روایتی مستند از زندگی باباطاهر
هرچقدر سینمای داستانی و قصه‌گوی ایران برای روایت زندگی شخصیت‌های ملی و تاریخی و معاصر توجیه دارد و بهانه می‌تراشد، سینمای مستند در این زمینه کم نمی‌گذارد و در حد بضاعت از هیچ کوششی دریغ نمی‌کند. یکی از تازه‌ترین پرداخت‌ها به یکی از شخصیت‌های مهم فرهنگی و ادبی تاریخ ایران، مستند «طاهر» است که سراغ روایت زندگی باباطاهر عریان همدانی عارف، شاعر ایرانی و دوبیتی‌سرای اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری رفته است. کارگردان مستند طاهر می‌خواهد نگاه افسانه‌ای و عامه‌پسند را بشکند و شخصیت باباطاهر را از پشت پرده بیرون بکشد و به مخاطب بگوید باباطاهر افسانه‌ای روی دیگری نیز دارد.
باباطاهر شخصیتی است که جنبه‌های عرفانی او در پشت حاشیه‌ها، روایت‌ها و افسانه‌های مردمی پنهان مانده است و نسبت به جایگاه او در عرفان ایرانی، پژوهش چندانی درباره زندگی و شخصیتش انجام نشده تا این زوایای پنهان آشکار شود. افرادی چون مجتبی مینوی، مهرداد بهار، مراد اورنگ، وحید دستگردی، حسن دانشور، پرویز اذکایی و نصرا... پورجوادی در این زمینه تلاش‌هایی داشته‌اند، گرچه برخی از آنها مانند وحید دستگردی و مراد اورنگ، گرهی از کار نگشودند و تنها به گردآوری دوبیتی‌های منتسب به باباطاهر همت کردند اما دکتر پرویز اذکایی و به‌تازگی نصرا... پورجوادی در این زمینه به نتایج خوبی رسیده‌اند.
به هر حال امیرمسعود حسینی توانسته از منابع موجود و آرا و نظرات این بزرگان بهره بگیرد و تلاش کند با طرح کردن افسانه‌ها و روایت‌های عامیانه که اتفاقا در کتاب‌های تاریخی و ادبی و حتی تذکره‌ها نیز آمده است به صورت تصویری پرده از تناقض‌ها بردارد. فیلمنامه او متن یکدستی دارد به دلیل این‌که منابع خوبی در اختیار داشته و همه‌جانبه به این شخصیت نگریسته است. نریشن یا تک‌گویی‌ها از زبان باباطاهر بیان می‌شود و راوی به‌درستی از عهده کار برآمده است. در این روایت، افسانه‌های منتسب به باباطاهر پررنگ‌تر است. گویی کارگردان می‌خواهد این نگاه افسانه‌ای و عامه‌پسند را بشکند و شخصیت عرفانی باباطاهر را از پشت پرده بیرون کشد و به مخاطب بگوید باباطاهر افسانه‌ای روی دیگری نیز دارد. اما نکته مهم‌تر این است که استفاده از تصویرسازی در میان گفت‌وگوها نمود دیگری از این فیلم دارد. در واقع گنجاندن تصویرسازی و راوی باعث شده فیلم از حالت مستند پرتره صرف خارج شود و از کارهای کلیشه‌ای در این حوزه فاصله بگیرد. آخرین موضوعی که در یک دهه اخیر مطرح شده بحث یکی بودن طاهر جصاص و باباطاهر عریان است. نصرا... پورجوادی و پرویز اذکایی از آن پرده برداشته‌اند. در این فیلم این موضوع بسیار برجسته و تفاوت دیدگاه‌ها و استفاده از آرای مخالف نیز به نقاط قوت فیلم افزوده و نگاه متفاوت دکتر تقی‌پورنامداریان به طاهر جصاص فیلم را پرکشش‌تر کرده است. موسیقی فیلم تا آنجا که به فرهنگ عرفانی نزدیک و همخوان است، در فیلم بسیار خوش می‌نشیند. اما یکی از ناهماهنگی‌های این فیلم، موسیقی تیتراژ است که به نظر می‌رسد فیلم را از حالت یکدستی خارج کرده است. نکته دیگر، استفاده از تصاویر ناب از همدان قدیم است که گویی برخی از آنها نخستین بار است پخش می‌شود و به جذابیت فیلم افزوده است. / جام‌جم
به هر حال امیرمسعود حسینی توانسته از منابع موجود و آرا و نظرات این بزرگان بهره بگیرد و تلاش کند با طرح کردن افسانه‌ها و روایت‌های عامیانه که اتفاقا در کتاب‌های تاریخی و ادبی و حتی تذکره‌ها نیز آمده است به صورت تصویری پرده از تناقض‌ها بردارد. فیلمنامه او متن یکدستی دارد به دلیل این‌که منابع خوبی در اختیار داشته و همه‌جانبه به این شخصیت نگریسته است. نریشن یا تک‌گویی‌ها از زبان باباطاهر بیان می‌شود و راوی به‌درستی از عهده کار برآمده است. در این روایت، افسانه‌های منتسب به باباطاهر پررنگ‌تر است. گویی کارگردان می‌خواهد این نگاه افسانه‌ای و عامه‌پسند را بشکند و شخصیت عرفانی باباطاهر را از پشت پرده بیرون کشد و به مخاطب بگوید باباطاهر افسانه‌ای روی دیگری نیز دارد. اما نکته مهم‌تر این است که استفاده از تصویرسازی در میان گفت‌وگوها نمود دیگری از این فیلم دارد. در واقع گنجاندن تصویرسازی و راوی باعث شده فیلم از حالت مستند پرتره صرف خارج شود و از کارهای کلیشه‌ای در این حوزه فاصله بگیرد. آخرین موضوعی که در یک دهه اخیر مطرح شده بحث یکی بودن طاهر جصاص و باباطاهر عریان است. نصرا... پورجوادی و پرویز اذکایی از آن پرده برداشته‌اند. در این فیلم این موضوع بسیار برجسته و تفاوت دیدگاه‌ها و استفاده از آرای مخالف نیز به نقاط قوت فیلم افزوده و نگاه متفاوت دکتر تقی‌پورنامداریان به طاهر جصاص فیلم را پرکشش‌تر کرده است. موسیقی فیلم تا آنجا که به فرهنگ عرفانی نزدیک و همخوان است، در فیلم بسیار خوش می‌نشیند. اما یکی از ناهماهنگی‌های این فیلم، موسیقی تیتراژ است که به نظر می‌رسد فیلم را از حالت یکدستی خارج کرده است. نکته دیگر، استفاده از تصاویر ناب از همدان قدیم است که گویی برخی از آنها نخستین بار است پخش می‌شود و به جذابیت فیلم افزوده است. / جام‌جم
