«چه‌جوری می‌خوای جواب بدی؟» این جمله‌ای بود که همیشه بزرگ‌ترها به کوچک‌ترهایی می‌گفتند که سرشان سوداهای بزرگ داشت و به هر قیمتی می‌خواستند به آن برسند یا دوستانی که نگران دوست افتاده به خطایشان بودند و می‌خواستند دستش را از ظلم بر مردم بکشند. «حق‌الناس» از آن کلمه‌هایی بود که هنوز در دایره‌المعارف، خط قرمزی برای مردم باقی‌مانده بود و هر کس که ظلمی را در حق کسی روا می‌داشت، لحظه‌ای توی دلش با خودش می‌گفت «حق الناس است!» و دستش می‌لرزید.
اینها را نگفتم که مثل مادربزرگ‌ها نصیحت‌تان کنم و بگویم هر کاری می‌کنی فکر جواب پس دادنش باش. گفتم که بگویم این جواب دادن و حق‌الناس وقتی از تعداد یک نفر و دو نفر فراتر می‌رود و می‌شود چند میلیون نفر و کسی که آن را روا می‌دارد دیگر چهره حقیقی ندارد و از منسب حقوقی‌اش حکم صادر می‌کند، دیگر انگار این حرف‌ها اعتباری ندارند.
این روزها مجامع جهانی می‌گویند افغانستان در شرف لمس یک «فاجعه انسانی» است. می‌گویند اگر هر چه زودتر ۶۰۰ میلیون دلار کمک از مجامع جهانی به این کشور نرسد، افغانستان دچار یک فاجعه انسانی می‌شود. کشوری که روی میلیون‌ها دلار معادن ارزشمند مختلف خوابیده است،کشوری که اصلا کشور شدنش با دخالت بیگانه‌هایی بود که از هزاران کیلومتر آن‌طرف‌تر آمده بودند و سودای راه‌اندازی کمپانی هند شرقی را داشتند.
بعد هم که دست‌اندازی کشورهای مختلف پای ارتش سرخ را به این سرزمین باز کرد و مردم درگیر جنگ شدند. از سوی دیگر دشمنان شوروی گروه‌های دیگری را ساختند که ارتش سرخ را از افغانستان بیرون کنند و حالا خودشان باهم بجنگند. بعد هم آتش جنگ‌شان آن‌قدر بالا بگیرد که پای آمریکا به این سرزمین باز شود و ۲۰سال هم رد زنجیر تانک‌های آمریکایی بر خاک افغانستان بیفتد. بعد هم آمریکایی یک توافق گرم بکنند و بساط‌شان را جمع کنند و بروند و دوباره گروه‌های مختلف روی‌هم سلاح بکشند.
چند ده سال جنگ و خون‌ریزی و عقب افتادن کشور از مسیر پیشرفت.چه کسی می‌خواهد جواب بدهد؟سیاستمداران بیگانه‌ای که این دستورها را با امضای حقوقی‌شان صادر کردند و حالا حق‌الناسی گردن شخصیت حقیقی‌شان نیست؟