برخلاف ایران، فیلمهای ورزشی در دنیا طرفداران بسیاری دارد و هر سال چندین فیلم با این موضوع ساخته میشود
اکران ورزشی
آنهایی که اتفاقات ریز و درشت دنیای ورزش را دنبال میکنند و دوست ندارند هیچ صحنه یا خاطرهای ورزشی از دستشان در برود، به خوبی میدانند که یکی از ابزارها برای ماندگار شدن ورزش، به تصویر کشیدن آن در قاب جادویی سینما است. سینماگران هم طی دهههای مختلف از جذابیت ذاتی ورزش استفاده کرده و گاها آثاری را خلق کردهاند که شاید تا مدتها در ذهن و خاطره یک نسل باقی مانده باشد. در ادامه به 10 فیلم سینمایی اشاره میکنیم که موضوع اصلیشان یک رشته ورزشی بوده است.
اسم من چیست: محمد علی
چند مستند و فیلم در مورد زندگی محمد علی کلی، اسطوره دنیای بوکس ساخته شد اما بدون شک یکی از تاثیرگذارترین آنها، مستندی بود که آنتونی فوکوا در سال 2019 در مورد کلی ساخت. آنچه که باعث استقبال گسترده تماشاچیان و منتقدان از این مستند شد، توجه به بخشهایی از زندگی کلی بود که قبلا زیاد مورد توجه قرار نگرفته بود. فوکوا در فیلم خود به تبعیضهای نژادی علیه سیاه پوستان در دوران کودکی و نوجوانی کلی پرداخت و به این مساله توجه کرد که چرا کلی به دین اسلام گروید و نام محمد علی را برای خودش انتخاب کرد. یکی از بخشهای زیبای این مستند، مربوط به آن دسته از رقبای کلی بود که به این تغییرش احترام نمیگذاشتند و در مراسم قبل از هر مسابقه او را با نام قبلیاش یعنی کاسیوس صدا میزدند. یکی از این رقبا اِرنی تِرِل بود که کلی قبل از مسابقه با او در سال 1967، گفت با ضرباتش کاری میکند که نامش همیشه در خاطر او بماند. او هر مشتی که به صورت تِرِل میزد، با صدای بلند فریاد میزد: اسم من چیست؟
مستند المپیا
در مورد بازیهای المپیک مستندهای زیادی ساخته شده است، اما اولین مستند در مورد این بازیها در نوع خودش جالب و قابل توجه بود. این فیلم در دو قسمت با نامهای جشنواره ملل و جشنواره زیبایی توسط لنی ریفنشتال فیلمساز برجسته آلمانی ساخته شد و به بازیهای المپیک تابستانی ۱۹۳۶ برلین میپرداخت. این مستند از چند جهت قابل توجه بود. بحث نخست در مورد نکات تکنیکی آن بود. خانم ریفنشتال در این مستند از تکنیکهای سینمایی همچون زوایای مختلف دوربین، کلوز آپهای متعدد و ریل فیلمبرداری استفاده کرد که در آن زمان چندان مرسوم نبود و به همین دلیل مورد تحسین قرار گرفت. اما آنچه باعث برانگیخته شدن انتقادها شد، نگاه سیاسی کارگردان بود. کارگردان در واقع یکی از طرفداران هیتلر بود این مستند به نوعی تبلیغ آلمان نازی به حساب میآمد.
فورد در مقابل فِراری
اگر در یک پروژه سینمایی، دو ستاره بزرگ سینمای جهان همچون مت دیمون و کریستین بیل وجود داشته باشند، بی شک با فیلمی خوش ساخت رو به رو هستیم. جیمز من گلد با استفاده از این دو بازیگر، زندگی واقعی دو نفر از اسطورههای مسابقات اتومبیل رانی یعنی کارول شِلبی، طراح سرشناس خودرو و کِن مایلز راننده سرشناس دنیای ماشین را به تصویر کشید. داستان فیلم مربوط به تلاش این دو نفر برای کمک به شرکت خودروسازی فورد به منظور حضور در مسابقات 24 ساعته لی ماینز در فرانسه در سال 1966 بود. این فیلم به قدری خوش ساخت بود که اگر طرفدار رشته اتومبیلرانی هم نباشید، دو ساعت و نیم جذب آن میشوید.
اژدها وارد میشود
هنرهای رزمی از آن دست ورزشهایی است که کارگردانهای زیادی در مورد آن فیلم ساختهاند؛ اما به زعم بسیاری از کارشناسان فیلم اژدها وارد میشود به کارگردانی رابرت کلوز و با بازی بروس لی، تحول و انقلابی در این ژانر سینمایی ایجاد کرد. این فیلم در واقع آخرین پروژه سینمایی اسطوره دنیای رزمی یعنی بروس لی بود.
یک ماه بعد از ساخت این فیلم، بروس لی در جولای سال 1973 و در 32 سالگی از دنیا رفت. یکی از موارد عجیب این فیلم، درآمدش در گیشه بود. در حالی که تنها 850 هزار دلار برای ساخت این فیلم هزینه شده بود، اما با استقبال گسترده تماشاچیان رو به رو شد و نزدیک به 350 میلیون دلار فروش داشت؛ یعنی حدود 400 برابر بیشتر از بودجه اولیه.
فرار به سوی پیروزی
برای آنهایی که فوتبال و سینما را با هم دوست دارند، بدون شک بارها و بارها فیلم فرار به سوی آزادی را دیدهاند. این فیلم که در سال 1981 و توسط جان هوستون ساخته شد، جز اولین فیلمهایی بود که ستارهها و بازیکنان فوتبال در آن نقش آفرینی کردند. داستان در مورد گروهی از اسرای جنگ جهانی دوم بود که در یکی از اردوگاههای آلمان نازی اسیر بودند و مسابقه فوتبالی بین آنها و آلمانها ترتیب داده شد. مایکل کین و سیلوستر استالونه ستارههای سینمایی آن فیلم بودند و بازیکنان مطرحی همچون پله، بابی مور و اسو الدو آردیلس در آن
بازی میکردند.
توپ قاتل ( Murderball)
پرداختن به زندگی ورزشکاران معلول از آن دست موضوعاتی است که همیشه مورد توجه کارگردانها بوده است. به همین دلیل بود که هنری الکس و دانا آدام در سال 2005 مستندی در مورد راگبی با ویلچر ساختند. بخشی از این مستند شامل مصاحبه با بازیکنان و قهرمانانی بود که به دلایل مختلف قادر به راه رفتن نبودند و به سمت ورزش راگبی با ویلچر رفته بودند.
داستان اصلی هم در رابطه با دو تیم ملی راگبی با ویلچر آمریکا و کانادا بود که در جریان بازیهای پارا المپیک 2004 آتن، رقابتی سخت و نفسگیر با یکدیگر داشتند. این مستند در همان سال جایزه بهترین فیلم مستند اسکار را از آن خود کرد.
انفرادی آزاد ( Free Solo )
فیلمی که به عنوان یکی از بهترین آثار در شاخههای مختلف اسکار معرفی شود، بدون شک زیبا و دیدنی است. این اتفاق برای مستند جذاب و تماشایی انفرادی آزاد افتاد که عنوان بهترین مستند در مراسم سال 2018 اسکار را به دست آورد. داستان این مستند در مورد الکس هونالد، صخرهنورد معروف آمریکایی است که در دنیای صخرهنوردی کاری انجام داد که بدون شک کمتر ورزشکاری میتواند انجام دهد. او توانست صخره 921 متری ال کاپیتان در پارک ملی یوسمیت را بدون استفاده از طناب بالا برود.
مستندهای مارادونا
مگر میشود ستاره و اسطورهای همچون دیگو مارادونا در دنیا وجود داشته باشد و کارگردانی به فکر ساختن مستند یا فیلمی از زندگی او نباشد. امیر کاستاریکا و آصف کاپادیا دو کارگردانی بودند که در سالهای 2008 و 2019 شاخصترین مستندها در مورد اسطوره فوتبال آرژانتین را ساختند. فیلم کاستاریکا در واقع شکلی مستند و داستان گونه داشت که در برخی از قسمتها خود کارگردان با مارادونا وارد صحبت و گفت و گو میشد. اما فیلم کاپادیا این طور نبود. او در فیلم خود به مهمترین بخش زندگی مارادونا یعنی رفتن از بارسلونا به ناپولی و قهرمان کردن این تیم در فوتبال ایتالیا پرداخت. برخی از تصاویری که کاپادیا در فیلم خود به نمایش گذاشت، برای اولین بار در قاب تصویر دیده میشد.
راکی
هر زمانی که اسم فیلم ورزشی به میان میآید، بدون شک فیلم راکی جزو اولین انتخابها به حساب میآید. این فیلم داستان یک بوکسور آمریکایی - ایتالیایی با بازی سیلوستر استالونه بود که در مناطق حومهای فیلادلفیا زندگی میکرد و میخواست در رشته ورزشیاش موفق باشد. راکی که زمانی یک بوکسور ساده در یک باشگاه کوچک بود، توانست به قهرمانی بوکس سنگین وزن جهان برسد. این فیلم که در سال 1976 با بودجهای نزدیک به یک میلیون دلار ساخته شد، به قدری مورد توجه قرار گرفت که در گیشه حدود 225 میلیون فروش داشت. این فیلم حتی به سکوی پرش استالونه در دنیای سینما تبدیل شد. در کنار این موارد، راکی در همان سال نامزد 10 بخش در مراسم اسکار شد و توانست در نهایت سه اسکار هم به دست آورد که یکی از آنها بهترین فیلم سال 1976 بود. یک موسسه فیلم آمریکایی در سال 2008، راکی را بعد از فیلم گاو خشمگین، دومین فیلم ورزشی هالیوود معرفی کرد. موفقیت این فیلم به قدری بود که بعد از آن 7 سری دیگر از مجموعه فیلمهای راکی ساخته شد که باز هم مورد توجه تماشاچیان قرار گرفت.
دنگل
هر بار اسم فیلم هندی میآید، ناخودآگاه به ذهن به سمت فیلمهایی میرود که کمترین جنبهای از واقعیت را دارند. اما نیتش تیواری در سال 2016 فیلمی ساخت که به پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای هندوستان تبدیل شد. این فیلم همچنین جز ۲۵۰ فیلم برتر IMDB قرار دارد. ستاره این فیلم عامرخان است که نقش ماهاویر سینگ، کشتیگیر سابق هند را بازی میکند. داستان از این قرار بود که سینگ بعد از بازنشستگی میخواست فرزندانش راه او را ادامه بدهند اما همه فرزندان او دختر بودند. با این حال او به این فکر افتاد که دو دخترش را آموزش بدهد تا روی تشک بروند. او در این کارش هم موفق بود زیرا دو دخترش به نام یگتا و بابیتا اولین کشتیگیران زن هند بودند که موفق به کسب مدال در مسابقات جهانی شدند.
چند مستند و فیلم در مورد زندگی محمد علی کلی، اسطوره دنیای بوکس ساخته شد اما بدون شک یکی از تاثیرگذارترین آنها، مستندی بود که آنتونی فوکوا در سال 2019 در مورد کلی ساخت. آنچه که باعث استقبال گسترده تماشاچیان و منتقدان از این مستند شد، توجه به بخشهایی از زندگی کلی بود که قبلا زیاد مورد توجه قرار نگرفته بود. فوکوا در فیلم خود به تبعیضهای نژادی علیه سیاه پوستان در دوران کودکی و نوجوانی کلی پرداخت و به این مساله توجه کرد که چرا کلی به دین اسلام گروید و نام محمد علی را برای خودش انتخاب کرد. یکی از بخشهای زیبای این مستند، مربوط به آن دسته از رقبای کلی بود که به این تغییرش احترام نمیگذاشتند و در مراسم قبل از هر مسابقه او را با نام قبلیاش یعنی کاسیوس صدا میزدند. یکی از این رقبا اِرنی تِرِل بود که کلی قبل از مسابقه با او در سال 1967، گفت با ضرباتش کاری میکند که نامش همیشه در خاطر او بماند. او هر مشتی که به صورت تِرِل میزد، با صدای بلند فریاد میزد: اسم من چیست؟
مستند المپیا
در مورد بازیهای المپیک مستندهای زیادی ساخته شده است، اما اولین مستند در مورد این بازیها در نوع خودش جالب و قابل توجه بود. این فیلم در دو قسمت با نامهای جشنواره ملل و جشنواره زیبایی توسط لنی ریفنشتال فیلمساز برجسته آلمانی ساخته شد و به بازیهای المپیک تابستانی ۱۹۳۶ برلین میپرداخت. این مستند از چند جهت قابل توجه بود. بحث نخست در مورد نکات تکنیکی آن بود. خانم ریفنشتال در این مستند از تکنیکهای سینمایی همچون زوایای مختلف دوربین، کلوز آپهای متعدد و ریل فیلمبرداری استفاده کرد که در آن زمان چندان مرسوم نبود و به همین دلیل مورد تحسین قرار گرفت. اما آنچه باعث برانگیخته شدن انتقادها شد، نگاه سیاسی کارگردان بود. کارگردان در واقع یکی از طرفداران هیتلر بود این مستند به نوعی تبلیغ آلمان نازی به حساب میآمد.
فورد در مقابل فِراری
اگر در یک پروژه سینمایی، دو ستاره بزرگ سینمای جهان همچون مت دیمون و کریستین بیل وجود داشته باشند، بی شک با فیلمی خوش ساخت رو به رو هستیم. جیمز من گلد با استفاده از این دو بازیگر، زندگی واقعی دو نفر از اسطورههای مسابقات اتومبیل رانی یعنی کارول شِلبی، طراح سرشناس خودرو و کِن مایلز راننده سرشناس دنیای ماشین را به تصویر کشید. داستان فیلم مربوط به تلاش این دو نفر برای کمک به شرکت خودروسازی فورد به منظور حضور در مسابقات 24 ساعته لی ماینز در فرانسه در سال 1966 بود. این فیلم به قدری خوش ساخت بود که اگر طرفدار رشته اتومبیلرانی هم نباشید، دو ساعت و نیم جذب آن میشوید.
اژدها وارد میشود
هنرهای رزمی از آن دست ورزشهایی است که کارگردانهای زیادی در مورد آن فیلم ساختهاند؛ اما به زعم بسیاری از کارشناسان فیلم اژدها وارد میشود به کارگردانی رابرت کلوز و با بازی بروس لی، تحول و انقلابی در این ژانر سینمایی ایجاد کرد. این فیلم در واقع آخرین پروژه سینمایی اسطوره دنیای رزمی یعنی بروس لی بود.
یک ماه بعد از ساخت این فیلم، بروس لی در جولای سال 1973 و در 32 سالگی از دنیا رفت. یکی از موارد عجیب این فیلم، درآمدش در گیشه بود. در حالی که تنها 850 هزار دلار برای ساخت این فیلم هزینه شده بود، اما با استقبال گسترده تماشاچیان رو به رو شد و نزدیک به 350 میلیون دلار فروش داشت؛ یعنی حدود 400 برابر بیشتر از بودجه اولیه.
فرار به سوی پیروزی
برای آنهایی که فوتبال و سینما را با هم دوست دارند، بدون شک بارها و بارها فیلم فرار به سوی آزادی را دیدهاند. این فیلم که در سال 1981 و توسط جان هوستون ساخته شد، جز اولین فیلمهایی بود که ستارهها و بازیکنان فوتبال در آن نقش آفرینی کردند. داستان در مورد گروهی از اسرای جنگ جهانی دوم بود که در یکی از اردوگاههای آلمان نازی اسیر بودند و مسابقه فوتبالی بین آنها و آلمانها ترتیب داده شد. مایکل کین و سیلوستر استالونه ستارههای سینمایی آن فیلم بودند و بازیکنان مطرحی همچون پله، بابی مور و اسو الدو آردیلس در آن
بازی میکردند.
توپ قاتل ( Murderball)
پرداختن به زندگی ورزشکاران معلول از آن دست موضوعاتی است که همیشه مورد توجه کارگردانها بوده است. به همین دلیل بود که هنری الکس و دانا آدام در سال 2005 مستندی در مورد راگبی با ویلچر ساختند. بخشی از این مستند شامل مصاحبه با بازیکنان و قهرمانانی بود که به دلایل مختلف قادر به راه رفتن نبودند و به سمت ورزش راگبی با ویلچر رفته بودند.
داستان اصلی هم در رابطه با دو تیم ملی راگبی با ویلچر آمریکا و کانادا بود که در جریان بازیهای پارا المپیک 2004 آتن، رقابتی سخت و نفسگیر با یکدیگر داشتند. این مستند در همان سال جایزه بهترین فیلم مستند اسکار را از آن خود کرد.
انفرادی آزاد ( Free Solo )
فیلمی که به عنوان یکی از بهترین آثار در شاخههای مختلف اسکار معرفی شود، بدون شک زیبا و دیدنی است. این اتفاق برای مستند جذاب و تماشایی انفرادی آزاد افتاد که عنوان بهترین مستند در مراسم سال 2018 اسکار را به دست آورد. داستان این مستند در مورد الکس هونالد، صخرهنورد معروف آمریکایی است که در دنیای صخرهنوردی کاری انجام داد که بدون شک کمتر ورزشکاری میتواند انجام دهد. او توانست صخره 921 متری ال کاپیتان در پارک ملی یوسمیت را بدون استفاده از طناب بالا برود.
مستندهای مارادونا
مگر میشود ستاره و اسطورهای همچون دیگو مارادونا در دنیا وجود داشته باشد و کارگردانی به فکر ساختن مستند یا فیلمی از زندگی او نباشد. امیر کاستاریکا و آصف کاپادیا دو کارگردانی بودند که در سالهای 2008 و 2019 شاخصترین مستندها در مورد اسطوره فوتبال آرژانتین را ساختند. فیلم کاستاریکا در واقع شکلی مستند و داستان گونه داشت که در برخی از قسمتها خود کارگردان با مارادونا وارد صحبت و گفت و گو میشد. اما فیلم کاپادیا این طور نبود. او در فیلم خود به مهمترین بخش زندگی مارادونا یعنی رفتن از بارسلونا به ناپولی و قهرمان کردن این تیم در فوتبال ایتالیا پرداخت. برخی از تصاویری که کاپادیا در فیلم خود به نمایش گذاشت، برای اولین بار در قاب تصویر دیده میشد.
راکی
هر زمانی که اسم فیلم ورزشی به میان میآید، بدون شک فیلم راکی جزو اولین انتخابها به حساب میآید. این فیلم داستان یک بوکسور آمریکایی - ایتالیایی با بازی سیلوستر استالونه بود که در مناطق حومهای فیلادلفیا زندگی میکرد و میخواست در رشته ورزشیاش موفق باشد. راکی که زمانی یک بوکسور ساده در یک باشگاه کوچک بود، توانست به قهرمانی بوکس سنگین وزن جهان برسد. این فیلم که در سال 1976 با بودجهای نزدیک به یک میلیون دلار ساخته شد، به قدری مورد توجه قرار گرفت که در گیشه حدود 225 میلیون فروش داشت. این فیلم حتی به سکوی پرش استالونه در دنیای سینما تبدیل شد. در کنار این موارد، راکی در همان سال نامزد 10 بخش در مراسم اسکار شد و توانست در نهایت سه اسکار هم به دست آورد که یکی از آنها بهترین فیلم سال 1976 بود. یک موسسه فیلم آمریکایی در سال 2008، راکی را بعد از فیلم گاو خشمگین، دومین فیلم ورزشی هالیوود معرفی کرد. موفقیت این فیلم به قدری بود که بعد از آن 7 سری دیگر از مجموعه فیلمهای راکی ساخته شد که باز هم مورد توجه تماشاچیان قرار گرفت.
دنگل
هر بار اسم فیلم هندی میآید، ناخودآگاه به ذهن به سمت فیلمهایی میرود که کمترین جنبهای از واقعیت را دارند. اما نیتش تیواری در سال 2016 فیلمی ساخت که به پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای هندوستان تبدیل شد. این فیلم همچنین جز ۲۵۰ فیلم برتر IMDB قرار دارد. ستاره این فیلم عامرخان است که نقش ماهاویر سینگ، کشتیگیر سابق هند را بازی میکند. داستان از این قرار بود که سینگ بعد از بازنشستگی میخواست فرزندانش راه او را ادامه بدهند اما همه فرزندان او دختر بودند. با این حال او به این فکر افتاد که دو دخترش را آموزش بدهد تا روی تشک بروند. او در این کارش هم موفق بود زیرا دو دخترش به نام یگتا و بابیتا اولین کشتیگیران زن هند بودند که موفق به کسب مدال در مسابقات جهانی شدند.