معمولا جشنواره‌ها صرفا ویترین تولیدات سالانه هستند و نقشی در جریان تولید آثار ندارند، اما جشنواره فیلم کوتاه تهران به دلیل ارتباط تنگاتنگ با انجمن سینمای جوان و دبیر و مدیرعامل مشترک، جزو استثنائات در این زمینه است و می‌توان در همان مراحل تولید در طول سال به خروجی و جریان مدون و مشخصی اندیشید و به آن عمل کرد. امسال چه رویه‌ای را پیش گرفتید که این بده بستان انجمن و جشنواره تقویت شود؟
با همین نگاه که جشنواره فیلم کوتاه تهران تنها ویترین نباشد و بتواند جریان‌ساز باشد، سبد تولیدات را آسیب‌شناسی کردیم و به بحث تنوع ژانر برای این دوره رسیدیم. یعنی به این نتیجه رسیدیم که عرصه فیلم کوتاه مثل سینما و فیلم‌های بلند به یکی دو ژانر به‌خصوص محدود شده بود و در بسیاری از ژانرها فیلم نداشتیم. بنابراین در فراخوان جشنواره که اسفندماه سال گذشته منتشر شد، به‌صورت رسمی این تنوع ژانر را اعلام و اطلاع‌رسانی کردیم. وقتی در مردادماه امسال دریافت آثار به اتمام رسید، همه می‌دانستند اولویت ما در این دوره از جشنواره، انتخاب آثار برمبنای ژانر است. اتفاقی که افتاد این بود که خدا را شکر تعداد زیاد و آثار بسیار خوبی در ژانرهای مختلف به دست ما رسید که از بین آنها بهترین‌ها را به عنوان فیلم‌های نهایی انتخاب کردیم. حالا و موقع برگزاری جشنواره و نمایش آثار، رسانه‌ها و مخاطبان باید بگویند آیا چنین اتفاقی افتاده است یا نه. ما فکر می‌کنیم شده و آن تنوع ژانر موردنظر و تعریف شده اتفاق افتاده است. ما در جشنواره فیلم امسال بیشتر از همیشه فیلم کمدی داریم. در سال‌های گذشته هیچ‌وقت در این جشنواره سه فیلم در ژانر و با مایه‌های وحشت نداشتیم. پنج‌فیلم رازآلود در این دوره جشنواره حضور دارند، 9فیلم فانتزی داریم، همین‌طور مخاطبان در این چند روز فیلم‌هایی در ژانرهای دیگر هم در جشنواره دیده‌اند. با تاکید و اقناعی که در این زمینه صورت گرفت، فیلمسازان هم به‌خوبی تلاش کردند و آثار متنوعی ساختند. بخشی از خروجی این تنوع ژانری را هم در روز اختتامیه و در بخش جوایز خواهیم دید و به‌صورت سیاست تشویقی این پازل تکمیل می‌شود تا فیلمسازانی که در ژانر فیلم ساختند و تلاش کردند، چقدر فرصت تشویق و بهتردیده شدن خواهند داشت.

فکر می‌کنید بعد از تاثیرگذاری در روند تولید و برگزاری جشنواره و اختتامیه و اهدای جوایز، کار و مسئولیت انجمن و جشنواره به پایان می‌رسد یا فیلمسازان جوان و مستعد را در ادامه رها نمی‌کنید و به حمایت‌تان ادامه می‌دهید؟
همان‌طور که در دوره‌های قبلی هم فیلمسازان فیلم کوتاه بعد از ساخت فیلم و حضور در جشنواره، باز هم برای فیلمسازی به انجمن رجوع می‌کردند، در این دوره هم همین روند ادامه خواهد داشت. معمولا اصلی‌ترین جایی که فیلمسازان سینمای جوان و فیلم کوتاه برای دریافت حمایت سراغش می‌روند، خود انجمن است، چه دفاتر شهرستان و چه ستاد مرکزی. حتی در بحث آسیب‌شناسی تولیدات متوجه شدیم معمولا انجمن در تولید فیلم اول فیلمسازان هم هیچ نقشی ندارد. اما حالا به این جمع‌بندی رسیدیم که انجمن در تولید فیلم اول هم بتواند ورود و حمایت کند و در دیده شدن استعدادها تاثیرگذار باشد. امیدوارم در ادامه هم بتوانیم این روند را پیگیری کنیم.

یکی از کارهای قابل اشاره در این دوره جشنواره، یکی بودن هیات انتخاب و داوری در بخش‌های مستند، تجربی و پویانمایی است. درباره حسن این کار بگویید و این‌که چرا این اتفاق برای بخش داستانی رخ نداد و هیات‌های جداگانه‌ای آثار را انتخاب و داوری می‌کنند؟
در بخش‌های مستند، تجربی و پویانمایی تعداد آثار طوری است که می‌توان انتخاب و داوری آنها را با گروهی واحد و مشترک مدیریت کرد. ما قبلا یک هیات داوران بخش داستانی داشتیم که هم آثار مستند را داوری می‌کرد، هم فیلم‌های تجربی، هم آثار انیمیشن را و هم فیلم‌های داستانی را. به نظر من این غلط و غیرحرفه‌ای بود که یک هیات هفت نفره، در همه این بخش‌ها نقش داشته باشد. درنتیجه ما در این دوره آن رویه را تغییر دادیم. بنابراین در بخش‌های مستند، تجربی و پویانمایی که تعداد آثار به‌ویژه فیلم‌های نهایی کمتر بود، از هیات‌های یکسانی برای انتخاب و داوری استفاده کردیم تا با توجه به تعداد زیاد بخش‌ها، با بهره‌گیری از هیات‌های متفاوت و افراد زیاد برای انتخاب و داوری، پیچیدگی ایجاد نکنیم. این یکسانی هیات انتخاب و داوری به‌ویژه در بخشی مثل تجربی همخوانی دارد، چون تعاریف و سلیقه‌های آن خیلی پیچیده است، بنابراین بهتر و درست‌تر است همان هیاتی که آثار را انتخاب می‌کند، در داوری هم مشارکت داشته باشد. اما چرا در حوزه داستانی این کار را نکردیم؟ برای این‌که هیات انتخاب این دوره باید حدود 1200 فیلم را برای حضور در جشنواره می‌دید و بازبینی می‌کرد. اگر قرار بود همین هیات، این 1200 فیلم را داوری هم کند، پروسه خیلی پیچیده و دشواری می‌شد. بنابراین حتما باید تفکیکی بین هیات انتخاب و داوری در سینمای داستانی ایجاد می‌کردیم. ضمن این‌که وقتی ما داوری می‌کنیم باید در بخش‌های بهترین فیلمبرداری، بهترین فیلمنامه و شاخه‌های دیگر، به‌صورت تخصصی نظر دهیم، اما در بحث انتخاب سرجمع و شکل نهایی یک فیلم را می‌بینیم. برای همین باید در بحث داوری، این کرسی‌های فنی هم صاحب نماینده باشند، ولی در انتخاب این تخصص شاخه به شاخه کمتر اهمیت دارد و یک کارگردان به عنوان عضو هیات انتخاب می‌تواند سرجمع کیفیت فیلم را تشخیص دهد و آن را انتخاب کند یا نه. اما شاید برای انتخاب بهترین تدوین یا بهترین فیلمبرداری و ... لزوما کارگردان‌ها دقیق‌ترین نظر را نداشته باشند. به همین دلیل این دو شان و مقام با هم متفاوت است. چون در بخش‌های مستند، تجربی و پویانمایی ما یک جایزه بهترین اثر(به اضافه جایزه بهترین پژوهش در بخش مستند) داریم، همان ترکیب هیات انتخاب می‌تواند در داوری هم این تصمیم را بگیرد و نیازی به کرسی‌های فنی نیست.

بر‌عکس سینمای بلند و حرفه‌ای که در پایتخت متمرکز است، سینمای جوان و جشنواره فیلم کوتاه تهران فرصت‌های خوبی را در اختیار فیلمسازان جوان و مستعد به‌ویژه مناطق محروم و کم برخوردار قرار می‌دهند و به شکل بارز و چشمگیری در آینده حرفه‌ای آنها تاثیرگذار هستند. چقدر فارغ از بحث تنوع اقلیمی در آثار، در این دوره از ظرفیت‌های مناطق مختلف کشور در فیلمسازی استفاده و کشف استعداد کرده‌اید؟
جواب در خود سؤال شما هست. چون انجمن سینمای جوان 58 دفتر در کل کشور دارد، ما هرسال از نمایندگان آنها برای حضور در جشنواره دعوت می‌کنیم و آنها این رویداد را به‌خوبی رصد می‌کنند. به جز نماینده‌های دفاتر، هرسال تعدادی از استادان و هنرجویان انجمن هم به جشنواره فیلم کوتاه تهران دعوت و در آن حاضر می‌شوند. درضمن فیلم‌های حاضر در جشنواره بعد از رویداد به این دفاتر ارسال می‌شوند تا به‌طور هفتگی و در قالب برنامه‌های «پاتوق» برای اهالی انجمن و استعدادهای فیلمسازی به نمایش گذاشته شوند و درباره آنها بحث و بررسی کنند. همه اینها روی ذهنیت جوانان هنرجو تاثیرمی‌گذارد که اگر مثل فیلم‌های خوب و برگزیده جشنواره فیلم کوتاه، فیلم بسازند آنها هم می‌توانند به موفقیت دست یابند یا در جلسات مختلف انجمن‌ها این بحث مطرح می‌شود که از استان شما این فیلم به جشنواره راه پیدا کرده است و اگر شما هم مسیر موفق آن فیلم را دنبال کنید، احتمال حضور در جشنواره و موفقیت را خواهید داشت. خیلی از فیلمسازانی که در دفاتر انجمن فیلم می‌سازند، به واسطه ورود فیلم‌شان به جشنواره فیلم کوتاه تهران، کرسی تدریس می‌گیرند و به شخصیت شناخته‌شده‌تری تبدیل می‌شوند. بنابراین تاثیرات سینمای جوان و جشنواره فیلم کوتاه تهران بر آینده حرفه‌ای فیلمسازان مناطق مختلف کشور خیلی گسترده است. البته ما دوست نداریم فیلمسازان برمبنای سلیقه چند داور، به فیلمسازی تصمیم بگیرند ولی این یک واقعیت است که جشنواره فیلم کوتاه تهران خیلی در سلیقه فیلمسازان در اقصی نقاط کشور موثر است. با این حال امیدواریم هر فیلمسازی به این استقلال رای برسد که فیلم خودش را بسازد تا شبیه فیلم‌های برگزیده‌شده سال‌های گذشته جشنواره فیلم کوتاه نباشد.

فیلمسازان متاثر از فضای مجازی تصمیم نگیرند
مهدی آذرپندار، دبیر سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران در پاسخ به این سؤال که استقبال از این دوره جشنواره، جوابی به مخالف‌خوانی‌ها و تحریم این رویداد از سوی برخی سینماگران است، می‌گوید: ما تقابلی نداریم. اما واقعیت این است از آنجا که فیلمسازی اتفاقی فیزیکال و عینی به حساب می‌آید، دوست داریم فیلمسازها این‌قدر تصمیمات‌شان را متاثر از فضای مجازی نگیرند. بلکه واقعیت‌های بیرونی را ببینند. طیفی جشنواره فیلم کوتاه تهران را تحریم کرده است، اما این‌که تعداد این طیف چقدر است و چقدر تحت فشار، این تصمیم را گرفتند نیاز به بررسی دارد. آن فشار قابل اشاره همان تصوری است که فیلمساز دارد و فکر می‌کند اگر در جشنواره شرکت کند، به چه چیزهایی متهم خواهد شد. درحالی‌که اگر بیایند و فضا را ببینند، نظرشان تغییر می‌کند. خیلی از اینها نگران بودند امسال شرایط برای فیلم دیدن مهیا نیست اما اگر می‌دانستند سالن‌ها قرار است پر از تماشاگر و فضا همچنان فضای نقد و بررسی و تحلیل باشد، به نظرم تصمیم دیگری می‌گرفتند. امیدوارم این یک تجربه برای ادامه زندگی آنها باشد و بدانند آن چیزی که در فضای مجازی اتفاق افتاد، لزوما همه واقعیت نیست.

علی رستگار - گروه فرهنگ و هنر