رویکرد مستندهای زیست‌بوم و حیات وحش در طول سال‌های اخیر، غالبا پرداختن به مساله حفاظت و پاسبانی از میراث طبیعی و ملی در قالب مستندهای گفت‌وگومحور با کارشناسان و محیط‌بانان یا گوینده واحد و به‌ صورت نریشن و استفاده از صدای خارج از دوربین بوده است. این شیوه کلاسیک، با وجود این‌که مقبولیت نسبتا زیادی بین مخاطبان این گونه مستندها دارد و از سویی دیگر، با توجه به امکانات محدود و بضاعت کم سینمای ایران در ساخت و پرداخت مستندهای پرهزینه، پرکار و پروژه‌های طولانی‌مدت (که مستلزم صرف هزینه و زمان بالایی هستند)، معمولا بهترین گزینه پیش‌ روی مستندسازان این حوزه است. اما در قرقبان- که در قالب جشنواره مستند از شبکه مستند پخش شد- برخلاف رویه مرسوم، مخاطبان در مقام داور و قاضی قرار می‌گیرند و ضمن مواجهه مستقیم با شکارچی (که غالبا در مستندها به دلیل مسائل حقوقی یا شخصی روبه‌روی دوربین قرار نمی‌گیرند) هم با مشکلات محیط‌بانی و پدیده قرق خصوصی آشنا می‌شوند و هم از منظر و دیدگاه مردم و اهالی منطقه با استدلال موافقان و مخالفان چنین طرح‌هایی روبه‌رو می‌شوند.
نکته قابل‌توجه در این مستند، مساله اهمیت شکارشدن گاوها توسط سایر موجودات است. هرچند که مأموریت مهم پیمان مقدس (که مستند در سکانس‌ها و پلان‌های متعدد و گاهی تکراری به حاشیه و اطراف آن می‌پردازد و همین امر تاحدودی مستند را از مسیر اصلی خود دور می‌کند) گفت‌وگو با ساکنین منطقه قرق شده و مجاب کردن شکارچیان و بومی‌ها برای پرهیز از شکار و کشتن حیوانات آن منطقه در البرز مرکزی است اما درست در راستای محوریت اصلی داستان قرقبان، جست‌وجوی محیط‌بانان برای پیداکردن عامل انسانی یا غیرانسانی کشتار گاوها، به خط ربطی برای پیوند با داستان اصلی
با محوریت تلاشی ستایش‌برانگیز برای حفظ محیط‌زیست تبدیل می‌شود؛ خط ربطی که همانند مک‌گافین درام‌های سینمایی، ذهن بیننده را معطوف به ابژه‌ای می‌کند که تأثیر کلیدی و مهمی در هدف نهایی این مستند ندارد. تأکید فیلمساز در تأیید و تصدیق این موضوع، زمانی جلوه عینی‌تری پیدا می‌کند که در سکانس جنگ و مبارزه خونین گاوها، مردم محلی، به تماشای جذابیت‌های کشتار دام‌هایی می‌نشینند که در زمان پیش‌ کشیده‌شدن انگیزه‌های زیست‌محیطی و ملی- میهنی، علاقه‌ای به استمرار آن و تمکن به قوانینی که در چارچوب حفظ و نگهداری از حیات وحش آن تدوین شده است ندارند. در واقع تلویحا و با بیان این سکانس، از دیدگاه عده‌ای از مردم، کشتار گاوها برای کسب لذت و ثروت بلامانع است ولی حذف این موجودات توسط چرخه طبیعت و توسط شکارچیان اصلی این حیوانات (پلنگ‌ها و خرس‌ها) و در قلمرو آنها غیرقابل بخشش خواهد بود. از سویی دیگر، دوربین پرسشگر و محقق فتح‌ا... امیری و نیما عسگری، در نگاهی منصفانه و به‌دور از غرض، در برخورد شکارچی / مالباخته با قرقبان، سویه عدالت را پیش گرفته و به بهانه دغدغه‌های دلسوزانه محیط زیستی و اصلاح‌طلبانه، سعی در مخفی‌کردن دلایل شکارچی / ما‌لباختگان نکرده و فضا را برای تصمیم‌گیری نهایی مخاطب و درک دقیق‌تر جوانب امر فراهم می‌کند.
قرقبان، حاصل پژوهشی بلندمدت و فکرشده در مقیاس مهم و بزرگی است که می‌تواند به‌عنوان چراغ راهی برای چاره‌اندیشی و حل مشکلات مشابه در نقاط مختلف و مهم محیط‌زیست ایران باشد.
* از دفتر اول مثنوی معنوی مولانا