با تحقیق و پژوهش کامل «نامکان» را ساختیم
صابر ا...دادیان کارگردان مجموعه مستند «نامکان» در گفتوگو با جامجم به نکات مهم و قابل تاملی درباره ساخت این مستند اشاره کرد:
شما کارگردانی بخشهای تهران را برعهده داشتید یا مشهد؟
پژوهش و کارگردانی هفت قسمت از این مجموعه درباره تهران برعهده من بود و پژوهشگر و جانشین تهیهکننده بخشهای مشهد هم بودم اما آقای حسن آخوندپور قسمتهای مشهد را کار کردند.
معمولا مستندهایی پیرامون آسیبهای اجتماعی زیاد ساخته شده. درباره ویژگیهای این مجموعه بگویید؟
مجموعه سفارش شبکه سه بود و پیشتر قرار بر این بود که پیرامون آسیبهای اجتماعی باشد اما از آنجا که آسیبهای اجتماعی دستهبندی و طبقهبندی متعددی دارد، روند پژوهش را که طی کردیم بسته به اولویتی که داشتیم، خواستیم درباره مشکلات حاشیهنشینی شهرها که مسبب برخی آسیبهای اجتماعی است مستند بسازیم. خیلی از جامعهشناسان نیز معتقدند که حاشیهنشینی مولد آسیبهای اجتماعی است. پس بر این اساس مناطق حاشیهنشین حومه تهران و مشهد را رصد کرده و کار را تولید کردیم. البته در این پروسه به دلایلی اهواز را حذف کردیم.
دلیل خاصی داشت؟
میخواستیم روی این دو شهر تمرکز بیشتری داشته باشیم و اینکه فیلمسازی که در آن مناطق زندگی کرده و روی آنجا تسلط داشته باشد را پیدا نکردیم. چون برایمان مهم بود فیلمسازی که آن شرایط را درک کند و در آنجا زندگی کرده باشد، قسمتهای مربوط به آنجا را بسازد. من در یکی از قسمتهای نهگانهای که راجع به آن ساختیم، 15 سال زندگی کردم.
کدام قسمت؟
عنوانش «دورافتاده» است که هنوز پخش نشده و درباره شهر جدید پردیس و اساسا همه شهرهای تازه تاسیس مثل پرند و هشتگرد است. یا درباره اتباع افغانستانی و پاکستانی آگاهی داشتم و چندین سال کار کرده بودم.
در واقع شما و گروهتان شناخت کاملی از آنچه که ساختید داشتید.
من و آقای آخوندپور بیشتر در زمینه فیلمنامهنویسی کار کرده بودیم و او هم کاری با عنوان «نسیان» را ساخته بود که درباره محلات فقیرنشین حرم رضوی بود. ما به مسائل آسیبهای اجتماعی در واقع از نگاه یک فیلمنامهنویس یا پژوهشگر تسلط داشتیم و این در کنار دوستان جامعهشناس قرار گرفت. آقای بلیغ تهیهکننده مجموعه، در زمینه جامعهشناسی تحصیل کرده و در کنار هم قرار گرفتن اعضای این گروه باعث شد نگاه درستی از این موضوع داشته باشیم.
چند نقطه یا محله را برای کار انتخاب کردید؟
ما حدود 55 منطقه را در تهران و مشهد شناسایی کردیم و اتفاق مثبتی که در کار ما افتاد باعث شد عمق پژوهشمان بیشتر شود، آشنایی ما با گروههای جهادی و NGO ها بود. چون از آنها خواستیم گزارش مفصلی از آن محله و آسیبها و عملکردشان در این مناطق به ما بدهند.
اغلب مستندسازان یکی دو روز در محلی مستقر شده و تصویر میگیرند. اما شما و تهیهکننده یکی دو ماه در منطقه دروازه غار سکونت داشتید. اساسا فکر میکنید چقدر روندی که به این شکل طی کردید روی کاری که ساختید موثر بود؟
به نظر من خیلی این مساله مهم است. زمانی که کار پژوهش را در این منطقه شروع کردیم، هر جا که میرفتیم گله و شکایت میکردند و میگفتند که شما مستندسازها بدون اینکه شرایط ما را درک کنید، قضاوت میکنید. گویا پیش از ما عدهای برای ساخت مستند آمده بودند و بدون هیچ پژوهشی تصویر گرفته و تدوین کرده بودند و باعث شده بود روی مردم آن منطقه تاثیر منفی بگذارد. از طرفی اعتمادشان سلب شده بود و حاضر به مصاحبه نبودند. با این حال ما با افراد خلافکار یا کارتنخواب هم ارتباط گرفتیم و اعتمادشان را جلب کردیم.
با این حساب ساخت مستندهایی در این زمینه از اهمیت بسیاری برخوردار است و نیازمند تحقیق و پژوهش چند ماهه است.
وقتی حضرت آقا در بیت رهبری یک روز در هفته را کاملا به بررسی آسیبهای اجتماعی و حاشیهنشینی محلات اختصاص میدهند، بنابراین زمانی که میخواهیم چنین نگاهی را در یک مستند داشته باشیم باید شرایط مناسبی هم برای تولید داشته باشیم. به همین دلیل ما حدود یک سال و نیم درگیر تدوین این مجموعه بودیم. این اشتباه استراتژیک برخی شبکههاست که زمانی برای پخش مستندهایی از این دست مشخص میکنند. نتیجهاش هم میشود آسیبی که یک گروه مستندساز روی منطقه دروازه غار گذاشتند.
گویا در این مجموعه با محمدرضا اصلانی فیلمساز هم همکاری داشتید؟
یکی از افتخارات من این است که در این 6-5 قسمت آقای اصلانی یکی از کارشناسان اصلی ما بود و من به دفعات هرچه میدیدم و رصد میکردم به ایشان اطلاع میدادم و مشورت میگرفتم. آقای اصلانی حدود 45 سال پیش مستندی درباره کودکان کار و حاشیهنشینی با عنوان «کودک و استثمار» را کار کرده بود و به همین دلیل خیلی به من کمک و راهنماییام کرد.
تیتر خبرها