با وجود کاهش شاخص کل قیمت‌ها در سال 2023 اتفاق افتاد
2برابر شدن تورم جهانی موادغذایی در 30سال
چالش‌های جهانی که در سال 2022 پیش‌روی امنیت غذایی قرار داشت، در میان بیم‌هایی که برای سال 2023 وجود دارد، آرام‌آرام در حال فروکش است. این واقعیت را جدیدترین گزارش سازمان خواربار جهانی (فائو) نشان می‌دهد؛ گزارشی که حاکی از کاهش 17.9درصدی شاخص قیمت موادغذایی نسبت به اسفندماه 1400 است. شاخص جهانی قیمت موادغذایی درحال‌حاضر به 131.2واحد می‌رسد. برای درک بهتر این شاخص، کافی است بدانیم قیمت هر تن گندم در سال 2022 یعنی زمانی که شاخص قیمت موادغذایی 158واحد بود، از 270یورو به 438یورو رسید.
شاخص قیمت، بیانگر تاثیر تورم ناشی از افزایش هزینه‌های تولید بر قیمت است. البته سقوط 27 واحدی شاخص، به معنای ایده‌آل‌شدن وضعیت برای کشورهای فقیر که عمدتا واردکننده غذا محسوب می‌شوند، نیست؛ چراکه میانگین شاخص قیمت موادغذایی در سال 1371 حدود 60واحد بود. این به معنای حدود 2.2برابر شدن تورم موادغذایی در 30 سال اخیر است.
شاخص قیمت غلات و روغن
با وجود این‌که میانگین شاخص قیمت موادغذایی به حدود 131واحد رسیده اما مانند غلات و روغن خوراکی بالاتر از متوسط تورم سایر موادغذایی قیمت‌گذاری می‌شود. شاخص تورم قیمت غلات 147واحد و روغن 140واحد است، البته اوج شاخص غلات در سال گذشته میلادی 173واحد بود. در نتیجه شاخص تورمی غلات 26 واحد نسبت به اوجش در سال گذشته کاهش یافته که کمتر از شاخص کل موادغذایی محسوب می‌شود اما روغن که در سال 2022، شاخص تورمی خود را به 251واحد رسانده بود با کاهش قابل‌ملاحظه‌ای در میزان قیمت خود مواجه شده است؛ هرچند 30 سال پیش، شاخص تورم آن حدود 50واحد بود که حاکی از پنج‌برابرشدن است.
چه کالاهایی ارزان شدند؟
گزارش سازمان خواربار جهانی نشان می‌دهد که کاهش تورم روغن‌گیاهی، لبنیات و شکر بیشترین سهم را در کاهش شاخص کل داشته است؛ ازجمله روغن که کاهش 111واحدی را در شاخص تورمی خود نسبت به سال 2022 تجربه می‌کند. طبق گزارش فائو، قیمت بین‌المللی گندم 2.5درصد کاهش یافته است، چراکه تولید استرالیا و فدراسیون روسیه از انتظارات پیشی‌گرفت، هرچند قیمت ذرت به‌دلیل تقاضای قوی برای صادرات از برزیل و نگرانی در مورد شرایط خشک در آرژانتین اندکی افزایش یافته است. این کاهش قیمت‌ها در مورد برنج صدق نمی‌کند، چراکه قیمت این کالا، تحت تاثیر محدودیت‌های موجود، تقاضای محلی قوی در برخی از کشورهای صادرکننده آسیایی و تغییرات نرخ ارز، 6.2 درصد نسبت به آذرماه امسال افزایش یافته است.
روغن‌هایی که ارزان و گران شد
گزارش سازمان خواربار جهانی نشان می‌دهد که قیمت‌های جهانی روغن‌های نخل و سویا در بحبوحه تقاضای وارداتی جهانی کاهش یافت، درحالی‌که قیمت روغن‌های آفتابگردان و کلزا به‌دلیل وجود صادرات فراوان کاهش یافت. در این میان شاخص کل قیمت روغن‌ها در دی‌ماه نسبت به ماه قبل 2.9 درصد کمتر شده است.
تاثیر کاهش تورم بر لبنیات
شاخص قیمت لبنیات به‌طور متوسط 1.4 درصد کمتر از آذرماه بوده‌است. قیمت کره و شیرخشک به‌دلیل تقاضای کمتر از سوی واردکنندگان پیشرو و افزایش عرضه از نیوزیلند روند کاهشی داشت. قیمت جهانی پنیر هم به دلیل بهبود خدمات غذایی و خرده‌فروشی در اروپای غربی پس از تعطیلات سال نوی میلادی ، همچنین حرکت ارز، اندکی افزایش یافت.
جهش قیمتی گوشت گوسفند و کاهش قیمت شکر
شاخص قیمت گوشت سازمان خواربار جهانی در دی‌ماه کاهش یافت، البته تنها 0.1درصد نسبت به آذرماه. فائو دلیل این کاهش را به صادرات فراوان گوشت طیور و گاو مرتبط می‌داند. این درحالی‌است که قیمت‌های صادراتی گوسفند به‌دلیل تقاضای واردات قوی‌تر افزایش یافت. شاخص قیمت شکر فائو نسبت به آذرماه 1.1درصد کاهش را نشان می‌دهد و براساس ارزیابی فائو، پیشرفت برداشت محصول در تایلند و شرایط آب‌وهوایی مطلوب در برزیل بر کاهش شاخص تاثیر گذاشته است. همچنین کاهش نگرانی از بازدهی محصول شکر هند، موجب اطمینان در بازارها برای دسترسی به شکر کافی شده است.
نگرانی از کاهش عرضه غلات
فائو در گزارش سالانه خود یادآور شده که از کاهش عرضه غلات نگران است. این سازمان نگران کاهش 3.3درصدی تولید کل جهان در سال‌جاری میلادی است. پیش‌بینی می‌شود که تولید برنج هم نسبت به بالاترین سطح خود در سال 2021، 2.6درصد کاهش یابد. دلیل این نگرانی به ترس از افزایش قیمت کود برمی‌گردد؛ درحالی‌که این امیدواری وجود دارد که سطح زیر کشت در نیمکره شمالی زمین افزایش پیدا کند. در نتیجه گندم، برنج و غلات، سال 2023 را باید در یک بیم و امید از سر بگذراند. کاهش ظرفیت‌های اقتصادی صنایع شیمیایی اروپا به‌دلیل کاهش دسترسی به مواد اولیه پتروشیمی که عمدتا از روسیه صادر می‌شود، بیشترین ترس را در بازار به‌جا گذاشته است. از طرفی روسیه با تخفیف‌هایی که گاه به 70درصد هم می‌رسد، کود خود را به هند می‌فروشد. همین امر برتری خاصی را به هند برای تولید ارزان محصول می‌بخشد درحالی‌که سایر کشورها مثل ایران باید هزینه تولید و تامین کود وارداتی را با یارانه‌های ویژه کاهش دهند. نگرانی از دسترسی به کود در شرایطی است که فائو نگران کاهش ذخیره جهانی غلات به میزان 29.5درصد نسبت به سال 2022 است. فائو پیش‌بینی می‌کند تجارت بین‌المللی غلات در سال 2023 با 1.7درصد کاهش مواجه شود و به سطح رکود سال 2022 یعنی 474میلیون تن کاهش یابد.
پیام عابدی - گروه اقتصاد
شاخص قیمت غلات و روغن
با وجود این‌که میانگین شاخص قیمت موادغذایی به حدود 131واحد رسیده اما مانند غلات و روغن خوراکی بالاتر از متوسط تورم سایر موادغذایی قیمت‌گذاری می‌شود. شاخص تورم قیمت غلات 147واحد و روغن 140واحد است، البته اوج شاخص غلات در سال گذشته میلادی 173واحد بود. در نتیجه شاخص تورمی غلات 26 واحد نسبت به اوجش در سال گذشته کاهش یافته که کمتر از شاخص کل موادغذایی محسوب می‌شود اما روغن که در سال 2022، شاخص تورمی خود را به 251واحد رسانده بود با کاهش قابل‌ملاحظه‌ای در میزان قیمت خود مواجه شده است؛ هرچند 30 سال پیش، شاخص تورم آن حدود 50واحد بود که حاکی از پنج‌برابرشدن است.
چه کالاهایی ارزان شدند؟
گزارش سازمان خواربار جهانی نشان می‌دهد که کاهش تورم روغن‌گیاهی، لبنیات و شکر بیشترین سهم را در کاهش شاخص کل داشته است؛ ازجمله روغن که کاهش 111واحدی را در شاخص تورمی خود نسبت به سال 2022 تجربه می‌کند. طبق گزارش فائو، قیمت بین‌المللی گندم 2.5درصد کاهش یافته است، چراکه تولید استرالیا و فدراسیون روسیه از انتظارات پیشی‌گرفت، هرچند قیمت ذرت به‌دلیل تقاضای قوی برای صادرات از برزیل و نگرانی در مورد شرایط خشک در آرژانتین اندکی افزایش یافته است. این کاهش قیمت‌ها در مورد برنج صدق نمی‌کند، چراکه قیمت این کالا، تحت تاثیر محدودیت‌های موجود، تقاضای محلی قوی در برخی از کشورهای صادرکننده آسیایی و تغییرات نرخ ارز، 6.2 درصد نسبت به آذرماه امسال افزایش یافته است.
روغن‌هایی که ارزان و گران شد
گزارش سازمان خواربار جهانی نشان می‌دهد که قیمت‌های جهانی روغن‌های نخل و سویا در بحبوحه تقاضای وارداتی جهانی کاهش یافت، درحالی‌که قیمت روغن‌های آفتابگردان و کلزا به‌دلیل وجود صادرات فراوان کاهش یافت. در این میان شاخص کل قیمت روغن‌ها در دی‌ماه نسبت به ماه قبل 2.9 درصد کمتر شده است.
تاثیر کاهش تورم بر لبنیات
شاخص قیمت لبنیات به‌طور متوسط 1.4 درصد کمتر از آذرماه بوده‌است. قیمت کره و شیرخشک به‌دلیل تقاضای کمتر از سوی واردکنندگان پیشرو و افزایش عرضه از نیوزیلند روند کاهشی داشت. قیمت جهانی پنیر هم به دلیل بهبود خدمات غذایی و خرده‌فروشی در اروپای غربی پس از تعطیلات سال نوی میلادی ، همچنین حرکت ارز، اندکی افزایش یافت.
جهش قیمتی گوشت گوسفند و کاهش قیمت شکر
شاخص قیمت گوشت سازمان خواربار جهانی در دی‌ماه کاهش یافت، البته تنها 0.1درصد نسبت به آذرماه. فائو دلیل این کاهش را به صادرات فراوان گوشت طیور و گاو مرتبط می‌داند. این درحالی‌است که قیمت‌های صادراتی گوسفند به‌دلیل تقاضای واردات قوی‌تر افزایش یافت. شاخص قیمت شکر فائو نسبت به آذرماه 1.1درصد کاهش را نشان می‌دهد و براساس ارزیابی فائو، پیشرفت برداشت محصول در تایلند و شرایط آب‌وهوایی مطلوب در برزیل بر کاهش شاخص تاثیر گذاشته است. همچنین کاهش نگرانی از بازدهی محصول شکر هند، موجب اطمینان در بازارها برای دسترسی به شکر کافی شده است.
نگرانی از کاهش عرضه غلات
فائو در گزارش سالانه خود یادآور شده که از کاهش عرضه غلات نگران است. این سازمان نگران کاهش 3.3درصدی تولید کل جهان در سال‌جاری میلادی است. پیش‌بینی می‌شود که تولید برنج هم نسبت به بالاترین سطح خود در سال 2021، 2.6درصد کاهش یابد. دلیل این نگرانی به ترس از افزایش قیمت کود برمی‌گردد؛ درحالی‌که این امیدواری وجود دارد که سطح زیر کشت در نیمکره شمالی زمین افزایش پیدا کند. در نتیجه گندم، برنج و غلات، سال 2023 را باید در یک بیم و امید از سر بگذراند. کاهش ظرفیت‌های اقتصادی صنایع شیمیایی اروپا به‌دلیل کاهش دسترسی به مواد اولیه پتروشیمی که عمدتا از روسیه صادر می‌شود، بیشترین ترس را در بازار به‌جا گذاشته است. از طرفی روسیه با تخفیف‌هایی که گاه به 70درصد هم می‌رسد، کود خود را به هند می‌فروشد. همین امر برتری خاصی را به هند برای تولید ارزان محصول می‌بخشد درحالی‌که سایر کشورها مثل ایران باید هزینه تولید و تامین کود وارداتی را با یارانه‌های ویژه کاهش دهند. نگرانی از دسترسی به کود در شرایطی است که فائو نگران کاهش ذخیره جهانی غلات به میزان 29.5درصد نسبت به سال 2022 است. فائو پیش‌بینی می‌کند تجارت بین‌المللی غلات در سال 2023 با 1.7درصد کاهش مواجه شود و به سطح رکود سال 2022 یعنی 474میلیون تن کاهش یابد.
پیام عابدی - گروه اقتصاد
