«جام‌جم» کارنامه توافق‌نامه‌های دوره‌های‌گذشته کنفرانس بین‌المللی تغییرات اقلیم با پایان کارCOP27 را بررسی می‌کند
شمارش‌معکوس برای بحران‌اقلیم
بیست‌وهفتمین دوره اجلاس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد(COP27) امسال از یکشنبه15 تا جمعه 27آبان1401 در شرم‌الشیخ به ریاست سامح شکری، وزیر امور‌خارجه مصر و با حضور حدود 200 کشور در وضعیتی برگزار شد که به گفته سازمان جهانی بهداشت، تغییرات اقلیم بزرگ‌ترین تهدید برای سلامت انسان است و تخمین زده می‌شود که بین سال‌های 1409 تا 1429 این پدیده سالانه به حدود 250هزار مرگ بیشتر منجر خواهد شد که بیشترشان به‌دلیل سوء‌تغذیه، مالاریا، اسهال و قرار‌گرفتن در معرض امواج گرما خواهد بود. همچنین بر پایه گزارشی که تابستان امسال اقلیم‌شناسان موسسه فناوری کالیفرنیا در نشریه تخصصی ساینس ادونسز(Science Advances) منتشر کردند لایه‌های یخی جنوبگان در اثر افزایش دمای زمین بین 20 تا 40درصد سریع‌تر از پیش‌بینی‌های گذشته درحال ذوب‌شدن هستند. همچنین، اوایل آبان برنامه محیط‌‌زیست ملل‌متحد (UNEP) گزارشی را منتشر کرد که نشان می‌دهد هیچ راه معتبری برای محدود‌کردن افزایش دمای جهانی به 1.5درجه سانتی‌گراد مد‌نظر COP21 پاریس وجود ندارد و تلاش‌ها برای کاهش دما از زمان برگزاری COP26 به طرز تأسف‌باری ناکافی بوده است.
کنفرانس COP27 موضوع «زیان و خسارت» را در نخستین روز فعالیتش در دستورکار رسمی اجلاس قرار‌داد که طی آن مسأله تامین مالی مورد نیاز کشورهای آسیب‌پذیر از بحران تغییرات اقلیم از سوی کشورهای ثروتمند بررسی شود. این درحالی‌است که کشورهای ثروتمند با تردید به این درخواست‌ها نگاه و این سؤال را مطرح می‌کنند که این کمک‌های مالی پرداخت «غرامت» برای رویدادهای اقلیمی گذشته است یا «حق بیمه» برای موارد اضطراری و بحرانی اخیر؟
برای حل تامین بودجه، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل‌متحد در این اجلاس از طرح جدیدی باعنوان «نخستین زنگ‌خطر برای همه» رونمایی کرد که به مدت پنج سال هزینه‌ای معادل 50سنت‌دلار را برای هر نفر از جمعیت زمین برای مواجهه با رویدادهای شدید اقلیمی پیش‌بینی می‌کند و قادر است خسارت‌های این رویدادها را تا 30درصد کاهش دهد. این طرح که به سرمایه‌گذاری 3.1میلیارد دلاری بین سال‌های1402 تا 1406 نیاز دارد به پیامدهای اقلیمی چون توفان، امواج گرما، سیل و خشکسالی اختصاص می‌یابد.
گوترش در این اجلاس گفت: «بشریت باید انتخاب کند: همکاری کند یا نابود شود. بنابراین، یا ما به پیمانی برای همبستگی اقلیمی دست می‌یابیم یا به پیمانی برای خودکشی دسته‌جمعی می‌رسیم. دو اقتصاد بزرگ - آمریکا و چین - برای پیوستن به تلاش برای تبدیل این پیمان به واقعیت، مسئولیت‌های ویژه‌ای به‌عهده دارند.»
گزارش هیات بین‌دولتی تغییر اقلیم (IPCC) نشان می‌دهد که بیش‌از 40درصد از جمعیت جهان (بین3.3تا 3.6میلیارد نفر) در وضعیت «آسیب‌پذیری شدید در برابر تغییرات اقلیم» زندگی می‌کنند. این گزارش 127خطر را برمی‌شمرد که سکونتگاه‌ها، زیرساخت‌ها و... اقتصاد، ساختارهای اجتماعی و فرهنگی، امنیت آب‌وغذا، سلامت و رفاه افراد و آوارگی و مهاجرت را شامل می‌شود.
خلف وعده‌های گذشته
یکی از موضوعاتی که کشورهای شرکت‌کننده در اجلاس بیست‌وهفتم درباره آن بحث کردند بررسی وضعیت پیشرفت تعهدات در COP26 است که از 9 تا 21 آبان 1400 در گلاسگو، اسکاتلند برگزار شد. از وعده اختصاص کمک‌های مالی به کشورهای درحال‌توسعه تا مبارزه با جنگل‌زدایی که بسیاری از آنها از سوی رهبران جهان محقق نشد یا به تعویق افتاد. به‌عنوان نمونه، 122کشور شرکت‌کننده در اجلاس گلاسگو توافق‌نامه «تعهد جهانی متان» را امضا کردند که براساس آن تا سال 1409 انتشار گاز متان نسبت به سطوح آن در سال1399 باید 30درصد کاهش یابد و این درحالی‌است که وضعیت کنونی متان چندان امیدبخش نیست. اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا(Noaa) در سال 1400 سطوح جهانی متان را در جو 2000 بخش در میلیارد اعلام کرد که این رقم 162درصد بیشتر از سطح متان در عصر پیش‌صنعتی و 15درصد بیشتر از دوره متوسط بین سال‌های 1363 تا 1385 است و بدتر آن‌که سال گذشته این میزان 17بخش در میلیارد نسبت به سال 1399 رشد داشت. اما فقط وعده‌های اجلاس گلاسگو نیست که تحقق نیافته است. تقریبا بیشتر قول‌هایی که کشورهای امضاکننده توافق‌نامه‌های اجلاس تغییرات اقلیم در دوره‌های مختلف متعهد شده‌اند تاکنون به اهداف‌شان نرسیده است. برای مثال، از 183کشور امضاکننده توافق‌نامه پاریس، 143کشور اهدافی را تحت عنوان تعهدات تعیین‌شده ملی(NDC) برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر تعیین کرده‌اند که از این تعداد فقط 12کشور به درصد متعهدشده از انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیب کلی انرژی‌های مورد استفاده‌شان رسیده‌اند. همچنین در سال 1388، در Cop15 در کپنهاگ دانمارک، کشورهای توسعه‌یافته توافق‌نامه «تعهد‌مالی برای اقلیم» را امضا کردند، اقدامی که آنها را متعهد می‌کرد که تا سال 1399 سالانه 100میلیارد دلار به کشورهای درحال‌توسعه کمک کنند. این وعده یک‌سال بعد در Cop16 در کانکون مکزیک رسمیت یافت و سال 1394 در COP21 در پاریس، فرانسه تا سال 1404 تمدید شد. تعهدی که تاکنون به آن عمل نشده است. براساس تازه‌ترین داده‌های سازمان امنیت و همکاری بین‌المللی(OECD)، در سال 1399 کشورهای متعهد، درمجموع 83.3 میلیارد دلار به توافق تعهد مالی برای اقلیم اختصاص دادند که حدود 17میلیارد کمتر از هدف 100میلیاردی است.
به‌همین‌دلیل است که محمد یونس، برنده جایزه نوبل صلح سال 1385 می‌گوید: «در اجلاس COP27 حرف زیاد زده می‌شود اما کار زیادی انجام نمی‌شود. آنها به وعده‌های اجلاس دوره‌های گذشته عمل نکرده‌اند، بنابراین باید راه‌حل‌های مفیدتری پیدا کنیم. ما باید خودمان را قربانی کنیم. من بسیار نگرانم، زیرا زمان بسیار کمی تا غرق‌شدن قایق داریم و باید قایق جدیدی بسازیم تا مطمئن شویم آنچه اکنون درحال وقوع است دیگر تکرار نخواهد شد.»
آفریقا؛ موضوع مهم COP27
برگزاری بیست‌وهفتمین اجلاس بین‌المللی تغییرات اقلیم در کشور مصر موجب شد که حل بحران اقلیمی در قاره آفریقا از مباحث اصلی این دوره باشد. برای مثال، کمیسیون اروپا در شرم‌الشیخ از برنامه یک‌میلیارد یورویی برای کمک به حل بحران اقلیم در آفریقا خبر داد. همچنین آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) و آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر(IRENA) برنامه مشترکی را برای کمک به بهبود اقلیم در آفریقا ارائه کردند که مهم‌ترین هدف آن تضمین انرژی پاک و مقرون‌به‌صرفه برای دست‌کم 300میلیون آفریقایی و افزایش 25درصدی سهم منابع تجدیدپذیر در ترکیب انرژی این قاره تا سال 1406 عنوان شده است. اما همزمان با ارائه این طرح‌ها سازمان غیرانتفاعی فعال محیط‌‌زیست و حقوق بشر Urgewal آلمان در گزارشی اعلام کرد که حدود 200 شرکت بین‌المللی در خاک آفریقا در حال اکتشاف یا توسعه برای بهرهبرداری از میادین جدید نفت و گاز فسیلی با هدف ساختن سامانه‌های جدید استخراج، احداث خط لوله و نیروگاه هستند و در پس این شرکت‌ها بانک‌ها و سرمایه‌گذاران بزرگ ایستاده‌اند. بر پایه این گزارش، آفریقا در نقطه‌ای حیاتی از بقا قرار دارد و درصورتی‌که بهرهبرداری از منابع فسیلی آن ادامه یابد ناگزیر به ورطه فاجعه‌ای اقلیمی سقوط خواهد کرد و این درحالی‌است که اگر از قابلیت‌های عظیم این قاره در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر بهرهبرداری شود می‌تواند برای کل سیاره منفعت به ارمغان بیاورد.
هدا عربشاهی - گروه دانش و سلامت
برای حل تامین بودجه، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل‌متحد در این اجلاس از طرح جدیدی باعنوان «نخستین زنگ‌خطر برای همه» رونمایی کرد که به مدت پنج سال هزینه‌ای معادل 50سنت‌دلار را برای هر نفر از جمعیت زمین برای مواجهه با رویدادهای شدید اقلیمی پیش‌بینی می‌کند و قادر است خسارت‌های این رویدادها را تا 30درصد کاهش دهد. این طرح که به سرمایه‌گذاری 3.1میلیارد دلاری بین سال‌های1402 تا 1406 نیاز دارد به پیامدهای اقلیمی چون توفان، امواج گرما، سیل و خشکسالی اختصاص می‌یابد.
گوترش در این اجلاس گفت: «بشریت باید انتخاب کند: همکاری کند یا نابود شود. بنابراین، یا ما به پیمانی برای همبستگی اقلیمی دست می‌یابیم یا به پیمانی برای خودکشی دسته‌جمعی می‌رسیم. دو اقتصاد بزرگ - آمریکا و چین - برای پیوستن به تلاش برای تبدیل این پیمان به واقعیت، مسئولیت‌های ویژه‌ای به‌عهده دارند.»
گزارش هیات بین‌دولتی تغییر اقلیم (IPCC) نشان می‌دهد که بیش‌از 40درصد از جمعیت جهان (بین3.3تا 3.6میلیارد نفر) در وضعیت «آسیب‌پذیری شدید در برابر تغییرات اقلیم» زندگی می‌کنند. این گزارش 127خطر را برمی‌شمرد که سکونتگاه‌ها، زیرساخت‌ها و... اقتصاد، ساختارهای اجتماعی و فرهنگی، امنیت آب‌وغذا، سلامت و رفاه افراد و آوارگی و مهاجرت را شامل می‌شود.
خلف وعده‌های گذشته
یکی از موضوعاتی که کشورهای شرکت‌کننده در اجلاس بیست‌وهفتم درباره آن بحث کردند بررسی وضعیت پیشرفت تعهدات در COP26 است که از 9 تا 21 آبان 1400 در گلاسگو، اسکاتلند برگزار شد. از وعده اختصاص کمک‌های مالی به کشورهای درحال‌توسعه تا مبارزه با جنگل‌زدایی که بسیاری از آنها از سوی رهبران جهان محقق نشد یا به تعویق افتاد. به‌عنوان نمونه، 122کشور شرکت‌کننده در اجلاس گلاسگو توافق‌نامه «تعهد جهانی متان» را امضا کردند که براساس آن تا سال 1409 انتشار گاز متان نسبت به سطوح آن در سال1399 باید 30درصد کاهش یابد و این درحالی‌است که وضعیت کنونی متان چندان امیدبخش نیست. اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا(Noaa) در سال 1400 سطوح جهانی متان را در جو 2000 بخش در میلیارد اعلام کرد که این رقم 162درصد بیشتر از سطح متان در عصر پیش‌صنعتی و 15درصد بیشتر از دوره متوسط بین سال‌های 1363 تا 1385 است و بدتر آن‌که سال گذشته این میزان 17بخش در میلیارد نسبت به سال 1399 رشد داشت. اما فقط وعده‌های اجلاس گلاسگو نیست که تحقق نیافته است. تقریبا بیشتر قول‌هایی که کشورهای امضاکننده توافق‌نامه‌های اجلاس تغییرات اقلیم در دوره‌های مختلف متعهد شده‌اند تاکنون به اهداف‌شان نرسیده است. برای مثال، از 183کشور امضاکننده توافق‌نامه پاریس، 143کشور اهدافی را تحت عنوان تعهدات تعیین‌شده ملی(NDC) برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر تعیین کرده‌اند که از این تعداد فقط 12کشور به درصد متعهدشده از انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیب کلی انرژی‌های مورد استفاده‌شان رسیده‌اند. همچنین در سال 1388، در Cop15 در کپنهاگ دانمارک، کشورهای توسعه‌یافته توافق‌نامه «تعهد‌مالی برای اقلیم» را امضا کردند، اقدامی که آنها را متعهد می‌کرد که تا سال 1399 سالانه 100میلیارد دلار به کشورهای درحال‌توسعه کمک کنند. این وعده یک‌سال بعد در Cop16 در کانکون مکزیک رسمیت یافت و سال 1394 در COP21 در پاریس، فرانسه تا سال 1404 تمدید شد. تعهدی که تاکنون به آن عمل نشده است. براساس تازه‌ترین داده‌های سازمان امنیت و همکاری بین‌المللی(OECD)، در سال 1399 کشورهای متعهد، درمجموع 83.3 میلیارد دلار به توافق تعهد مالی برای اقلیم اختصاص دادند که حدود 17میلیارد کمتر از هدف 100میلیاردی است.
به‌همین‌دلیل است که محمد یونس، برنده جایزه نوبل صلح سال 1385 می‌گوید: «در اجلاس COP27 حرف زیاد زده می‌شود اما کار زیادی انجام نمی‌شود. آنها به وعده‌های اجلاس دوره‌های گذشته عمل نکرده‌اند، بنابراین باید راه‌حل‌های مفیدتری پیدا کنیم. ما باید خودمان را قربانی کنیم. من بسیار نگرانم، زیرا زمان بسیار کمی تا غرق‌شدن قایق داریم و باید قایق جدیدی بسازیم تا مطمئن شویم آنچه اکنون درحال وقوع است دیگر تکرار نخواهد شد.»
آفریقا؛ موضوع مهم COP27
برگزاری بیست‌وهفتمین اجلاس بین‌المللی تغییرات اقلیم در کشور مصر موجب شد که حل بحران اقلیمی در قاره آفریقا از مباحث اصلی این دوره باشد. برای مثال، کمیسیون اروپا در شرم‌الشیخ از برنامه یک‌میلیارد یورویی برای کمک به حل بحران اقلیم در آفریقا خبر داد. همچنین آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) و آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر(IRENA) برنامه مشترکی را برای کمک به بهبود اقلیم در آفریقا ارائه کردند که مهم‌ترین هدف آن تضمین انرژی پاک و مقرون‌به‌صرفه برای دست‌کم 300میلیون آفریقایی و افزایش 25درصدی سهم منابع تجدیدپذیر در ترکیب انرژی این قاره تا سال 1406 عنوان شده است. اما همزمان با ارائه این طرح‌ها سازمان غیرانتفاعی فعال محیط‌‌زیست و حقوق بشر Urgewal آلمان در گزارشی اعلام کرد که حدود 200 شرکت بین‌المللی در خاک آفریقا در حال اکتشاف یا توسعه برای بهرهبرداری از میادین جدید نفت و گاز فسیلی با هدف ساختن سامانه‌های جدید استخراج، احداث خط لوله و نیروگاه هستند و در پس این شرکت‌ها بانک‌ها و سرمایه‌گذاران بزرگ ایستاده‌اند. بر پایه این گزارش، آفریقا در نقطه‌ای حیاتی از بقا قرار دارد و درصورتی‌که بهرهبرداری از منابع فسیلی آن ادامه یابد ناگزیر به ورطه فاجعه‌ای اقلیمی سقوط خواهد کرد و این درحالی‌است که اگر از قابلیت‌های عظیم این قاره در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر بهرهبرداری شود می‌تواند برای کل سیاره منفعت به ارمغان بیاورد.
هدا عربشاهی - گروه دانش و سلامت
ضمیمه نوجوانه
تیتر خبرها
