در گفت‌وگو با علی‌اکبر کریمی، تهیه‌کننده برنامه «کارخونه» مطرح شد
تجربه موفق صاحبان مشاغل خانگی را تکثیر می‌کنیم
«کارخونه» روایت کارآفرین‌شدن کسانی است که از هیچ همه چیز ساختند همان‌هایی که دست روی زانوی خودشان گذاشتند و بلند شدند و منتظر نماندند کسی دستشان را بگیرد. افرادی که با هنر، ایده و خلاقیتی که داشتند از فعالیت‌های ساده خانگی توانستند نه‌تنها برای خود درآمدزایی کنند بلکه برای دیگران هم فرصت اشتغال فراهم کردند. صاحبان کسبوکارهای کوچکی که خیلی زود می‌توانند به قدری نامدار شوند که محصولات‌شان را نه‌فقط به محدوده روستا یا شهر خودشان بلکه به خارج از استان و سایر مناطق نیز صادر و برای چند خانوار درآمدزایی کنند. بنابراین کارخونه روایت داستان فرازوفرود چنین افرادی است. داستانی که پیش از کارآفرین‌شدن و سیر خانوادگی این افراد شروع می‌شود و درنهایت بعد از بازگوکردن تجربیات ارزشمندی که همراه با شکست و درس‌گرفتن از آنها بوده راوی داستان موفقیت است. فصل دوم این برنامه به‌تازگی شروع شده و روزهای چهارشنبه تا جمعه هر هفته ساعت14 روی آنتن شبکه دوی سیما می‌رود و هر قسمت میزبان یکی از صاحبان کسبوکارهای خرد خانگی است. همچنین در این مستند که کاری از گروه خانواده شبکه دوی سیماست هربار دو کارشناس ازجمله فاطمه کریم‌وند، کارشناس کسبوکار و مدیرکل کمیته امداد هر استان با اجرای مسعود فروتن حضور دارند.
روایت تولد کارخونه
علی‌اکبر کریمی، تهیه‌کننده برنامه کارخونه درباره این‌که ایده اولیه تولید این برنامه از چه زمانی شکل گرفته است به جام‌جم می‌گوید: «حدود 10سالی می‌شود که در حوزه خانواده برنامه‌هایی را تولید می‌کنم و طی این سال‌ها ذائقه خانواده‌ها به‌ویژه خانم‌های خانه‌دار را به‌خوبی شناخته‌ام. طی این سال‌ها تجربه خیلی خوبی کسب کردم و می‌دانم چطور می‌توان چنین مخاطبانی را پای تلویزیون نگه‌داشت. بر همین اساس سال گذشته طرح تولید برنامه کارخونه را با گروه خانواده شبکه دوی سیما مطرح کردم که با موافقت روبه‌رو شد.»
وی با اشاره به این‌که روایت داستان و تجربه موفق صاحبان کسبوکارهای خانگی ابتدا در برنامه عصر خانواده آغاز شد، اضافه می‌کند: «هفته‌ای یک روز در برنامه «عصرخانواده» از افرادی که در حرفه‌های مختلف مشاغل خانوادگی اشتغال داشتند دعوت می‌کردیم تا از تجربیات‌شان بگویند. بازخوردهای برنامه خیلی خوب بود و همان موقع متوجه شدیم که این محتوا قابلیت تولید یک برنامه مستقل را دارد.»
کریمی با اشاره به سابقه همکاری و تولید برنامه با اعضای کمیته امداد ادامه می‌دهد: «برای یافتن سوژه‌های مناسب به بانک اطلاعاتی کمیته امداد مراجعه کردم و دیدم نام افراد موفقی در این بانک ثبت شده که با کمترین امکانات و سرمایه پنج تا 10میلیون تومان فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و الان در حوزه کسبوکار خانگی موفق شده‌اند. برخی از این افراد در گذشته به‌عنوان سرپرست خانوار و با معیشت نامناسب از کمیته امداد حقوق ماهانه می‌گرفتند و الان به‌عنوان کارآفرین معرفی می‌شوند. ما این تجربیات موفق را تکثیر می‌کنیم.»
ترسیم نشانی موفقیت در کسب‌وکارها
این تهیه‌کننده برنامه‌های تلویزیونی بیان می‌کند: «بنابراین سراغ سوژه‌ها رفتیم و دیدیم که هرکدام از این آدم‌ها چه قصه زندگی خوبی دارند و وقتی قصه زندگی خود را تعریف می‌کردند متوجه می‌شدیم با چه مشکلاتی مواجه بودند و چطور توانستند از این مشکلات بیرون بیایند و به تولید برسند؛ آنها خیلی جاها شکست خوردند، تولید کردند و محصول روی دستشان ماند. بنابراین برای این‌که بتوانیم یک فضای درستی را برای آنها طراحی کنیم گفتیم قصه زندگی خود را برای ما تعریف کنید، ما هم از طریق کارشناس‌های امداد و کسبوکار به شما راهکار جدید را نشان می‌دهیم.»
کریمی می‌افزاید: «در یکی از قسمت‌ها در سری اول کارخونه، سراغ یک خانم اردبیلی رفتیم که با مهارت خاصی از کندوی زنبور، عسل تولید می‌کرد اما نحوه عرضه را بلد نبود و هربار قصد داشت که محصول را به‌صورت فله کنار خیابان عرضه کند که با عدم استقبال مردم مواجه می‌شد. وقتی از این خانم در برنامه دعوت کردیم به او پیشنهاد داده شد که محصولات خود را با بسته‌بندی شکیل و به همراه ثبت برند به فروشگاه‌ها عرضه کند. هنوز فصل اول کارخونه تمام نشده بود که ویدئویی از او دریافت کردیم که با همان راهنمایی‌ها توانسته بود تولیدات خود را در تمام فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه کند و چقدر موفق شده است. تماشای همین ویدئو برای بنده، کارگردان، نویسنده برنامه و سایر همکاران انگیزه خوبی ایجاد کرد تا با قدرت بیشتر تولید کارخونه را ادامه دهیم.»
دوربین کارخونه 2 در خانه کارآفرینان
تهیه‌کننده برنامه «کارخونه» در پاسخ به این سؤال که وجه تمایز فصل دوم نسبت به فصل اول چیست، می‌گوید: «در تولید برنامه‌های تلویزیونی هر کاری هم کنید بعد از حدود 50قسمت، به تکرار خواهید رسید. بنابراین اگر می‌خواستیم برای سری دوم هم با همان حرف‌ها و ساختار پیش برویم فکر نمی‌کنم کارخونه چندان مورد استقبال قرار می‌گرفت. بنابراین موضوع را به اتاق‌فکر خود با نویسنده و سایر اعضای تولید بردیم و به این نتیجه رسیدیم که به‌جای این‌که سوژه در استودیو حضور یابد و قصه خود را تعریف کند، این‌بار با دوربین خود سراغ او در محل زندگی‌اش برویم.»
کریمی می‌افزاید: «یعنی قرار بر این شد که برای هریک از سوژه‌ها به خانه آنها برویم و حتی اگر نیاز شد سری به گذشته آنها بزنیم و ببینیم از کجا به کجا رسیده‌اند تا مخاطب هم در ذهن خود بگوید چرا من چنین کاری انجام ندهم؟ البته داستان موفقیت این آدم‌ها فقط از زبان خودشان نقل نمی‌شود و سراغ نزدیک‌ترین افراد زندگی آنها هم می‌رویم و روند موفقیت را در استودیو بررسی می‌کنیم. یکی از کسانی که سراغ او رفتیم در خانه فرش می‌بافت اما الان کارگاه فرش‌بافی دارد و 40 نفر نیز برای او کار می‌کنند. برای روایت داستان موفقیت او مادرش را به استودیو دعوت کردیم و فرازونشیب‌های دختر را از زبان او هم شنیدیم.»
وی با اشاره به این‌که در هر برنامه دو کارشناس حضور دارند که یکی کارشناس کسبوکار و دیگری مدیرکل کمیته امداد استان است بیان می‌کند: «رنگ‌وبوی صحبت‌کردن این کارشناس‌ها از جنس نصیحت نیست و بیشتر به مردم راهکار ارائه می‌دهند تا چراغ‌راهی برای موفقیت افراد چه آنهایی که در برنامه حاضر شده‌اند و چه برای کسانی که پای تلویزیون نشسته‌اند باشد. برای مثال آنها آموزش می‌دهند چطور کسانی که در حوزه کسبوکارهای خانگی کار می‌کنند می‌توانند بازار را در دست بگیرند و حتی وارد بازارهای جهانی شوند؟»
زنان در خط مقدم مشاغل خانگی
کریمی با اشاره به این‌که 80درصد کسانی که به برنامه دعوت می‌شوند از بین زنان سرپرست خانواده برگزیده شده‌اند می‌گوید: «بیشتر سوژه‌ها زنانی هستند که بعد از فوت همسرشان برای تامین معیشت به کمیته امداد مراجعه کرده‌اند و توانستند راهکار، آموزش و حتی تسهیلات برای فعالیت اقتصادی دریافت کنند تا بتوانند روی پای خودشان باشند. خیلی از این افراد بعد از موفقیت اکنون حتی در بستر اینترنت فعالیت و از طریق سایت خودشان محصولات‌شان را عرضه می‌کنند.»
این تهیه‌کننده برنامه‌های تلویزیونی با اشاره به جزئیاتی همچون تعداد قسمت‌های برنامه اضافه می‌کند: «سری دوم این برنامه در ۸۰ قسمت ۴۰ دقیقه‌ای تولید می‌شود که برخلاف گذشته که از هر استان فقط یک سوژه انتخاب می‌شد این‌بار ممکن است از یک استان حتی سه سوژه هم براساس ظرفیت انتخاب شود. به‌طورکلی در این ۸۰ قسمت قرار است به همه استان‌ها برویم و از فعالیت کارآفرینان برنامه تولید کنیم.»
وی با اشاره به راه‌های تماس با برنامه و امکان حمایت مالی از کارآفرینان ادامه می‌دهد: «همچنین افرادی که کارآفرین هستند و هیچ حامی ندارند، می‌توانند با برنامه کارخونه از طریق سامانه پیامکی ما به شماره ۳۰۰۰۰۲۰۰ اطلاعات خود را ارسال کنند تا سراغ آنها برویم و مشاغل‌شان را از قاب دوربین برنامه نشان دهیم. همچنین از مردم می‌خواهیم که از مشاغل خانگی خود ویدئو تهیه و برای ما ارسال کنند. ما هم تلاش می‌کنیم برای آنها بتوانیم حامی مالی باشیم تا ایده ذهن خود را به‌عنوان یک کارآفرین درحوزه مشاغل خانگی به اجرا دربیاورند.»
کارخونه، چراغ‌راهی برای کارآفرین‌شدن
تهیه‌کننده برنامه تلویزیونی کارخونه در پاسخ به این سؤال که تولید این برنامه بیشتر جنبه اجتماعی داشته یا فقط برای تهیه محتوایی تلویزیونی است به جام‌جم می‌گوید: «خیلی خوب است افرادی که در سازمان صداوسیما کار می‌کنند بتوانند بخشی از تولیدات‌شان را به سویی ببرند که نمایش‌دهنده راهکاری برای بهبود وضعیت اقتصادی خانواده‌ها باشد. بنابراین وقتی از این صحبت می‌کنیم که فضای مجازی خوب نیست و مردم وقت‌شان را در چنین فضایی بیهوده هدر ندهند خودمان باید برنامه‌هایی را تهیه کنیم که نشان‌دهنده راهکار باشد.»
کریمی می‌افزاید: «ما در کارخونه سعی می‌کنیم کسی را نصیحت نکنیم بلکه راهکاری به مردم نشان دهیم تا حتی اگر حرفه‌ای بلد نیستند بدانند می‌توانند به کجا مراجعه کنند و مورد حمایت قرار بگیرند. بنابراین نیازی نیست که به‌طور حتم تحت پوشش کمیته امداد باشند تا از تسهیلات آنجا بهره‌مند شوند. آنها می‌توانند از امکانات و آموزش‌ها و ... استفاده کنند و زنجیره تولید خوبی را شکل دهند.»
وی با اشاره به تحقیقی که درباره کشورهای شرق‌آسیا در زمینه مشاغل خانگی انجام داده است بیان می‌کند: «کشورهای شرق‌آسیا طی 20 سال گذشته توانسته‌اند در حوزه مشاغل خانگی موفقیت‌های بسیاری کسب کنند. در این رشته از فعالیت‌ها مردم کمتر نیاز به خروج از خانه دارند و در مقابل ترافیک و آلودگی‌هوا کمتر ایجاد و از ابتلا به بیماری‌ها هم کاسته می‌شود. برای مثال در یکی از روستاهای چین، وسایل اسباب‌بازی به خانه‌ها ارسال می‌شد و بسته‌بندی‌شده آن را دریافت می‌کردند.»
کریمی به ظرفیت‌های بالقوه ایران در حوزه صنایع‌دستی اشاره و تاکید می‌کند: «در تمامی حوزه‌های صنایع دستی، فرش دستباف، شیرینی‌ها، میوه‌های خشک، بوم‌گردی و ... می‌توانیم به مردم آموزش دهیم و نه‌تنها مانع مهاجرت آنها در نتیجه بیکاری به کلانشهرها شویم بلکه زمینه مهاجرت معکوس را هم فراهم کنیم. همچنین نیاز است مردم بدانند که برای مشاغل خانگی نیازی به سرمایه آنچنانی و مکان وسیع و حتی زدوبند نیست. همه می‌توانند آهسته‌آهسته محصولات خود را تولید و از طرق مختلف ازجمله فضای‌مجازی تبلیغ و عرضه کنند و موفق شوند.
میترا شهبازی - گروه رسانه
علی‌اکبر کریمی، تهیه‌کننده برنامه کارخونه درباره این‌که ایده اولیه تولید این برنامه از چه زمانی شکل گرفته است به جام‌جم می‌گوید: «حدود 10سالی می‌شود که در حوزه خانواده برنامه‌هایی را تولید می‌کنم و طی این سال‌ها ذائقه خانواده‌ها به‌ویژه خانم‌های خانه‌دار را به‌خوبی شناخته‌ام. طی این سال‌ها تجربه خیلی خوبی کسب کردم و می‌دانم چطور می‌توان چنین مخاطبانی را پای تلویزیون نگه‌داشت. بر همین اساس سال گذشته طرح تولید برنامه کارخونه را با گروه خانواده شبکه دوی سیما مطرح کردم که با موافقت روبه‌رو شد.»
وی با اشاره به این‌که روایت داستان و تجربه موفق صاحبان کسبوکارهای خانگی ابتدا در برنامه عصر خانواده آغاز شد، اضافه می‌کند: «هفته‌ای یک روز در برنامه «عصرخانواده» از افرادی که در حرفه‌های مختلف مشاغل خانوادگی اشتغال داشتند دعوت می‌کردیم تا از تجربیات‌شان بگویند. بازخوردهای برنامه خیلی خوب بود و همان موقع متوجه شدیم که این محتوا قابلیت تولید یک برنامه مستقل را دارد.»
کریمی با اشاره به سابقه همکاری و تولید برنامه با اعضای کمیته امداد ادامه می‌دهد: «برای یافتن سوژه‌های مناسب به بانک اطلاعاتی کمیته امداد مراجعه کردم و دیدم نام افراد موفقی در این بانک ثبت شده که با کمترین امکانات و سرمایه پنج تا 10میلیون تومان فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و الان در حوزه کسبوکار خانگی موفق شده‌اند. برخی از این افراد در گذشته به‌عنوان سرپرست خانوار و با معیشت نامناسب از کمیته امداد حقوق ماهانه می‌گرفتند و الان به‌عنوان کارآفرین معرفی می‌شوند. ما این تجربیات موفق را تکثیر می‌کنیم.»
ترسیم نشانی موفقیت در کسب‌وکارها
این تهیه‌کننده برنامه‌های تلویزیونی بیان می‌کند: «بنابراین سراغ سوژه‌ها رفتیم و دیدیم که هرکدام از این آدم‌ها چه قصه زندگی خوبی دارند و وقتی قصه زندگی خود را تعریف می‌کردند متوجه می‌شدیم با چه مشکلاتی مواجه بودند و چطور توانستند از این مشکلات بیرون بیایند و به تولید برسند؛ آنها خیلی جاها شکست خوردند، تولید کردند و محصول روی دستشان ماند. بنابراین برای این‌که بتوانیم یک فضای درستی را برای آنها طراحی کنیم گفتیم قصه زندگی خود را برای ما تعریف کنید، ما هم از طریق کارشناس‌های امداد و کسبوکار به شما راهکار جدید را نشان می‌دهیم.»
کریمی می‌افزاید: «در یکی از قسمت‌ها در سری اول کارخونه، سراغ یک خانم اردبیلی رفتیم که با مهارت خاصی از کندوی زنبور، عسل تولید می‌کرد اما نحوه عرضه را بلد نبود و هربار قصد داشت که محصول را به‌صورت فله کنار خیابان عرضه کند که با عدم استقبال مردم مواجه می‌شد. وقتی از این خانم در برنامه دعوت کردیم به او پیشنهاد داده شد که محصولات خود را با بسته‌بندی شکیل و به همراه ثبت برند به فروشگاه‌ها عرضه کند. هنوز فصل اول کارخونه تمام نشده بود که ویدئویی از او دریافت کردیم که با همان راهنمایی‌ها توانسته بود تولیدات خود را در تمام فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه کند و چقدر موفق شده است. تماشای همین ویدئو برای بنده، کارگردان، نویسنده برنامه و سایر همکاران انگیزه خوبی ایجاد کرد تا با قدرت بیشتر تولید کارخونه را ادامه دهیم.»
دوربین کارخونه 2 در خانه کارآفرینان
تهیه‌کننده برنامه «کارخونه» در پاسخ به این سؤال که وجه تمایز فصل دوم نسبت به فصل اول چیست، می‌گوید: «در تولید برنامه‌های تلویزیونی هر کاری هم کنید بعد از حدود 50قسمت، به تکرار خواهید رسید. بنابراین اگر می‌خواستیم برای سری دوم هم با همان حرف‌ها و ساختار پیش برویم فکر نمی‌کنم کارخونه چندان مورد استقبال قرار می‌گرفت. بنابراین موضوع را به اتاق‌فکر خود با نویسنده و سایر اعضای تولید بردیم و به این نتیجه رسیدیم که به‌جای این‌که سوژه در استودیو حضور یابد و قصه خود را تعریف کند، این‌بار با دوربین خود سراغ او در محل زندگی‌اش برویم.»
کریمی می‌افزاید: «یعنی قرار بر این شد که برای هریک از سوژه‌ها به خانه آنها برویم و حتی اگر نیاز شد سری به گذشته آنها بزنیم و ببینیم از کجا به کجا رسیده‌اند تا مخاطب هم در ذهن خود بگوید چرا من چنین کاری انجام ندهم؟ البته داستان موفقیت این آدم‌ها فقط از زبان خودشان نقل نمی‌شود و سراغ نزدیک‌ترین افراد زندگی آنها هم می‌رویم و روند موفقیت را در استودیو بررسی می‌کنیم. یکی از کسانی که سراغ او رفتیم در خانه فرش می‌بافت اما الان کارگاه فرش‌بافی دارد و 40 نفر نیز برای او کار می‌کنند. برای روایت داستان موفقیت او مادرش را به استودیو دعوت کردیم و فرازونشیب‌های دختر را از زبان او هم شنیدیم.»
وی با اشاره به این‌که در هر برنامه دو کارشناس حضور دارند که یکی کارشناس کسبوکار و دیگری مدیرکل کمیته امداد استان است بیان می‌کند: «رنگ‌وبوی صحبت‌کردن این کارشناس‌ها از جنس نصیحت نیست و بیشتر به مردم راهکار ارائه می‌دهند تا چراغ‌راهی برای موفقیت افراد چه آنهایی که در برنامه حاضر شده‌اند و چه برای کسانی که پای تلویزیون نشسته‌اند باشد. برای مثال آنها آموزش می‌دهند چطور کسانی که در حوزه کسبوکارهای خانگی کار می‌کنند می‌توانند بازار را در دست بگیرند و حتی وارد بازارهای جهانی شوند؟»
زنان در خط مقدم مشاغل خانگی
کریمی با اشاره به این‌که 80درصد کسانی که به برنامه دعوت می‌شوند از بین زنان سرپرست خانواده برگزیده شده‌اند می‌گوید: «بیشتر سوژه‌ها زنانی هستند که بعد از فوت همسرشان برای تامین معیشت به کمیته امداد مراجعه کرده‌اند و توانستند راهکار، آموزش و حتی تسهیلات برای فعالیت اقتصادی دریافت کنند تا بتوانند روی پای خودشان باشند. خیلی از این افراد بعد از موفقیت اکنون حتی در بستر اینترنت فعالیت و از طریق سایت خودشان محصولات‌شان را عرضه می‌کنند.»
این تهیه‌کننده برنامه‌های تلویزیونی با اشاره به جزئیاتی همچون تعداد قسمت‌های برنامه اضافه می‌کند: «سری دوم این برنامه در ۸۰ قسمت ۴۰ دقیقه‌ای تولید می‌شود که برخلاف گذشته که از هر استان فقط یک سوژه انتخاب می‌شد این‌بار ممکن است از یک استان حتی سه سوژه هم براساس ظرفیت انتخاب شود. به‌طورکلی در این ۸۰ قسمت قرار است به همه استان‌ها برویم و از فعالیت کارآفرینان برنامه تولید کنیم.»
وی با اشاره به راه‌های تماس با برنامه و امکان حمایت مالی از کارآفرینان ادامه می‌دهد: «همچنین افرادی که کارآفرین هستند و هیچ حامی ندارند، می‌توانند با برنامه کارخونه از طریق سامانه پیامکی ما به شماره ۳۰۰۰۰۲۰۰ اطلاعات خود را ارسال کنند تا سراغ آنها برویم و مشاغل‌شان را از قاب دوربین برنامه نشان دهیم. همچنین از مردم می‌خواهیم که از مشاغل خانگی خود ویدئو تهیه و برای ما ارسال کنند. ما هم تلاش می‌کنیم برای آنها بتوانیم حامی مالی باشیم تا ایده ذهن خود را به‌عنوان یک کارآفرین درحوزه مشاغل خانگی به اجرا دربیاورند.»
کارخونه، چراغ‌راهی برای کارآفرین‌شدن
تهیه‌کننده برنامه تلویزیونی کارخونه در پاسخ به این سؤال که تولید این برنامه بیشتر جنبه اجتماعی داشته یا فقط برای تهیه محتوایی تلویزیونی است به جام‌جم می‌گوید: «خیلی خوب است افرادی که در سازمان صداوسیما کار می‌کنند بتوانند بخشی از تولیدات‌شان را به سویی ببرند که نمایش‌دهنده راهکاری برای بهبود وضعیت اقتصادی خانواده‌ها باشد. بنابراین وقتی از این صحبت می‌کنیم که فضای مجازی خوب نیست و مردم وقت‌شان را در چنین فضایی بیهوده هدر ندهند خودمان باید برنامه‌هایی را تهیه کنیم که نشان‌دهنده راهکار باشد.»
کریمی می‌افزاید: «ما در کارخونه سعی می‌کنیم کسی را نصیحت نکنیم بلکه راهکاری به مردم نشان دهیم تا حتی اگر حرفه‌ای بلد نیستند بدانند می‌توانند به کجا مراجعه کنند و مورد حمایت قرار بگیرند. بنابراین نیازی نیست که به‌طور حتم تحت پوشش کمیته امداد باشند تا از تسهیلات آنجا بهره‌مند شوند. آنها می‌توانند از امکانات و آموزش‌ها و ... استفاده کنند و زنجیره تولید خوبی را شکل دهند.»
وی با اشاره به تحقیقی که درباره کشورهای شرق‌آسیا در زمینه مشاغل خانگی انجام داده است بیان می‌کند: «کشورهای شرق‌آسیا طی 20 سال گذشته توانسته‌اند در حوزه مشاغل خانگی موفقیت‌های بسیاری کسب کنند. در این رشته از فعالیت‌ها مردم کمتر نیاز به خروج از خانه دارند و در مقابل ترافیک و آلودگی‌هوا کمتر ایجاد و از ابتلا به بیماری‌ها هم کاسته می‌شود. برای مثال در یکی از روستاهای چین، وسایل اسباب‌بازی به خانه‌ها ارسال می‌شد و بسته‌بندی‌شده آن را دریافت می‌کردند.»
کریمی به ظرفیت‌های بالقوه ایران در حوزه صنایع‌دستی اشاره و تاکید می‌کند: «در تمامی حوزه‌های صنایع دستی، فرش دستباف، شیرینی‌ها، میوه‌های خشک، بوم‌گردی و ... می‌توانیم به مردم آموزش دهیم و نه‌تنها مانع مهاجرت آنها در نتیجه بیکاری به کلانشهرها شویم بلکه زمینه مهاجرت معکوس را هم فراهم کنیم. همچنین نیاز است مردم بدانند که برای مشاغل خانگی نیازی به سرمایه آنچنانی و مکان وسیع و حتی زدوبند نیست. همه می‌توانند آهسته‌آهسته محصولات خود را تولید و از طرق مختلف ازجمله فضای‌مجازی تبلیغ و عرضه کنند و موفق شوند.
میترا شهبازی - گروه رسانه
