبارك رمضان، می‌خواهم بگویم كه این دیدگاه و نگرش تو یك نگرش مادی است. شما خیال كرده‌اید كه روزه، نخوردن و نیاشامیدن است؟ برای تو هم روزه وجود دارد. آنچه بالاتر از «قلّت اكل» و كم خوردن است؛ آن چیست؟ جلوی زبانت را بگیر؛
یك ماه رمضان، از اول تا آخر غیبت نكن، دروغ نگو، تهمت نزن، مومن را اذیت نكن، برو جلوی آفات زبانت را بگیر؛ روزه اینجا هم هست. میراث الصوم این است. بله، اگر صحت مزاج داری و عذر شرعی نداری، قلّت اكل هم در كنارش هست تا درد و اِلم گرسنگی و تشنگی را بچشی كه آن هم آثاری دارد.
توسل در شب قدر
شما میدانید ما امشب کجا داریم می‌رویم؟! آیا می‌شود ما هم امشب برویم سراغ امام زمان (عج) به او بگوییم، آقا ما بد کردیم، شما کارها را درست کن! مگر می‌شود که ما را رد کنند؟ به خدا نمیشود! حالا فهمیدی! مدعو خود را بشناس! بعد درخواستهایت را می‌توانی
تنظیم کنی.
حالا می‌خواهم بروم سراغ توسلم. آقا یا امام زمان! شما ظاهر لیلة‌القدری! امشب فرشتهها خدمت شما میآیند و برای سال آیندهام تقدیراتی را می‌آورند که شما
توشیح کنید.
تقاضای من از شما این است که سال آینده من را، چه دنیوی و چه اخروی، از هر جهت به بهترین وجه ترسیم کنید و پای آن را امضا کنید. این توسل برای ظاهر لیلة‌القدر بود. اما مگر این ظاهر باطن ندارد؟ این ظاهر، باطن دارد. در روایات هم ما داریم و ما حضرت را به باطن شب قدر قسم میدهیم. میدانید باطن امشب، چه کسی است؟ زهرا (س) است.
اهمیت استغفار و خودسازی
هر شب ماه رمضان، خداوند سه بار این را می‌گوید كه «آیا كسی هست كه از من درخواستی؛ یعنی دعایی بكند؟ سراغ من بیاید، رجوع به من كند كه او را بپذیرم؟» در روایتی از امام‌صادق (ع) داریم كه حضرت فرمودند: خداوند در هر شب از ماه رمضان هنگام افطار، 70 هزار هزار كسانی را كه مستوجب جهنم و آتشاند، از آتش نجات می‌دهد.» این خصوصیت ماه رمضان است. ماه مبارك رمضان، ماهِ خودسازی است قبل از آن باید گفت به حسب روایاتی كه داریم، ماه خودسازی است اما در عین حال ماه این است كه آدم خودش را تر و تمیز كند. لذا این ضیافت پهناور طبق كتاب و سنت برای این است كه آنچه را زیربنای تمام مقامات معنویه است برای انسان نسبت به سیر الی‌ا... تعالی تا به فنا برسد، تحصیل كند. كه عرض كردم با همان بحث سابق من مناسبت داشت. یعنی در این ماه خمیرمایه‌ای درست كند برای این‌که نسبت‌به او حصنِ حصینی باشد. دژی محكم برای این‌که از نظر بُعدِ معنوی آفت‌زدگی پیدا نكند.
درهای آسمان باز است
سنت ائمه در ماه مبارك رمضان ختم قرآن بوده است، یك روایت در وسائل از مُقنع مفید نقل شده كه در آن آمده حضرات ائمه در ماه مبارك رمضان
10 ختم قرآن می‌كردند؛ یعنی هر سه روز، یك ختم قرآن. روایتی است كه محدث قمی از مرحوم مجلسی نقل می‌كند كه در یك حدیث هست كه بعضی از ائمه(ع) در ماه مبارك رمضان، 40 ختم قرآن می‌كردند و اگر هر ختم قرآن را ثوابش را به روح مقدس یكی از چهارده معصوم(ع) هدیه كند، ثوابش مضاعف می‌شود. در آن روایت دارد كه هر ختم قرآنی كه می‌كردند، ثوابش را به یكی از معصومین(ع) هدیه می‌كردند.
تمام درهای آسمان، از شب اول ماه رمضان تا آخرین شب باز می‌شود، روایت از علی(ع) دارد: آگاه باشید كه درهای آسمان از شب اول ماه مبارك رمضان باز است؛ یعنی تمام حُجُب از ناحیه رب برداشته شده است، در این ماه دیگر هیچ حجابی نیست. یعنی از ناحیه خداوند نسبت به بندگانش هیچ حجابی نیست. هیچ دری بسته نیست؛ اصلا و ابدا، تمام درها باز است ... هر تقاضایی! چه مادی و چه معنوی به رب می‌رسد و به هیچ مانعی از آن ناحیه برخورد نمی‌كند، نتیجه آن این است كه این تقاضاها در این ماه بی‌جواب نمی‌‌ماند، به تعبیر روز هیچ دعایی به بایگانی نمی‌رود!
ضمیمه نوجوانه
