حضرت فاطمه(س)؛خطابه گویی بلیغ و شاعری شیوا
بیگمان حضرت صدیقه طاهره(س) شخصیتی شگفت و بسیار عمیق و تاثیرگذار داشتهاند. آنچنان که مطالعه زندگانی پرخیر و برکت ایشان به راستی اعجابآور است. زیرا با وجود عمر کوتاه دنیوی که بر اساس شهادت اکثر منابع بیش از 18سال نبوده است- ثمرات بسیار گرانبهایی از ایشان به یادگار مانده است.
به این ترتیب میراث مظلومه بزرگ اهل بیت(ع) از یک سو سیره ایشان است که شامل رفتار و شیوه زندگانی مردمی و پرهیزگارانه ایشان است و از سوی دیگر آثار برجا مانده از آن بانوی گرامی که در برگیرنده گفتار ایشان است. متاسفانه در اکثر آثار ادبی سرایندگان و نویسندگان کمتر به دیگر ابعاد و زوایای زندگی حضرت فاطمه(س) پرداختهاند و بیشتر با رویکردی عاطفی به بیان مسلمات و مشهورات بسنده کردهاند. در حالی که یک اثر ادبی قابل تامل نیازمند برخورداری از دو بال احساس و اندیشه است. به عبارت دیگر عمده آثار ادبی، به لحاظ محتوا دارای بار معنا و اطلاعاتی افزون از آنچه مردم کوچه و بازار به نیکی میدانند، به مخاطب آن حضرت ارائه نمیدهد. اما براساس اسنادی که مورد وثوق شیعه و سنی است، بخش دلپذیری از زندگانی حضرت زهرا(س) اختصاص به اشعاری دارد که توسط ایشان سروده شده و این اشعار در کتابهای مختلف نقل و در کتاب «نهجالحیات» گردآوری و منتشر شده است. موضوع این اشعار شامل رثای رسول اکرم(ص)، همدردی با تهیدستان، ازدواج با حضرت امیرالمومنین(ع)، تربیت فرزندان، همسرداری و شکوه از دنیاست. در واقع این اشعار بیانگر بلاغت و مهارت آن بانوی یگانه در قلمرو نظم و هر یک از اشعار سرشار از مضامین دل انگیز و نکتهسنجیهای ارزندهای است که متاسفانه این مهم آن طور که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است و چه بسا بسیاری از مردم هنوز نمیدانند از حضرت زهرا(س) اشعاری نیز به یادگار رسیده که لبریز از مهر و عرفان و عالیترین جلوههای اخلاق است. ضمن آنکه ایشان بیانی شیوا و بلیغ در خطابه گویی داشتند.
ابوالفضل احمد بن ابیطاهر مروزی (۲۸۰-۲۰۴ هـ-ق) مولف کتاب «بلاغات النساء» در کتاب خویش خطبه شورانگیز و تاریخساز حضرت فاطمه زهرا(س) در مسجد مدینه را در شمار بهترین و تفکرانگیزترین آثار بانوان صدراسلام ذکر
کرده است.
این خطبه به لحاظ ادبی برخوردار از آرایههای لفظی، معنوی فراوان و خصوصا صنعت سجع است. در خطبه حضرت زهرا(س) علاوه بر سجع از صنایع ادبی دیگری همانند تشبیه، استعاره، کنایه، موازنه، ترصیع، تضاد و گونههای دیگری نیز استفاده شده است که این موضوع حکایت از دانش ادبی گسترده آن بانوی گرامی دارد.
در اهمیت و اصالت این خطبه احمد بن ابی طاهر در حدیثی از زیدبنعلیبنحسینبن زید العلوی آورده است که پیر مردان آل ابوطالب این خطبه را از دختر پیامبر(ص) روایت کردهاند و آن را به فرزندان خویش میآموختند و به یکدیگر درس میدادهاند.
اما در قلمرو شعر نیز اشعاری به آن حضرت منسوب است که برخی از این اشعار در معتبرترین کتابها نقل شده ست.
در روایتی که در کتابهایی همچون «مناقب این شهر آشوب»، «مسند احمد»، «عوالم»، «بحارالانوار»، «فتح الباری»، «فضایل خمسه» و... نقل شده است آمده: حضرت زهرا(س) هنگام بازی دادن کودکان خود این اشعار را زمزمه میکردهاند:
اشبه اباک یا حسن
واخلع عن الحق الرسن
و اعبد الها ذالمنن
ولا توال ذالاحسن
یعنی:
۱) حسن جان! مانند پدرت باش، ریسمان ظلم را از گردن حق برکن.
۲) خدایی را بپرست که صاحب نعمتهای فراوان است و هیچگاه با صاحبان ظلم و تعدی دوستی مکن.
ابوالفضل احمد بن ابیطاهر مروزی (۲۸۰-۲۰۴ هـ-ق) مولف کتاب «بلاغات النساء» در کتاب خویش خطبه شورانگیز و تاریخساز حضرت فاطمه زهرا(س) در مسجد مدینه را در شمار بهترین و تفکرانگیزترین آثار بانوان صدراسلام ذکر
کرده است.
این خطبه به لحاظ ادبی برخوردار از آرایههای لفظی، معنوی فراوان و خصوصا صنعت سجع است. در خطبه حضرت زهرا(س) علاوه بر سجع از صنایع ادبی دیگری همانند تشبیه، استعاره، کنایه، موازنه، ترصیع، تضاد و گونههای دیگری نیز استفاده شده است که این موضوع حکایت از دانش ادبی گسترده آن بانوی گرامی دارد.
در اهمیت و اصالت این خطبه احمد بن ابی طاهر در حدیثی از زیدبنعلیبنحسینبن زید العلوی آورده است که پیر مردان آل ابوطالب این خطبه را از دختر پیامبر(ص) روایت کردهاند و آن را به فرزندان خویش میآموختند و به یکدیگر درس میدادهاند.
اما در قلمرو شعر نیز اشعاری به آن حضرت منسوب است که برخی از این اشعار در معتبرترین کتابها نقل شده ست.
در روایتی که در کتابهایی همچون «مناقب این شهر آشوب»، «مسند احمد»، «عوالم»، «بحارالانوار»، «فتح الباری»، «فضایل خمسه» و... نقل شده است آمده: حضرت زهرا(س) هنگام بازی دادن کودکان خود این اشعار را زمزمه میکردهاند:
اشبه اباک یا حسن
واخلع عن الحق الرسن
و اعبد الها ذالمنن
ولا توال ذالاحسن
یعنی:
۱) حسن جان! مانند پدرت باش، ریسمان ظلم را از گردن حق برکن.
۲) خدایی را بپرست که صاحب نعمتهای فراوان است و هیچگاه با صاحبان ظلم و تعدی دوستی مکن.