کشف نخستین کتیبه میدان چوگان ایران در غرب کشور
سومین میدان چوگان ایران با میل دروازههای سنگی کتیبهدار در شرق لرستان کشف شد؛ خبری که ما آن را از قول عطا حسنپور، باستانشناس برجسته لرستانی مینویسیم که در گفتوگو با فریننیوز؛ هفتهنامه غرب کشور گفته: طی آخرین بررسیهای تیم باستانشناسی اخیر در شهرستان الیگودرز، عناصر معماری و تاریخی مهمی از نخستین میدان چوگان در لرستان و غرب کشور بهدست آمد. عناصر معماری مکشوفه شامل چهار میل سنگی ایستاده، به شکل غنچه گل یا قارچیشکل و مربوط به دروازههای میدان چوگان هستند که یکی از آنها دارای کتیبهای به زبان فارسی است.
کتیبه مکشوفه بر بدنه میل سنگی دروازه میدان چوگان، شامل چهار مصرع شعر فارسی است که تاریخ ۱۱۱۶ هجری قمری را بر خود دارد که با اواسط دوره صفویه همزمان است. متن کتیبه نشان میدهد یحیی بن یوسف، نوه خلیلخان سرلک- از حاکمان سرشناس بختیاری در دوره صفوی- بنای عمارتی را در این منطقه بنیان نهاده که مشرف به میدان چوگان بوده است.
سنگهای پاکتراش برجایمانده از این عمارت- که اکنون در اطراف پراکنده شدهاند- حکایت از شکوه و عظمت این بنا دارد. هر چهار میل سنگی از محل خود جدا و در سدههای گذشته پس از تخریب میدان چوگان به قبرستان خلیلآباد واقع در دامنههای قالیکوه و اشترانکوه منتقل شدهاند.
از این تعداد، سه میل سنگی که توسط سودجویان آثار فرهنگی ـ تاریخی در معرض تخریب و یکی از آنها را نیز شکسته بودند، به موزه مردمشناسی الیگودرز انتقال یافته است. نمونه مشابه این میلهای سنگی هماکنون در میدان نقش جهان اصفهان که قدیمیترین میدان چوگان در جهان است، وجود دارد. همچنین در نقاشیهای مینیاتور دوره صفوی به کرات شاهد این میلهای سنگی هستیم. چوگان را میتوان بازی مشترک اسب و انسان و بینظیر در نوع خود دانست كه هماهنگی بین دو موجود زنده را برجسته میكند و از دوره ساسانی تاکنون در ایران رواج داشته است. چوگان از منظر جنبههای گوناگون هنری، موسیقایی و نمایش، تا بازی همبسته اسب و انسان، نشاندهنده شكلگیری یک فرهنگ باسابقه طولانی در سرزمین ایران است.
چوگان، بازی بیانگیزهای نبوده و کاملا یک بازی راهبردی است که آمادگی سوار و اسب را با هم نیاز داشته است. سوار و اسب در بازی چوگان مشق رزم میکردهاند. اسب وقتی مقابل مانعی قرار میگیرد فرار میکند، اما اسب چوگان به سمت مانع رفته و خود را در شرایطی قرار میدهد که سوار چوگان بزند. اسبی که خود را با شرایط چوگانباز در میدان تطبیق میدهد بهراحتی در میدان جنگ نیز حضور مییابد.
کشف این میدان بعد از اصفهان و قزوین، سومین میدان چوگان در ایران بهشمار میآید که باب تازهای در مطالعات دوره صفوی باز کرده است.