منع تردد شبانه، آزار پلیس و مردم
دیروز 643 هموطن دیگر نیز به سبب ابتلا به کرونا جانشان را از دست دادند، 31هزار و 319بیمار جدید نیز شناسایی شدند و هم‌اکنون که این سطرها از زیر نگاه خوانندگان می‌گذرد بیش از 7800بیمار بدحال هم روی تخت‌های آی‌سیو با انواع و اقسام زجر تنفسی میان مرگ و زندگی معلق‌اند. این عددها نشان می‌دهند که مدیریت این بیماری در کشورمان نقص‌های جدی دارد و جورواجور پروتکل بهداشتی که برای مقابله با کرونا نوشته شده است کارایی لازم را ندارند.
البته بگذریم که حتی بخشی از پروتکل‌های اجرایی خوب نیز توسط برخی افراد نادیده گرفته می‌شوند اما قطعا اگر نظارت بر اجرای قانون جدی بود و مهم‌تر این‌که اگر پروتکل‌هایی متناسب با روح جامعه و منطبق بر حقایق اجتماع تدوین می‌شد،‌ حتما مقاومت‌های مردم در رعایت پروتکل‌ها نیز از بین می‌رفت.
واضح‌ترین مصداق این پروتکل‌های دست و پا گیر برای مردم، منع تردد شبانه از ساعت 10 شب تا 3 صبح است،‌ منعی که در ابتدای اجرا از ساعت 9 شب بود تا 4 صبح یعنی چیزی در حد و اندازه یک فاجعه برای مردم شهرهای بزرگ و شلوغی همچون تهران.
شاغلان در این شهر تا به خودشان بجنبند شب می‌شود و تا از خیابان‌های قفل شده بگذرند ساعت 10 شب فرا می‌رسد و جریمه می‌شوند.
پس طبیعی است که ماه‌هاست موجی از نارضایتی در مردم وجود دارد. این درحالی است که اگر در همین تهران به یک‌باره یکی از اعضای خانواده حالش متغیر شود و به خدمات پزشکی نیاز پیدا کند برای تردد با خودروی شخصی گرفتار می‌شود.
یکی از اهالی تهران که این وضعیت را تجربه کرده به ما می‌گوید پسرم ساعت 9 شب دچار دل درد شدیدی شد و او را به بیمارستان رساندیم اما چون کارش حدود دو ساعت طول کشید 12 شب بود که به خانه برگشتیم و پلیس 200هزار تومان جریمه‌ام کرد.
در این میان افرادی که با خودروی شخصی مسافرکشی می‌کنند، منع تردد شبانه حساب دخل و خرج‌شان را به هم ریخته است. یکی از این راننده‌ها به جام‌جم می‌گوید مستاجر است و چون صاحبخانه یک میلیون به اجاره سال قبلش اضافه کرده باید این مبلغ را با کار بیشتر جبران کند ولی منع تردد شبانه مانع می‌شود. او البته چاره کار را در مخدوش کردن پلاک خودرو یافته و تا امروز هم موفق بوده ولی می‌گوید خودروی دوستش نیز که مسافرکش است توسط پلیس توقیف و مدتی است خانه‌نشین شده‌است.
شک نداریم زمانی که منع تردد شبانه در ستاد ملی مقابله با کرونا، قانون می‌شده به این پیوست‌های اجتماعی توجه نشده و مردم در آن دیده نشده‌اند. حتی پس از آن‌که برخی کاستی‌های این طرح عیان نیز شد به آنها توجهی نشد حتی اکنون که علیرضا زالی تصریح می‌کند منع تردد شبانه فایده‌ای به حال کرونا ندارد این طرح باز هم ادامه می‌یابد. پس باید پرسید چرا؟
 این منع برای کسب درآمد است؟
جواب این چرا را فقط با حدس و گمان می‌توان داد چون همه مسؤولان دخیل در مدیریت کرونا تا امروز فقط آن را تایید کرده و بر تداوم آن اصرار ورزیده‌اند مثل حسین قاسمی، دبیر کمیته امنیتی اجتماعی ستاد ملی مقابله با کرونا که سال 99 گفت اجرای طرح منع تردد شبانه در کاهش میزان انتقال ویروس کرونا مؤثر بوده است. به این ترتیب چاره‌ای نیست جز ارائه تحلیل در این باره. این‌که از ابتدای شروع طرح منع تردد شبانه در کشور چه تعداد خودرو جریمه شده‌اند آمار یک‌کاسه‌ای وجود ندارد و تنها در برخی برهه‌های زمانی یک آمار مقطعی از تعداد خودروهای جریمه‌شده، ارائه شده است. مثلا 29 آذر که تقریبا یک ماه از اجرای این طرح می‌گذشت نیروی انتظامی اعلام کرد یک‌میلیون و ۱۸۳هزار و ۳۶۶ خودروی سواری در کل کشور جریمه شدند.
همچنین هفتم آذر 99 رئیس پلیس راهور گیلان اعلام کرد فقط در یک شب، هزار خودرو در این استان جریمه شدند. حالا اگر این عددها را در 200هزار تومان جریمه برای هر خودرو ضرب کنیم و حاصل میلیارد تومانی آن را مشاهده کنیم آیا این فرضیه قوت نمی‌گیرد که ادامه منع تردد شبانه مخصوصا بی‌خاصیت بودن آن اثبات شده ولی به عنوان روشی برای کسب درآمد حفظ شده است؟
 مراقب دورهمی‌ها باشید که به صبح می‌رسد
بابک عشرتی، اپیدمیولوژیست نیز جزو کارشناسانی است که بازنگری در محدودیت‌های کرونایی را واجب و منع تردد شبانه و لغو طرح ترافیک را در کنترل ویروس بی‌تاثیر می‌داند. او به ما می‌گوید: «آنچه که در کف جامعه می‌بینیم این است که با وجود منع تردد، همچنان شهرها در ساعات پایانی شب درگیر ترافیک هستند که بی‌اهمیت بودن این موضوع برای مردم را نشان می‌دهد. محدودیت تردد شبانه اما با این منطق طراحی شده که از دورهمی‌های شبانه جلوگیری شود که شواهد نشان می‌دهد این ممنوعیت دقیقا تاثیر معکوس داشته و این دورهمی‌ها به‌جای این‌که در نیمه‌شب به پایان برسد، تا ساعت 3 صبح که پایان ممنوعیت است ادامه می‌یابد.»
عشرتی به همین دلیل معتقد است چنین تصمیماتی نمی‌تواند راهگشای بحران امروز شود بلکه تصمیم‌ها باید منطبق بر واقعیت‌های جامعه باشد. این همه‌گیر‌شناس،‌ لغو طرح ترافیک در تهران را مثال می‌زند و می‌گوید: «در چند مقطع برداشته شدن طرح ترافیک با هدف کاهش جمعیت مترو و وسایل حمل‌ونقل عمومی انجام شد اما با این کار فقط 50هزار نفر از جمعیت 900هزار مسافر مترو کاسته شد که بدیهی است نمی‌تواند به کنترل کرونا و رعایت فاصله فیزیکی کمک کند.»
این کارشناس بر این اساس تاکید دارد محدودیت‌های کرونایی در کشورمان باید بازنگری و مطابق شرایط جامعه طراحی شود، آن هم خیلی زود چون حتی همین الان هم دیر شده است.


بعد از شیوع ویروس کرونا در بهمن‏ماه سال 98 اولین محدودیت‎های مشاغل در اسفند همان سال ابلاغ و اجرایی شد؛ محدودیت‌هایی که تنها تا تیرماه 99 به صورت جدی مورد توجه عموم مردم و مسوولان قرار گرفت.
یکی از محدودیت‎هایی که از ابتدای شیوع کرونا به دفعات اعمال شد، محدودیت مشاغل است که از دیدگاه ابراهیم قادری اپیدمیولوژیست، این محدودیت‌ها دیگر قابل اجرا نیست.
 او به ما می‎گوید: «تعطیلی صددرصدی برای اصناف چاره کار نیست و باید به شکل دیگری برای مشاغل محدودیت ایجاد کرد.» او توضیح می‎دهد که برای هر صنف باید پروتکل خاص آن برنامه‎ریزی و اعمال شود. درحالی که در کشور ما بسیاری از محدودیت‌ها برای همه اصناف یکسان است.
او مثال می‌زند: «مثلا برای صنف آرایشگری بسته به قرمز یا نارنجی بودن شهر، می‌توان با محدودن کردن تعداد پرسنل در هر واحد صنفی، به آنها اجازه فعالیت داد و بر این موضوع نیز نظارت کرد.»
این اپیدمیولوژیست می‌افزاید: «انعطاف در تنظیم محدودیت‌ها می‌تواند ضمانتی برای اجرا شدن آنها باشد. باید شرایطی برای مشاغل به وجود بیاید که اصناف امکان فعالیت را با توجه به رعایت پروتکل‎ها داشته باشند و اگر صنفی آن پروتکل را رعایت نکرد با جریمه‌های سنگین، امکان کار کردن از او گرفته شود، نه این‌که برای آنها حکم به تعطیلی داده شود و برای رعایت پروتکل‌ها توسط آنها نیز نظارت جدی وجود نداشته باشد.»
قادری برای بازنگری محدودیت‌های کرونایی چند پیشنهاد دارد و به ما می‌گوید: «یکی از راهکارهای سازنده برای بازنگری محدودیت‎ها استفاده از ظرفیت‎های موجود در کشور است، مثل استفاده از خدمات الکترونیک که می‏تواند بسیاری از مشکلات را حل کند. اما ارائه خدمات الکترونیک باید در سطح وسیع و با امکان دسترسی همگانی انجام شود.»
وی می‌افزاید: «به موضوع اپیدمی‌ها باید به صورت کلان نگاه شود و در کشور نیز برای هر نهاد، اداره و سازمان پروتکل‎ و دستورالعمل خاص آن تنظیم شود. او نام این پروتکل را پروتکل بحران می‌گذارد و عنوان می‏کند که برگزاری مانورهای مقابله با بحران می‏تواند شهروندان را برای مقابله با اپیدمی‎های احتمالی آماده کند و ضمانتی برای اجرا شدن پروتکل‎های بهداشتی و محدودیت‎ها باشد.»


با گذشت بیشتر از یک‌سال‌ونیم از شیوع ویروس کرونا در کشور، اقدامات و محدودیت‌های متفاوتی برای کنترل این بیماری در کشورمان انجام شد؛ اقداماتی که برخی از آنها با وجود مسجل بودن بی‌تاثیری‌شان همچنان ادامه دارند.
حمید سوری، اپیدمیولوژیست درباره برخی از این محدودیت‌ها به جام‌جم می‌گوید: «دورکاری کارمندان، نیمه‌فعال بودن ادارات و سازمان‌ها، تعطیل کردن پارک‌ها و فضاهای باز و از همه مهم‌تر، محدودیت ترددهای شبانه، بخشی از این محدودیت‌ها است. در واقع بدیهی است که هدف از اجرای همه این محدودیت‌ها، بهره‌وری و تاثیرگذاری در کنترل بیماری است اما اگر بخواهیم منصف باشیم، این سوال مطرح می‌شود که دورکاری کارمندان چقدر توانست میزان ابتلا و مرگ‌ومیر را کاهش دهد؟ به اعتقاد من، این تصمیم به غیر از این‌که بازده کاری کارمندان را پایین می‌آورد، هیچ فایده‌ای برای کنترل اپیدمی ندارد.»
اجرای تعطیلات دوهفته‌ای هم یکی دیگر از محدودیت‌هایی است که حمید سوری آن را در کنترل بیماری موثر نمی‌داند: «این تعطیلات هفتگی، در طول مدت شیوع کرونا بدون داشتن ضمانت اجرایی، اعمال شد اما عملا می‌بینیم که تاثیری نداشته است. در واقع تصمیم‌گیران باید بدانند که صرف تعطیل کردن مهم نیست بلکه ضمانت اجرایی محدودیت‌هاست که می‌تواند به کنترل بحران کمک کند.»
اما سوری، یکی دیگر از این محدودیت‌های بی‌تاثیر را سخت‌گیری بر تردد بین استانی خودروهای شخصی می‌داند، آن هم درحالی که راه تردد برای وسایل حمل و نقل عمومی مانند قطار و هواپیما باز است.
او می‌گوید: «در چنین شرایطی چرا فکر می‌کنیم که ندادن مجوز ورود و خروج به خودروهای شخصی، می‌تواند تاثیری در بهبود وضعیت داشته باشد؟ این محدودیت در صورتی تاثیرگذار خواهد بود که به صورت هوشمند اجرایی شود. یعنی اجازه ورود و خروج تنها به افرادی که دارای کارت واکسیناسیون هستند یا جواب آزمایش منفی پی‌سی‌آر به همراه دارند، داده شود. آن‌وقت است که می‌توانیم این نوع محدودیت را تاثیرگذار بدانیم.
این اپیدمیولوژیست البته معتقد است در ماه‌های اخیر برخی محدودیت‌های خوب در نظر گرفته شد، ولی بی‌هیچ علتی متوقف شد و دنبال نشد. سوری توضیح می‌دهد: «مثلا ارائه نکردن خدمات به افرادی که پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نمی‌کنند، یکی از این مقررات بود؛ تصمیمی که در بسیاری از مراکز و ادارات و سازمان‌ها اجرایی شد. اما در برهه‌های مختلف در اجرای آن سهل‌انگاری می‌شود.»
همچنین شناسایی و بیماریابی مرحله به مرحله هم یکی دیگر از اقداماتی بود که در مقطعی از زمان به‌خوبی اجرا شد، اما این‌طور که ظاهر امر پیداست، در حال حاضر متوقف شده و این روزها اجرایی نمی‌شود یا اگر می‌شود، به اندازه کافی ملموس و فراگیر نیست.
به این دلایل است که بازنگری در محدودیت‌های کرونایی در کشورمان باید مورد بازنگری قرار گیرد و محدودیت‌های جدید نیز ابتدا به صورت آزمایشی و سپس به صورت قانونی سراسری در کشور اجرا شود، یعنی دقیقا همان ضرورتی که حمید سوری نیز به آن اشاره دارد.
او به جام‌جم می‌گوید: «هرمداخله‌ای که قرار است در این بحران انجام شود، باید ابتدا به صورت آزمایشی اجرا شود و اگر میزان تاثیرگذاری آن در آمار مبتلایان و تعداد مرگ و میرهای ناشی از بیماری روشن شد، آن‌وقت به کل کشور تعمیم داده شود. چراکه تاکید بر ادامه تصمیمات و محدودیت‌هایی که کمکی به کنترل بیماری نمی‌کنند، جز خسران روحی و مالی برای افراد جامعه ثمری ندارد.»