اعضای گروههفت با سابقه 2دهه اشغالگری در افغانستان به بررسی وضعیت حقوقبشر در این کشور پرداختند
شما متهم هستید، نه داور!
برگزاری نشست مجازی گروههفت با دستور بررسی تحولات حقوقبشری اخیر در افغانستان، توجه بسیاری از فعالان این حوزه را در جهان به خود جلب کردهاست. صورت مساله اینجاست که میان موضوع نشست گروههفت و ماهیت و رویکرد این مجموعه، کمترین تناسبی وجود ندارد. سران گروههفت که حامیان ترور، خشونت و بحرانسازی در طول دو دهه اشغالگری در افغانستان بودهاند، اکنون ژست حامیان مردم این کشور را به خود گرفتهاند. تنها موضوع مورد بحث خروج همکاران نیروهای ائتلافی ناتو در افغانستان و فعالان مدنی و حقوقبشر است اما سوال اصلی اینجاست که نقش هر یک از اعضای گروههفت در نقض حقوقبشر در افغانستان چه بودهاست ؟ سران هفت کشور صنعتی عمده غرب در یک نشست اضطراری در مورد اقدامات خود برای نقل و انتقال پناهجویان افغان از کابل به مشورت نشستهاند. گروههفت از آمریکا، بریتانیا، کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا و ژاپن تشکیل شدهاست. برخی منتقدان غربی میگویند ابعاد بزرگ مساله افغانستان ایجاب میکند کشورهای بزرگ دیگر و کشورهای همسایه افغانستان نیز در مشورتها و اقدامات هماهنگ مشارکت داده شوند؛ ولی دغدغه اصلی فعالان واقعی حقوقبشر، به مراتب گستردهتر از آن چیزی است که رسانههای غربی به آن اشاره کردهاند. واقعیت امر این است که همه کشورهای عضو گروههفت، به واسطه عضویت در ناتو یا شراکت راهبردی با آمریکا، در افغانستان دست به اشغالگری و جنایت زدهاند.
ایتالیا از دیگر اعضای گروه هفت محسوب میشود که اتفاقا نشست اخیر در افغانستان (درخصوص بررسی مسائل حقوق بشری و انسانی) با پیشنهاد این کشور برگزار شده است. سیلویو برلوسکنی نخستوزیر افراطی و جنجالی ایتالیا در زمان آغاز جنگ افغانستان، نیروهای نظامی کشورش را روانه کارزار جنگ در این کشور آسیایی کرد تا به این وسیله، اتحاد خود با دولتهای بوش و بلر را به اثبات برساند.
ایتالیا ازجمله کشورهایی بود که حتی مانند فرانسه، زیر بار خروج از افغانستان در سالهای گذشته نرفت و تا آخرین لحظه به اشغالگری در این کشور ادامه داد. سيلویو برلوسکونی، رومانو پرودی، متئو رنتزی، جوزپه کنته و دیگر سیاستمداران ایتالیایی، فارغ از هر گروه و جناحی، هرگونه تغییر در سیاست خارجی رم مبنی بر ادامه حضور نیروهای این کشور در افغانستان را در عمل رد کردند و اعتراضات مکرر گروههای اجتماعی و سیاسی متعدد در رم و دیگر شهرها را نادیده انگاشتند. شمار سربازان ایتالیایی در افغانستان به 3250 نفر میرسید.
نقطه تمرکز اصلی نیروهای ایتالیایی در افغانستان، ولایت هرات بوده است. رد پای نیروهای ایتالیایی در دهها جنایتی که علیه غیرنظامیان در هرات بهوقوع پیوسته، باقی مانده است. بهعنوان مثال، جمعه ۲۲آگوست ۲۰۰۸ در یک حمله هوایی ناتو که نیروهای ایتالیایی نیز در آن دخیل بودند، بیش از ۹۰ غیرنظامی و روستانشین افغان در عزیزآباد واقع در منطقه هرات کشته شدند و خانههای خشتخام آنان ویران شد. سخنگویان ناتو در افغانستان گفتند که نیروهای طالبان را مورد حمله قرار داده بودند! منطقه مورد حمله تاجیکنشین بود. در پی این حمله، مردم منطقه بر ضد نظامیان چند ملیّتی «ناتو» دست به تظاهرات زدند و مسؤولان دولت افغانستان وعده دادند نیروهای ناتو را مورد بازخواست قرار دهند! وعدهای که هرگز محقق نشد.
جنایات نیروهای ناتو و خصوصا نیروهای ایتالیایی در هرات به این نقطه ختم نشد! در سپتامبر سال 2017 (شهریور ماه 1396) مقامهای محلی ولایت هرات در غرب افغانستان تایید کردند که در حمله هوایی نیروهای ناتو به یک مرکز فرماندهی گروه طالبان ۱۶ طالب کشته شدند اما جیلانی فرهاد، سخنگوی والی هرات افشا کرد در این حمله ۱۳ غیرنظامی شامل زنان و کودکان ساکن خانههای اطراف این مرکز فرماندهی طالبان هم کشته و هفت نفر دیگر نيز زخمی شدهاند.
پرونده مفتوح شکنجهگران کانادایی
نیروهای کانادایی نیز در ذیل برنامه مشترک ناتو، نیروهای خود را به افغانستان اعزام کردند. در سال 2011 میلادی (1390) کانادا به ماموریت نظامی خود در افغانستان پایان داده و سربازان این کشور در حال ترک افغانستان پس از پایان حضور اشغالگرایانه 9 ساله خود هستند.
آخرین واحد نظامی ارتش کانادا که در ولایت قندهار مستقر بود، مسؤولیت منطقه تحت اشغال خود را به نیروهای آمریکایی تحویل داد.
پارلمان کانادا تصمیم گرفته بود که 2800 سرباز این کشور تا سال ۲۰۱۱ به کشورشان بازگردند. کانادا نخستین عضو مهم سازمان ناتو بود که تمامی واحدهای رزمی خود را از افغانستان خارج میکند. با این حال مقامات کانادایی اعلام کردهاند که یک واحد 950 نفری از سربازان این کشور در افغانستان باقی خواهد ماند تا برنامههای آموزش نیروهای امنیتی افغانستان را به پیش ببرد!
پرونده جنایات نیروی اشغالگر کانادایی علیه غیرنظامیان (مخصوصا در قندهار) همچنان مفتوح باقی مانده است. در سال 2017 میلادی، کریگ اسکات، قانونگذار سابق و استاد علوم سیاسی گزارش 90 صفحهای خود را درباره عملکرد نظامیان کانادایی در افغانستان به دادگاه بینالمللی لاهه ارائه کرد. این نماینده سابق پارلمان کانادا در اینخصوص تاکید کرد: حکومت احزاب «لیبرال» و «محافظهکار» کانادا با وجود گزارشهایی از شکنجه اسرای جنگی در افغانستان به این موضوع رسیدگی نکردهاند.
براساس این اسناد، نظامیان کانادایی مظنونان طالبان را به مقامات افغان سپرده و سپس در ریاست امنیت ملی افغانستان شکنجه میکردهاند.
حدود چهار سال قبل، فاتو بنسودا، دادستان کل دادگاه لاهه از هیأت قضایی این دادگاه درخواست کسب مجوز برای آغاز تحقیقات رسمی درباره جنایات جنگی احتمالی نیروهای خارجی، نیروهای افغان و مخالفان مسلح دولت در افغانستان را ارائه کرد. وزارت خارجه آمریکا با صدور بیانیهای با هرگونه مداخله دادگاه لاهه در جنگ افغانستان اعلام مخالفت کرده و کماکان نیز همین مشیء را در پیش گرفته است.
آمریکا؛ متهم درجهاول بحران افغانستان
دولت جورج واکر بوش در سال 2001 میلادی و به بهانه حادثه بسیار مشکوم و به عبارتی خودساخته انهدام برجهای دوقلوی تجارتجهانی درنیویورک(حادثه 11 سپتامبر)، دست به لشکرکشی فوری به افغانستان زد. از آن زمان تاکنون، دولتهای بوش پسر، اوباما، ترامپ و بایدن به مدت دو دهه مشغول اشغالگری در افغانستان و تاراج منابع این کشور و تزریق بحران خشونت در ولایتهای مختلف آن بودهاند.
از ابتدای حضور آمریکا در افغانستان، مصادیق متعدد نقض حقوقبشر از سوی نظامیان اشغالگر محرز و عیان شد. به عنوان مثال سال 2004 میلادی، سازمان Human Rights Watch که در عرصه دفاع از حقوقبشر فعالیت دارد، نیروهاى نظامى آمریکا در افغانستان را در ارتباط با چگونگى برخوردشان با اسرا و شهروندان این کشور متهم به نقض موازین حقوقبشر کردهاست.در گزارش 59 صفحهای این سازمان تصریح شدهبود که شواهد روشنى دال بر شکنجه اسرا توسط نیروهاى نظامى آمریکا وجود دارد. به عنوان مثال در یکی از این موارد آمدهاست :«یکى از شبهاى ماه جولای ۲۰۰۲ بود که احمدخان، یک دهقان افغان به همراه خانوادهاش در خواب بودند، یکباره بالگردهاى آمریکایى خانه وى را در منطقه پاکتیا مورد حمله قرار دادند. صداى انفجار و شلیک گلوله فضا را پر کردهبود. یکى از دهقانانى که در همسایگى احمدخان زندگى میکرد بر اثر این حمله کشته و زنى نیز مجروح شد. نیروهاى نظامى آمریکا به اتاقخواب احمدخان هجوم آوردند و او و دو پسرش را دستگیر کردند و به ستادمرکزى خود در بگرام منتقل کردند. جالب اینجاست چندى بعد نیروهاى نظامى آمریکا احمد ان و دو پسرش را آزاد کردند. دلیل این حمله تا امروز نیز روشن نشدهاست.»
براساس برآوردهای خبرگزاری آناتولی در ترکیه نیز دههاهزار غیرنظامی از زمان آغاز حملات هوایی آمریکا در سال 2001 میلادی به این سو جانباخته و زخمی یا ناچار به فرار از سرزمین خود شدهاند. در واقع نیروهای آمریکا در افغانستان اصول اساسی حقوقبشر را آشکارا زیر پا گذاشتهاند. در طول حضور نظامی آمریکا در افغانستان، غیرنظامیان بارها هدف حملات هوایی کورکورانه و عملیات جستوجوی شبانه منازل قرار گرفتهاند. این حملات خشم و انزجار مردم، اعتراض مقامات ارشد دولت کابل را برانگیختهاست. یکی از دلایل اصلى تنش میان حامد کرزای رئیسجمهور سابق افغانستان با واشنگتن این بود که او حملات مذکور را جنایت بزرگ بشری و نقض حاکمیت ملی عنوان کرد.
جنایت به سبک انگلیسیها
انگلیس، اصلیترین شریک جرم ایالات متحده آمریکا در حمله به افغانستان محسوب میشود. تونی بلر، نخستوزیر اسبق انگلیس در سال 2001 میلادی و علی رغم مخالفت بسیاری از گروههای اجتماعی و سیاسی در کشورش، همراهی مطلق خود با دولت جورج واکر بوش را در اشغال افغانستان و متعاقبا اشغال عراق اعلام کرد. انگلیسیها در طول دو دهه اخیر، سختترین و البته پنهانیترین جنایات را در افغانستان رقم زدهاند. این جنایات در دوران حضور بلر، گوردون براون، دیوید کامرون، ترزا میو بوریس جانسون در مسند قدرت صورت گرفتهاست. به عبارت بهتر، رهبران هر دو حزب کارگر و محافظهکار انگلیس نقش مهمی در شکلگیری و تشدید جنایات نیروهای این کشور درافغانستان ایفا کردهاند. رسانههای انگلیسی اسنادی را منتشر کردند که نشان میدهد؛ نیروهای ویژه این کشور شماری از شهروندان افغانستان را بدون آنکه مسلح باشند و تهدیدی محسوب شوند، به ضرب گلوله کشتهاند. در آگوست 2020 میلادی (مرداد 1399) گزارش تکاندهندهای در انگلیس منتشر شد که مطابق آن، دولت و ارتش انگلیس در خصوص کشتار شهروندان افغانستان و تلاش برای سرپوش گذاشتن بر آن متهم شدند.
این ماجرا، پس از دستیابی وکلای افغانهای کشته شده توسط نیروهای انگلیسی به برخی اسناد بسیار حساس و محرمانه وزارتدفاع انگلیس صورت گرفت. براساس این اسناد، در ایمیلهایی که پس از این حملات فرستادهشده، یکی از افسران میپرسد: آیا در مورد کشتار جمعی اخیر صحبت میکنید؟سرباز دیگری پاسخ داده که دو افغان دیگر در حالی که به سمت اسلحه میرفتند، کشته شدهاند و این چندمین بار است که این اتفاق رخ میدهد. در ایمیل دیگری خشم یک افسر افغان بیان شده که گفته دو افغان در حال فرار کشته شدهاند و دو نفر دیگر نیز هدف گرفتهشده و به قتل رسیدهاند. این در حالی است که وزارتدفاع انگلیس واحدی را که درباره جنایات جنگی احتمالی در افغانستان تحقیق میکرد تعطیل کرد. همزمان با تحقیقات داخلی و بیفایده برخی نهادهای انگلیسی درباره جنایتهای جنگی نیروهای ویژه این کشور (SAS) در افغانستان، شواهد کشتار آنها در این کشور به طور مرموزانهای ناپدیده شدند. براساس گزارش ساندی تایمز، این اولین باری نیست که شواهد جنایات جنگی صورت گرفته در افغانستان توسط نیروهای انگلیسی ناپدید میشود. سفر بازرسان پلیس ارتش سلطنتی انگلیس به کابل در سال ۲۰۱۷ یکی از آخرین ماموریتهای آنها برای تحقیق درباره جنایتهای نیروهای ویژه انگلیس در افغانستان است.
وقتی ژاپنیها پس از 8 سال به یاد قبح اشغالگری افتادند!
ژاپن از دیگر اعضای گروه هفت محسوب میشود. گرچه ژاپن عضوی از ناتو محسوب نمیشود اما در سال 2001 میلادی، جونیچیرو کویزومی، نخستوزیر وقت ژاپن از اشغال افغانستان و جنگطلبی دولتهای آمریکا و انگلیس در این کشور حمایت کرد. پس از آن، دولت ژاپن صدها نظامی خود را جهت مشارکت در اشغال افغانستان به این کشور فرستاد.
سرانجام در سال 2009 میلادی و پس از هشت سال مشارکت در اشغالگریهای آمریکا، دولت ژاپن به کشتیهای نیروی دریایی خود دستور داده که به ماموریت خود برای افغانستان پایان داده و بازگردند. این تصمیم به اولین ماموریت نظامی خارجی ژاپن از جنگ جهانی دوم پایان داد. در جریان آن هشت سال، ژاپن تجدید سوخت کشتیهای جنگی بینالمللی را که از عملیات نظامی و اشغالگری به رهبری آمریکا در افغانستان حمایت میکردند، بهعهده گرفته بود. این ماموریت به موضوع بحثبرانگیزی در ژاپن تبدیل شده بود.
سرانجام حزب دموکرات ژاپن در مبارزات انتخاباتی وعده داد تا نیروهای این کشور را از افغانستان خارج کند. مقامات ژاپنی در نهایت اذعان کردند که ماموریت هشت ساله ژاپن برای افغانستان، خلاف قانون اساسی ژاپن است که این کشور را صلحجو معرفی میکند. در طول این هشت سال هیچگاه نیروی رزمی ژاپن در افغانستان استقرار نیافت ولی ماموریت نیروی دریایی ژاپن مظهر حمایت کامل ژاپن از آمریکا محسوب میشد.
ژرمنها چگونه دهها افغان را به رگبار بستند؟
آلمان، یکی دیگر از کشورهایی است که مقامات آن طی روزهای اخیر بابت اوضاع جاری در افغانستان ابراز نگرانی میکنند. سال 2010 میلادی( 1389)، پرونده کشتار برخی غیرنظامیان و سربازان بیگناه افغان توسط نظامیان اشغالگر آلمانی ( که تعداد آنها در افغانستان حدود 4500نفر بود) مفتوح شد.
سال ۲۰۰۹ یک فرمانده ارتش آلمان از نیروی هوایی آمریکا خواست دو تانکر سوخترسان را به ظن اینکه به طالبان تعلق دارند یا از سوی این گروه ربوده شدهاند، هدف حمله قرار دهد. این حمله هوایی انجام شد و ۹۹نفر از جمله ۳۰غیرنظامی افغان در دم جان خود را از دست دادند. برخی منابع میگویند تا ۷۰نفر غیرنظامی در این حمله کشته شدند. این حمله به شدت مردم آلمان را تکان داد و نهایتا باعث استعفای وزیر دفاع این کشور شد.
عدهای از خانواده قربانیان از آلمان به دادگاه حقوقبشر اروپا شکایت کردند اما 10سال بعد (سال 2019) این دادگاه که در استراسبوگ واقع است اقدام فرمانده آلمانی را دفاع مشروع تشخیص داده و ارتش این کشور را تبرئه کرد. درواقع دادگاه حقوقبشر اروپا از تحقیقات داخلی آلمان در مورد این حمله حمایت کرد. آلمان اعلام کردهبود اقدام فرمانده براساس اطلاعاتی میدانی و موثقی بوده که به وی رسیده و دفاع مشروع بودهاست.
ماجرا در قندوز، ولایتی که محل اسکان نیروهای آلمانی بود، به این نقطه ختم نشد. در یکی دیگر از حوادث خونین، فرماندار وقت ولایت قندوز افغانستان شش سرباز افغان بر اثر تیراندازی نیروهای آلمانی مستقر در شمال این کشور جانباختند. نیروهای آلمانی در توجیه این اقدام، مدعی شدند که سربازان افغان را با نیروهای دشمن اشتباه گرفتهاند و بابت این موضوع نباید سرزنش شوند.
کودککشی فرانسویها
فرانسویها سال 2012 میلادی و پس از 11 سال جنایت و اشغالگری در افغانستان، این کشور را ترک کردند. نیروهایفرانسوی نیز در قالب ماموریت مشترک ناتو ( پیمان آتلانتیک شمالی ) در افغانستان حضور پیدا کردند. سال 2013 میلادی، حدود 1500سرباز فرانسوی در افغانستان باقی ماندند تا از یک طرف تجهیزات نظامیشان را از این کشور به فرانسه انتقال دهند و از سوی دیگر در آموزش نیروهای ارتشملی افغانستان سهم بگیرند. فرانسه اواخر سال 2001 میلادی بعد از حمله 11سپتامبر بر ایالات متحده آمریکا، به ماموریت تحت رهبری ناتو در افغانستان پیوست.فرانسویها در ولایت کاپیسا، دست به جنایات زیادی علیه مردم و روستاییان زدند. صدها نفر از غیرنظامیان در این منطقه و مناطق دیگر، بر اثر بمباران هوایی فرانسویها جان خود را از دست دادند. برخی از این حوادث، به تازگی افشا شده و تحیر و نفرت افکار عمومی دنیا از نظامیان اشغالگر فرانسوی را برانگیختهاست. پس از اظهارات امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه مبنی بر عادلانه بودن حضور آنها در افغانستان، تصاویری در شبکههای اجتماعی منتشر شده که صحبتهای سربازان فرانسوی در بمباران روستایی در افغانستان در سال ۲۰۰۸ را نشان میدهد.
ماکرون گفته بود «جنگ ما در افغانستان عادلانه بود و فرانسه مفتخر است به آن ملحق شد.»
ویدئوهای ضبط شده توسط سربازان فرانسوی در جریان حملههوایی به روستایی در افغانستان در سال ۲۰۰۸ نشان میدهد که سربازان پس از بمباران خانهها میگویند: «دقیقا به هدف خورد، امشب همهشان گوشت میشوند، ما واقعا احمق هستیم، حتما بچههایی در آنجا هست، نه دیگر هیچ بچهای نیست.» همچنین حضور نظامی فرانسویها در افغانستان، کمترین فایدهای برای تامین امنیت مناطق تحت مدیریت آنها نداشت. ماموریت نظامی در کاپیسا برای فرانسه خونبارترین ماموریت بوده و 60 نفر از سربازان این کشور در این ولایت کشته شدهاند. سربازان فرانسوی سال2008 در این ولایت مستقر شدند و بعد از آن درگیری با طالبان نیز افزایش یافت.در نهایت نیز نیروهای فرانسوی با شکست مقابل طالبان، این ولایت و کل کشور افغانستان را ترک کردند.