نسخه Pdf

جنگ‌گوگل با روبیکا

جنگ‌گوگل با روبیکا

پیش از این‌که بخواهیم اقدام گوگل را مورد بحث قرار دهیم باید به این نکته مهم اشاره کنیم که جدا دانستن شرکت گوگل که خود را دروازه‌بان اینترنت می‌داند از دولت آمریکا تصوری نادرست است. اساسا غول‌های فناوری در آمریکا، بازوهای پیاده‌سازی استراتژی‌های میان‌مدت و بلندمدت این کشور در اینترنت هستند و البته شواهد متعددی این مسأله را تایید می‌کند. برای یک نمونه می‌توان به شرکت آلفابت اشاره کرد که شرکت مادر گوگل است. اریک اشمیت، یکی از اثرگذارترین شخصیت‌های این شرکت است که در ضمن از اثرگذارترین شخصیت‌های موثر بر اینترنت و تصمیم‌گیری در مورد آن نیز به حساب می‌آید. نگاهی به ارتباطات و اقدامات سیاسی اشمیت نشان می‌دهد اقدامات سیاسی شرکت گوگل عجیب نیست.

در واقع با این مقدمه می‌توان گفت گوگل این بار با حذف روبیکا برای اولین بار اعلام جنگ رسمی در فضای سایبری علیه شرکت‌های ایرانی را کلید زده است. در سال‌های اخیر به این مسأله اشاره شده که کشورهای مختلف دنیا در تلاش هستند قوانین حقوق بین‌الملل را به فضای مجازی هم تسری بدهند و در این میان آمریکا عمیقا به دنبال پیگیری سیاست‌های یکجانبه‌ خود در جهان واقع در دنیای مجازی است و درواقع می‌خواهد در فضای مجازی هم همان رویه را پیش گیرد و طرح‌های مختلفی نیز در این راستا، هم از سوی خود و هم از سوی سازمان ملل پیگیری کرده است. در واقع آمریکا با این اقدامات خصمانه فضای مجازی را دستمایه اقدامات سیاسی خود کرده و این بار هم گوگل را به عنوان بازیگر این اقدامات جلو انداخته است.
گوگل به واسطه سابقه طولانی در ارائه خدمات مختلف فضای مجازی مانند موتور جست‌وجوی گوگل و با توجه به این‌که امروزه گوشی‌های تلفن‌همراه فراگیرترین وسیله دسترسی به اینترنت هستند، نقش محوری در اتصال مردم به اینترنت دارد. از طرفی با توجه به توسعه سیستم عامل اندروید توسط گوگل که به صورت پیش‌فرض روی بیشتر گوشی‌ها وجود دارد در نتیجه قابلیت کنترل و قفل کردن مشتری به مجموعه خدمات خودش را دارد و عملا باعث می‌شود بسیاری از سرویس‌های گوگل به صورت اجباری به مشتریان تلفن‌همراه ارائه شود. 

اما ماجرای روبیکا چه بود؟ 
کاربران مختلفی در هفته گذشته این‌گونه نوشتند که گوگل به آنها هشدار داده است روبیکا قصد دارد از طریق پیامک، عکس‌ها و ضبط صدا از آنها جاسوسی اطلاعات شخصی کند. حتی برخی کاربران نوشتند با این‌که حفاظت گوگل را خاموش کرده‌اند بازهم به دفعات متعدد این نرم‌افزار درباره روبیکا هشدار داده است. کاربران روبیکا در واقع اعلام کردند سپر ایمنی گوگل درباره استفاده از این پلتفرم که هم پیام‌رسان است و هم شبکه اجتماعی دارد به آنها هشدار داده است. 

سپر ایمنی گوگل چیست؟‌
 وقتی برنامه‌ها را نصب می‌کنید، سپر ایمنی گوگل آنها را بررسی و به‌صورت دوره‌ای هم دستگاه‌تان را اسکن می‌کند. اگر برنامه بالقوه مضری پیدا کند، ممکن است به شما اعلان بفرستد. برای برداشتن برنامه، روی اعلان و سپس حذف نصب ضربه بزنید یا تا زمانی که برنامه را حذف نصب کنید، آن را برای شما غیرفعال کند یا برنامه را به‌طور خودکار بردارد. در بیشتر موارد، اگر برنامه مضری شناسایی شده باشد، اعلانی دریافت خواهید کرد که اطلاع می‌دهد برنامه برداشته شده است.

موضع روبیکا
روبیکا اما اعلام کرده از زمان آخرین آپدیت تاییدیه‌های سپر ایمنی گوگل، دسترسی‌هایی را که داشته تغییر نداده و به‌روزرسانی جدیدی هم نداشته است. این نرم‌افزار پنج‌سال است کار می‌کند و اخیرا هم تغییری نداشته و با همان ویژگی‌های قبلی فعالیت دارد و درواقع به یکباره با اقبال قابل توجهی که در هفته‌های اخیر به آن شده است، گوگل چنین هشداری را صادر کرده و از طرفی چنین هشداری هم از سمت گوگل متداول نیست. توییتر روبیکا هم در پیامی به گوگل نوشته است: گوگل‌پلی عزیز، همان‌طور که می‌دانید روبیکا این مدت به‌روزرسانی جدیدی نداشته و در سطح دسترسی‌های اپلیکیشن به گوشی که در اختیار کاربر است هم تغییری نداده. در لایه دسترسی هم درخواست متفاوتی نسبت به قبل ایجاد نشده است. لطفا مستنداتی را که طبق آن، این اخطار را صادر کرده‌اید برای ما بفرستید. همچنین نموداری نیز منتشر شد که نشان می‌داد سطح دسترسی روبیکا به اطلاعات افراد نسبت به بسیاری از نمونه‌های خارجی کمتر و این نرم‌افزارها بدون هشدار گوگل در دسترس مخاطبان است. 
پاسخ این ماجرا را شاید بتوان در ایمیل‌هایی دید که روبیکا بعد از درخواست مستندات این قبیل هشدارها از اپل و گوگل دریافت کرده است؛ به عنوان مثال در یکی از این ایمیل‌ها که متعلق به چند ماه پیش است، گوگل اعلام کرده به دلیل تحریم‌های آمریکا ناچار است این نرم‌افزار را از گوگل‌پلی حذف کند یا در ایمیل جدیدی، گوگل برای ارائه مستندات فرصت خواسته و مستندی اعلام نکرده است. 

ماجرا چیست؟
باتوجه به اقبال گسترده کاربران به روبیکا که شاهد آن ارسال روزانه بیش از ۵۰۰ میلیون پیام یکتا توسط نزدیک به ۳۵میلیون کاربر فعال در ماه اخیر از میان نزدیک به ۵۰میلیون نصب فعال است، احتمال وجود انگیزه‌های سیاسی در این اقدام بیش از پیش تقویت می‌شود. همچنین، محمداحسان خرامید، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در صفحه شخصی خود در فضای مجازی، درباره این موضوع بیان کرد: با توجه به جدول میزان دسترسی‌ها در اپ‌های مختلف، مشخص می‌شود مشکل گوگل‌پلی دسترسی و استاندارد اپ‌ها نیست. مشکل اصلی بر سر رقابت و انحصارشکنی است. اول، هجمه‌های فنی و القای«نمی‌توانند»، بعد شبهه در اعتبار و پرده‌های بعدی؛ سناریوی نخ‌نما در مقابل استقبال امیدوارکننده کاربران.
واحد پشتیبانی کافه بازار هم در این باره نوشته بود «سپر امنیت بازار، با بررسی خودکار توسط چند آنتی‌ویروس و تحلیل استاتیک فایل برنامه و بررسی اولیه در اجرا توسط نیروی انسانی و پیگیری فعالانه گزارش کاربران، نسخه‌های برنامه را مورد بررسی قرار می‌دهد. با بررسی اولیه سپر امنیت نسخه آخر برنامه روبیکا در ۱۹ شهریور منتشر شد. این نسخه در ۶ آبان اخطار پلی پروتکت گرفت. بعد از اخطار پلی پروتکت، نسخه آخر روبیکا از انتشار خارج و نسخه قبلی بدون خطای گوگل‌پلی پروتکت را منتشر کردیم. ما به بررسی و شنیدن گزار‌ش‌ها در مورد انواع نسخه‌های برنامه‌ها ادامه می‌دهیم.»
جالب است بدانید جست‌وجوی روبیکا در هفته‌های اخیر رشد زیادی داشته است. آمار گوگل ترندز نشان می‌دهد بعد از اتفاقات اخیر و اعمال محدودیت روی واتس‌اپ و اینستاگرام، رشد جست‌وجوی ایتا در گوگل نسبت به قبل بیش از 10برابر شده و رشد انفجاری داشته است. درباره روبیکا هم میزان جست‌وجو بیش از سه‌برابر شده است. اما طبق همین آمار، میزان جست‌وجوی واتس‌اپ و اینستاگرام به صورت آرام کاهشی بوده و اکنون جست‌وجوی کاربران برای ایتا با این دو برنامه تقریبا برابری می‌کند و میزان جست‌وجوی روبیکا بیش از واتس‌اپ و اینستاگرام شده است. البته نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که این آمار درباره جست‌وجوست و نه میزان استفاده که همین آمار هم نشان از استقبال مردم از برنامه ایرانی دارد. طبق آماری که اعلام شده، میزان استفاده از این برنامه‌ها هم بیشتر شده و به نظر می‌آید میزان استفاده تناسب خوبی با آمار جست‌وجو دارد.
سال گذشته نیز جنجال‌های فراوانی در مورد ساخت حساب‌های کاربری جعلی در روبیکا به‌ راه افتاد که گوگل‌پلی این برنامه را از سرویس خود حذف کرد، اما پس از مدت زمان کوتاهی این برنامه باز هم از طریق این سرویس در دسترس کاربران قرار گرفت، اما حالا مجدد این برنامه باز هم از این سرویس حذف شد.

آنچه خارجی‌ها ندارند
این ماجرا در حالی بحث‌برانگیز شده است که به گفته ابوالحسن فیروزآبادی چیزی که در پلتفرم‌های خارجی قابل ارائه نبوده مانند وجود اعتماد در زنجیره اقتصادی و حمایت از مشتری و تسهیلات برای کسب‌وکارها در پلتفرم‌های داخلی ارائه خواهد شد. 
روبیکا در سال‌های مختلف رکوردهای خوبی را برجا گذاشته بود، به عنوان مثال چندی پیش هیأت‌ها در روبیکا با 2.8میلیون بار مشاهده مورد استقبال قرار گرفت. ۲۶دی‌ پخش زنده برنامه هیأت‌‌های مذهبی به مناسبت شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) در روبیکا در مجموع بیش از یک میلیون و 627هزار تماشای آنلاین و یک میلیون و 228هزار تماشای آفلاین داشت. در قالب این پویش، تمام هیأت‌ها می‌توانستند از امکان پخش زنده مراسم خود در پیام‌رسان روبیکا بهره‌مند شوند.
یکی دیگر از رکوردشکنی‌های روبیکا در جریان پخش زنده بازی امروز بین تیم‌های پرسپولیس ایران و اولسان هیوندای کره‌جنوبی رخ داد. در جریان این بازی، رکوردهای کم‌نظیری در کانال رسمی باشگاه پرسپولیس در روبیکا به ثبت رسید که تاکنون در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی ایرانی مشاهده نشده است. رکورد جذب بیش از ۵۰۰هزار عضو‌ جدید در کمتر از یک‌ساعت و ثبت رکورد ۲۰۰هزار مشاهده همزمان پست لایو صرفا در یک کانال از دیگر نکات قابل‌توجه پخش بازی در روبیکا عنوان شده بود.
از طرفی ویژه‌‌برنامه یلدای یکی از شرکت‌های فعال در روبیکا نیز که روزهای شنبه و یکشنبه ٢٩ و ٣٠ آذرماه ۹۹ از ساعت ۲۰و30دقیقه در وب‌سایت و اپلیکیشن روبیکا پخش می‌شد تا دوشنبه یکم دی بیش از ٢٩میلیون دقیقه توسط کاربران روبیکا در دو بستر وب و پیام‌رسان به‌صورت آنلاین و آفلاین تماشا شده که در بین ویژه‌برنامه‌های یلدایی منتشرشده در فضای مجازی، رکوردی جدید محسوب می‌شد.
روبیکا در بیانیه اخیر خود نیز اعلام کرده است از اعمال محدودیت به دلایل سیاسی و امنیتی برای دسترسی کاربران به سرویس‌های بین‌المللی حمایت نمی‌کنیم، اما تلاش پلتفرم‌های بین‌المللی به منظور ایجاد محدودیت برای کاربران ایرانی را هم برخلاف ادعاهایشان می‌دانیم.
این دیدگاه در حالی است که برخی وب‌سایت‌های فناوری مانند زومیت بدون اشاره به سابقه برخوردهای سیاسی گوگل نوشته بودند «کارشناسان معتقدند صرفا سیاسی خواندن اخطار سپر امنیتی گوگل و سیستم عامل اندروید منطقی نیست و به احتمال زیاد بیش از دلایل سیاسی که روبیکا در بیانیه خود به آن اشاره کرده است، به موضوعات فنی مربوط می‌شود؛ چراکه گوگل و پلی‌استور بعد از این‌که پروتکل‌هایی را به اپلیکیشن‌ها ارائه می‌دهند، به صورت رندوم‌چک توسط کارمندان این شرکت یا ازطریق ربات‌هایی که به زبان اندروید مسلط هستند، اپلیکیشن‌ها را رصد کرده تا اطمینان پیدا کنند تغییرات درخواست‌شده اعمال شده باشد. 
آنها احتمال می‌دهند این موضوع در مورد روبیکا نیز انجام شده باشد اما عدم‌اعمال تغییرات به خطرناک شناخته شدن این اپلیکیشن منجر شده است. البته مسئولان همراه اول و روبیکا در واکنش به وجود این احتمال می‌گویند گوگل پیش از ارائه این اخطار برای کاربران هیچ پیامی برای آنها نفرستاده است و این تصمیم ارتباطی با مسائل فنی نداشته و بیشتر ناشی از انگیزه‌های سیاسی است. پیش از این نیز سپر امنیتی گوگل، برخی دیگر از اپلیکیشن‌های ایرانی مانند همراه‌کارت و دیجی‌کالا را موقت مسدود کرده بود که با پیگیری شرکت‌های سازنده‌ این اپلیکیشن‌ها و رفع ایرادات وارد شده، مجدد در گوگل‌پلی قرار گرفتند.»

سجاد حسینی - خبرنگار