«جام‌جم» از روند کند اجرای طرح اسقاط خودروهای فرسوده گزارش می‌دهد
مقاومت برای خروج اسقاطی‌ها
پیری ناوگان حمل‌ونقل کشور چه در بخش عمومی و چه در بخش شخصی، در حال تشدید است؛ ظاهرا به تکالیف قانونی توجه نمی‌شود تا فرسودگی حمل‌ونقل، علاوه بر سوزاندن بی‌محابای سوخت، تراژدی آلودگی هوا را نیز غم‌انگیزتر کند. آمارها می‌گویند حدود نیمی از ناوگان حمل‌ونقل کشور فرسوده به حساب می‌آیند که این آمار بیانگر وضعیت وخیمی است.
سال‌هاست گفته می‌شود خودروهای فرسوده چه در بخش سبک و چه در بخش سنگین، نقش مهمی در مصرف سوخت و آلودگی هوا دارند. این مسأله به قدری مطرح شده که از مرحله نخ‌نمایی هم عبور کرده و وارد دایره بی‌تفاوتی شده است. در این باره، آمارهای وحشتناکی از سوی نهادهای مختلف منتشر می‌شود. به عنوان مثال، پلیس چندی پیش اعلام کرد 40درصد از خودروهای شماره‌گذاری شده در کشور، فرسوده است که باید اسقاط شود؛ یعنی از هر 10خودرویی که در خیابان‌ها تردد می‌کند، چهارتای‌شان فرسوده است. یعنی از 25میلیون شماره‌گذاری شده، بیش از 11میلیون آن باید از رده خارج شود که البته با توجه به بی‌تفاوتی دولت به این موضوع، شدنی نیست.
وضعیت در موتورسیکلت هم همین است؛ به‌طوری که طبق آمار فراجا، حدود 83درصد موتورسیکلت‌ها فرسوده است که با تعداد خودروهای فرسوده، باید گفت بیش از 18میلیون دستگاه موتوری در ایران تردد می‌کنند.
وخیم، مثل حمل‌ونقل عمومی
در بخش حمل‌ونقل عمومی، وضعیت اما چگونه است؟ آمارها می‌گوید ناوگان حمل‌ونقل همگانی کشور بیش از ۲۳۳هزار خودرو شامل تاکسی، ون، اتوبوس، مینی‌بوس، وانت، کامیون و کامیونت در اختیار دارد که متأسفانه به سبب بی‌توجهی به مقوله نوسازی طی یک دهه گذشته بیش از ۷۱درصد این خودروها فرسوده است.
چندی پیش عبدا... متولی، مدیرعامل اتحادیه سازمانهای حمل‌ونقل همگانی گفته بود، باید موضوع فرسودگی این ناوگان مورد توجه ویژه قرار گیرد. به‌رغم این‌که در کلانشهرها نیز معضل فرسودگی خودروهای حمل‌ونقل عمومی و همگانی مشهود است اما این چالش در شهرهای کم‌برخوردار زیر 100هزار نفر که ساکنانش از درآمد کمتری برخوردارند، فشار مضاعفی را بر رانندگان به سبب استهلاک و هزینه‌های سنگین تعمیرات وارد کرده است.
احمد وحیدی، وزیر کشور هم گفته است که حدود ۲۲هزار و ۷۰۰دستگاه اتوبوس در کشور وجود دارد که 6000عدد آنها خارج از رده است و ۱۴هزار اتوبوس فعال وجود دارد که ۸۰درصد آنها فرسوده بوده و بر همین اساس، برنامه‌ریزی برای قرارداد تأمین ۱۰هزار اتوبوس تدوین شده است.
در کنار این آمار بهتر است به اعدادی دقت کرد که از سوی سردار حسین رمضانی، معاون اجرایی پلیس راهور فراجا اعلام شده است: حدود 12 میلیون موتورسیکلت در کشور تردد می‌کند که بیش از 11میلیون آنها در سن فرسودگی قرار دارد.
این در حالی است که سیدمحمدمهدی میرزایی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران می‌گوید، براساس مطالعات صورت گرفته حدود ۳۸درصد از آلودگی منابع متحرک در شهر تهران مربوط به خودروهای فرسوده است.
طرحی برای قرن بعدی
محمود مشهدی‌شریف، رئیس انجمن اسقاط و بازیافت خودرو در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به همکاری نکردن خودروسازان در طرح خودروهای فرسوده می‌گوید:« تجربه گذشته نشان داده هر زمانی بحث اسقاط خودروهای فرسوده مطرح شده، خودروسازان با ترفندهای خاص، قوانین را دور زده‌اند و از همکاری برای خروج این خودروهای فرسوده شانه خالی کرده‌اند. سال 88 مصوبه هیات دولت مبنی بر تخصیص 30درصد از تولیدات برای جایگزینی خودرو اجرا نشد، سال 96 در جلسه هیأت وزیران مصوب می‌شود خودروسازان داخلی در طرح خودروهای فرسوده مشارکت داشته باشند اما بعد از 50روز این مصوبه لغو شد. در قانون ساماندهی خودرو مصوب خرداد 1401، بار دیگر بحث همکاری خودروسازان مطرح شد اما این‌بار نیز با وضع قانونی مبنی بر این‌که اگر گواهی اسقاط نبود، خودروساز باید مبلغی را به سازمان محیط‌زیست بپردازد، به نوعی قانون را دور زدند.»
وی ادامه می‌دهد: «پرداخت این مبلغ نیز از جیب خریداران خواهد بود و برای خودروسازان نیز هزینه‌ای نخواهد داشت. خودروسازان به دلیل نبود بودجه و مواجه بودن با انبوهی از بدهی‌ها تمایلی به حضور در این طرح ندارند، البته نباید از مدیریت غلط این خودروسازان به‌راحتی عبور کرد. این مدیریت ناصحیح باعث انباشت بدهی و ناتوانی برای اجرای این مصوبه شده است.»
به گفته وی، نیمی از آلودگی‌های کلانشهرها مربوط به همین خودروهای فرسوده است.
مشهدی، ادعای منطقی معاون وزیر صمت مبنی بر نبود گواهی اسقاط را رد کرد و گفت: «70هزار گواهی اسقاط وجود دارد و ما کمبود گواهی دیزل داریم که اگر مصوبه دو فوریتی هیأت دولت تصویب شود، می‌توان به‌جای گواهی دیزل از گواهی بنزین استفاده کرد. در حال حاضر هدف این است که 500هزار خودروی اسقاطی در سال از مدار خارج شود لازمه طرح این است که صاحب خودرو تمایل به اسقاط داشته باشد و بتواند خودروی خود را به قیمت حدود 50میلیون تومان بفروشد، این قیمت 3درصد قیمت روز خودروست و برای دیزلی‌ها 5درصد و برای کامیون‌های وارداتی 15درصد پیشنهاد شده است.»
وی با اشاره به اطلاع‌رسانی غلط خودروسازان برای اجرای طرح اسقاط خودروهای فرسوده عنوان می‌کند: «اطلاع‌رسانی برای ثبت‌نام مالکان خودروهای فرسوده به قدری ضعیف بود که تعداد مشارکت‌کنندگان در این طرح کمتر از ظرفیت واقعی بود و تنها 8000 نفر ثبت‌نام کردند که از این تعداد 2000نفر نیز واجد شرایط نبودند و تنها 6000ثبت‌نام‌کننده واقعی در شهریور ماه در این طرح حضور داشتند.»
مشهدی شریف با اشاره به تعداد خودروهای فرسوده در سال اخیر عنوان کرد: در سال‌های 98 و 99 و 1400 به ترتیب 8000، 13هزار و 30 هزار خودرو اسقاط شد که با احتساب چهار میلیون خودروی فرسوده و در نظر گرفتن اسقاط 30هزار خودرو در سال، اتمام این طرح 133سال زمان خواهد برد.
بنا به پیش‌بینی‌های صورت گرفته در سال 1404، تعداد خودروهای فرسوده به هفت میلیون دستگاه می‌رسد و در صورت ادامه این ضرباهنگ جایگزینی در سال 1404 خیابان‌های کشور به پارکینگ تبدیل خواهد شد. این طرح زمانی موفق خواهد بود که سالانه یک میلیون دستگاه فرسوده از مدار حرکت خارج شود».
نگرانی مشترک وزات صمت و خودروسازان
رسول سلیمانی، کارشناس حوزه صنعت خودرو در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به دلایل عدم استقبال خودروسازان برای شرکت در طرح اسقاط خودرو می‌گوید: «خودروسازان و وزارت صمت نگرانی مشترکی دارند در خصوص این‌که بار دیگری بر دوش خودروسازان قرار داده شده و پرداخت گواهی 30میلیون تومانی نیز به خودروسازان تحمیل شود. برای حل این مشکل، راهکارهایی وجود دارد. مطابق مصوبه بند 7 قانون بودجه قرار است حداقل 10درصد ظرفیت خودروهای ارائه شده در قرعه‌کشی به طرح جایگزینی خودرو تخصیص داده شود و از این محل می‌توان حداقل 100هزار گواهی را تامین کنند. قانون 10درصد را اعلام کرده اما خودروسازان می‌توانند 20درصد را تخصیص دهند که بخشی از منابع آن از محل صرفه‌جویی سوخت و با کمک وزارت نفت تامین شود.»
این کارشناس حوزه خودرو بیان می‌کند: «برای مدیریت مصرف سوخت و جلوگیری از واردات بنزین و کاهش آلودگی زیست‌محیطی باید با شیوه‌های متنوع شرایط را برای خروج خودروهای فرسوده فراهم کرد».
در حال حاضر خودروسازان برای عرضه خودروی جدید با مشکلات فراوانی مواجه هستند، این شرایط باعث شده است که نتواند به تکلیف خود برای جایگزینی خودروهای فرسوده عمل کنند. از سوی دیگر نعمت بخش، رئیس انجمن خودروسازان برای تامین خودروهای جایگزین پیش‌شرط‌هایی را عنوان کرده است که برداشتن یارانه و افزایش هزینه نگهداری مانند بیمه می‌تواند مالکان خودرو را نسبت به اسقاط خودرو ترغیب کند. در حال حاضر خودرویی با عمر 15سال در بازار به قیمت 100تا 120میلیون تومان معامله می‌شود؛ در حالی که خودروهای اسقاطی را با قیمت بین 30تا 40میلیون می‌خرند و این باعث به وجود آمدن چرخه معیوب در جریان اسقاط خودرو شده است و مالکان نیز کمتر از این طرح استقبال می‌کند.
روح‌ا... قیطاسی - گروه اقتصاد
وضعیت در موتورسیکلت هم همین است؛ به‌طوری که طبق آمار فراجا، حدود 83درصد موتورسیکلت‌ها فرسوده است که با تعداد خودروهای فرسوده، باید گفت بیش از 18میلیون دستگاه موتوری در ایران تردد می‌کنند.
وخیم، مثل حمل‌ونقل عمومی
در بخش حمل‌ونقل عمومی، وضعیت اما چگونه است؟ آمارها می‌گوید ناوگان حمل‌ونقل همگانی کشور بیش از ۲۳۳هزار خودرو شامل تاکسی، ون، اتوبوس، مینی‌بوس، وانت، کامیون و کامیونت در اختیار دارد که متأسفانه به سبب بی‌توجهی به مقوله نوسازی طی یک دهه گذشته بیش از ۷۱درصد این خودروها فرسوده است.
چندی پیش عبدا... متولی، مدیرعامل اتحادیه سازمانهای حمل‌ونقل همگانی گفته بود، باید موضوع فرسودگی این ناوگان مورد توجه ویژه قرار گیرد. به‌رغم این‌که در کلانشهرها نیز معضل فرسودگی خودروهای حمل‌ونقل عمومی و همگانی مشهود است اما این چالش در شهرهای کم‌برخوردار زیر 100هزار نفر که ساکنانش از درآمد کمتری برخوردارند، فشار مضاعفی را بر رانندگان به سبب استهلاک و هزینه‌های سنگین تعمیرات وارد کرده است.
احمد وحیدی، وزیر کشور هم گفته است که حدود ۲۲هزار و ۷۰۰دستگاه اتوبوس در کشور وجود دارد که 6000عدد آنها خارج از رده است و ۱۴هزار اتوبوس فعال وجود دارد که ۸۰درصد آنها فرسوده بوده و بر همین اساس، برنامه‌ریزی برای قرارداد تأمین ۱۰هزار اتوبوس تدوین شده است.
در کنار این آمار بهتر است به اعدادی دقت کرد که از سوی سردار حسین رمضانی، معاون اجرایی پلیس راهور فراجا اعلام شده است: حدود 12 میلیون موتورسیکلت در کشور تردد می‌کند که بیش از 11میلیون آنها در سن فرسودگی قرار دارد.
این در حالی است که سیدمحمدمهدی میرزایی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران می‌گوید، براساس مطالعات صورت گرفته حدود ۳۸درصد از آلودگی منابع متحرک در شهر تهران مربوط به خودروهای فرسوده است.
طرحی برای قرن بعدی
محمود مشهدی‌شریف، رئیس انجمن اسقاط و بازیافت خودرو در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به همکاری نکردن خودروسازان در طرح خودروهای فرسوده می‌گوید:« تجربه گذشته نشان داده هر زمانی بحث اسقاط خودروهای فرسوده مطرح شده، خودروسازان با ترفندهای خاص، قوانین را دور زده‌اند و از همکاری برای خروج این خودروهای فرسوده شانه خالی کرده‌اند. سال 88 مصوبه هیات دولت مبنی بر تخصیص 30درصد از تولیدات برای جایگزینی خودرو اجرا نشد، سال 96 در جلسه هیأت وزیران مصوب می‌شود خودروسازان داخلی در طرح خودروهای فرسوده مشارکت داشته باشند اما بعد از 50روز این مصوبه لغو شد. در قانون ساماندهی خودرو مصوب خرداد 1401، بار دیگر بحث همکاری خودروسازان مطرح شد اما این‌بار نیز با وضع قانونی مبنی بر این‌که اگر گواهی اسقاط نبود، خودروساز باید مبلغی را به سازمان محیط‌زیست بپردازد، به نوعی قانون را دور زدند.»
وی ادامه می‌دهد: «پرداخت این مبلغ نیز از جیب خریداران خواهد بود و برای خودروسازان نیز هزینه‌ای نخواهد داشت. خودروسازان به دلیل نبود بودجه و مواجه بودن با انبوهی از بدهی‌ها تمایلی به حضور در این طرح ندارند، البته نباید از مدیریت غلط این خودروسازان به‌راحتی عبور کرد. این مدیریت ناصحیح باعث انباشت بدهی و ناتوانی برای اجرای این مصوبه شده است.»
به گفته وی، نیمی از آلودگی‌های کلانشهرها مربوط به همین خودروهای فرسوده است.
مشهدی، ادعای منطقی معاون وزیر صمت مبنی بر نبود گواهی اسقاط را رد کرد و گفت: «70هزار گواهی اسقاط وجود دارد و ما کمبود گواهی دیزل داریم که اگر مصوبه دو فوریتی هیأت دولت تصویب شود، می‌توان به‌جای گواهی دیزل از گواهی بنزین استفاده کرد. در حال حاضر هدف این است که 500هزار خودروی اسقاطی در سال از مدار خارج شود لازمه طرح این است که صاحب خودرو تمایل به اسقاط داشته باشد و بتواند خودروی خود را به قیمت حدود 50میلیون تومان بفروشد، این قیمت 3درصد قیمت روز خودروست و برای دیزلی‌ها 5درصد و برای کامیون‌های وارداتی 15درصد پیشنهاد شده است.»
وی با اشاره به اطلاع‌رسانی غلط خودروسازان برای اجرای طرح اسقاط خودروهای فرسوده عنوان می‌کند: «اطلاع‌رسانی برای ثبت‌نام مالکان خودروهای فرسوده به قدری ضعیف بود که تعداد مشارکت‌کنندگان در این طرح کمتر از ظرفیت واقعی بود و تنها 8000 نفر ثبت‌نام کردند که از این تعداد 2000نفر نیز واجد شرایط نبودند و تنها 6000ثبت‌نام‌کننده واقعی در شهریور ماه در این طرح حضور داشتند.»
مشهدی شریف با اشاره به تعداد خودروهای فرسوده در سال اخیر عنوان کرد: در سال‌های 98 و 99 و 1400 به ترتیب 8000، 13هزار و 30 هزار خودرو اسقاط شد که با احتساب چهار میلیون خودروی فرسوده و در نظر گرفتن اسقاط 30هزار خودرو در سال، اتمام این طرح 133سال زمان خواهد برد.
بنا به پیش‌بینی‌های صورت گرفته در سال 1404، تعداد خودروهای فرسوده به هفت میلیون دستگاه می‌رسد و در صورت ادامه این ضرباهنگ جایگزینی در سال 1404 خیابان‌های کشور به پارکینگ تبدیل خواهد شد. این طرح زمانی موفق خواهد بود که سالانه یک میلیون دستگاه فرسوده از مدار حرکت خارج شود».
نگرانی مشترک وزات صمت و خودروسازان
رسول سلیمانی، کارشناس حوزه صنعت خودرو در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به دلایل عدم استقبال خودروسازان برای شرکت در طرح اسقاط خودرو می‌گوید: «خودروسازان و وزارت صمت نگرانی مشترکی دارند در خصوص این‌که بار دیگری بر دوش خودروسازان قرار داده شده و پرداخت گواهی 30میلیون تومانی نیز به خودروسازان تحمیل شود. برای حل این مشکل، راهکارهایی وجود دارد. مطابق مصوبه بند 7 قانون بودجه قرار است حداقل 10درصد ظرفیت خودروهای ارائه شده در قرعه‌کشی به طرح جایگزینی خودرو تخصیص داده شود و از این محل می‌توان حداقل 100هزار گواهی را تامین کنند. قانون 10درصد را اعلام کرده اما خودروسازان می‌توانند 20درصد را تخصیص دهند که بخشی از منابع آن از محل صرفه‌جویی سوخت و با کمک وزارت نفت تامین شود.»
این کارشناس حوزه خودرو بیان می‌کند: «برای مدیریت مصرف سوخت و جلوگیری از واردات بنزین و کاهش آلودگی زیست‌محیطی باید با شیوه‌های متنوع شرایط را برای خروج خودروهای فرسوده فراهم کرد».
در حال حاضر خودروسازان برای عرضه خودروی جدید با مشکلات فراوانی مواجه هستند، این شرایط باعث شده است که نتواند به تکلیف خود برای جایگزینی خودروهای فرسوده عمل کنند. از سوی دیگر نعمت بخش، رئیس انجمن خودروسازان برای تامین خودروهای جایگزین پیش‌شرط‌هایی را عنوان کرده است که برداشتن یارانه و افزایش هزینه نگهداری مانند بیمه می‌تواند مالکان خودرو را نسبت به اسقاط خودرو ترغیب کند. در حال حاضر خودرویی با عمر 15سال در بازار به قیمت 100تا 120میلیون تومان معامله می‌شود؛ در حالی که خودروهای اسقاطی را با قیمت بین 30تا 40میلیون می‌خرند و این باعث به وجود آمدن چرخه معیوب در جریان اسقاط خودرو شده است و مالکان نیز کمتر از این طرح استقبال می‌کند.
روح‌ا... قیطاسی - گروه اقتصاد
ضمیمه قاب کوچک
تیتر خبرها
