چراغ اول
حسن فتحی مست عشق را در تركیه كلید می‌زند؛ یك خبر جذاب سینمایی كه می‌توانست یك تنه خلاء دو سه
كم و كاستی سینمای ایران را حل كند؛ اول فیلمی درباره دو شخصیت مهم تاریخی و ادبی و عرفانی ایران یعنی مولانا و شمس تبریزی و تلاشی برای بهره‌مندی از ظرفیت‌های سینمایی فراوان درباره شخصیت‌های بزرگ این سرزمین. دوم ساخت یك تولید مشترك درست و درمان كه در عین حال، اكران خوبی هم دست‌كم در دو كشور مشاركت‌كننده بگیرد و اشتراكات و مراودات فرهنگی دو همسایه را تقویت كند.
اما چرا این امیدواری‌ها به ناامیدی و اختلاف و حاشیه تبدیل شد؟ شاید یكی از سرنخ‌ها را به‌جز سستی بحث قرارداد و كمرنگ بودن اعتماد دوسویه، باید در همان خبر اولیه درباره فیلم جست‌وجو كرد؛ «مجوزهای لازم از كشور تركیه گرفته شده و «مست عشق» پس از اخذ پروانه ساخت از ایران، كلید خواهد خورد.» ظاهرا مجوزهای بخش اول گرفته شد، اما بخش دوم به‌درستی و به‌موقع تحقق پیدا نكرد و سازندگان مست عشق، زمانی برای اخذ پروانه نمایش اقدام كردند كه مدت‌ها از شروع فیلمبرداری می‌گذشت. سیدمحمدمهدی طباطبایی‌نژاد، اواخر آذر و زمانی كه معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی بود، در گفت‌و‌گویی با خبرگزاری موج، در پاسخ به این سوال كه آیا فیلم سینمایی مست عشق، برای اخذ پروانه نمایش در ایران اقدامی كرده است، گفت: «تا این لحظه هنوز برای نمایش درخواستی نداشته و البته این فیلم هنوز پروانه ساخت هم دریافت نكرده است. گرچه اخیرا درخواست پروانه ساخت كرده‌اند كه براساس قانون امكان صدور این پروانه برای آنها وجود نداشت؛ چراكه در قانون تصریح شده «صدور پروانه ساخت پیش از آغاز تولید آثار امكان‌پذیر است نه در حین فیلمبرداری». ما به دوستان اعلام كردیم كه امكان صدور پروانه ساخت را نداریم و طبیعتا مثل همه فیلم‌های دیگر كه چنین شرایطی را دارند، در صورت تمایل باید در نوبت بررسی پروانه نمایش قرار گرفته و مسیر قانونی را طی كنند.»
طباطبایی‌نژاد همچنین درباره مست عشق گفت: «این فیلم یك اثر تولید مشترك است؛ ولی هر اثری كه بخواهد در ایران تولید شود، پیش از شروع فیلمبرداری باید از ما پروانه ساخت دریافت كند كه این فیلم چنین پروانه‌ای دریافت نكرده و در خارج از كشور هم تولید شده است؛ البته در میانه راه درخواست پروانه ساخت داده‌ كه چون در حال تولید بوده، ما این درخواست را مورد بررسی قرار ندادیم و به این دوستان هم اعلام كردیم به دلیل این‌كه فیلمبرداری شروع شده، امكان قضاوت ما وجود ندارد. چراكه فرض كنید ما به این درخواست جواب منفی بدهیم، آن‌وقت آیا این دوستان كار را متوقف می‌كنند یا كار دیگری خواهند كرد؟ به همین دلیل ما الان در مقام قضاوت این فیلم نیستیم. منتظر می‌مانیم تا كار تولید این فیلم تمام شود و شورای پروانه نمایش، آن را ببیند. اگر شرایط نمایش داشته باشد، این شورا در مورد آن تصمیم خواهد گرفت. شرایط فیلم مست عشق كمی متفاوت با سایر آثار است، به همین دلیل ما هم ترجیح می‌دهیم كه موقع نیاز به پروانه نمایش در مورد آن قضاوت كنیم.»
بعد از آن هم خبری مبنی بر دریافت پروانه ساخت مست عشق رسانه‌ای نشد و این فیلم در جشنواره‌های
سی و هشتم و سی و نهم فیلم فجر هم رونمایی نشد. درواقع اصلا كار تولید فیلم تمام نشد كه به آن مراحل مورد اشاره طباطبایی‌نژاد برسد.




روشنایی‌های بعدی
آن اوایل وقتی هنوز خوش‌خوشان مست عشق بود، هر روز خبر پرزرق و برق جذابی از این پروژه به گوش می‌رسید تا شكوه این اثر فاخر بیشتر شود. انتشار عكس چهارنفره شهاب حسینی، حسن فتحی، فرهاد توحیدی و مهران برومند در یك جلسه مشترك و انتشار خبر بازی پارسا پیروزفر در نقش مولانا، نویدبخش اتفاقات خوب بود.
همان موقع خود ما هم در روزنامه جام‌جم، گفت‌و‌گویی با فرهاد توحیدی، یكی از فیلمنامه‌نویس‌های مست عشق داشتیم كه او از ساخت سریال «مولانا» هم در ادامه و بعد از تولید فیلم مست عشق خبر داد. بد نیست به عنوان ضمیمه این گزارش، نگاهی هم به آن مصاحبه داشته باشید كه نكات خوبی در آن مطرح شده است. در بخشی از گفت‌و‌گو از توحیدی پرسیدیم: «طی این سال‌ها برخی كشورهای همسایه به‌ویژه تركیه، مولانا را مصادره به مطلوب كردند و به نام خودشان زده‌اند. با توجه به این‌كه مست عشق قرار است در تركیه فیلمبرداری شود و یك همكاری مشترك با آن كشور به حساب می‌آید، احتمالا با دخالتی از سوی آنان در متن و ساختار فیلم همراه نخواهد بود؟» نویسنده فیلمنامه مست عشق در جواب گفت: «نه، خوشبختانه هیچ مشكل این‌چنینی با دوستان و شركای تركیه‌ای نداریم كه در این پروژه سرمایه‌گذاری می‌كنند، آنها می‌دانند كه مولانا در جریان حمله مغول همراه پدرش از بلخ به قونیه مهاجرت كرده است. مهم این است درباره اصل و ریشه مولانا، هیچ تردیدی وجود ندارد.»




اولین چالش
مست عشق تقریبا همان شروع كار و حتی پیش از تولید، دچار اولین چالش شد و برخی خبرگزاری‌ها استفتا از دو مرجع تقلید، آیت‌ا... مكارم‌شیرازی و آیت‌ا... نوری‌همدانی را منتشر كردند كه با ساخت فیلم درباره شمس و مولانا مخالفت كرده بودند. اما سازندگان مست عشق با انتشار دو ویدئو از رهبری كه در آن از شمس و مولانا به نیكی یاد شده، به طور تلویحی به ماجرا واكنش نشان دادند. انتشار خبر و عكس حضور دكتر محمدعلی موحد، شاعر و ادیب عرفان‌پژوه و همراهی او با گروه مست عشق هم قدم بعدی سازندگان فیلم بود.
بعد از آن هم خبرها و رونمایی‌های مكرر درباره بازیگران و چهره‌های سینمایی ایران و تركیه مطرح بود. حسام منظور، ابراهیم چلیكول، هانده ارچل، سلما ارگچ، بنسو سورال، بوراك توزكوپاران و بوران كوزوم، از جمله بازیگران دیگر مست عشق بودند. یكی از مهم‌ترین خبرها هم آواز همایون شجریان و آهنگسازی سهراب پورناظری برای این پروژه بود.
این خبررسانی‌های مداوم تقریبا که «مست عشق تا پایان تابستان آماده نمایش می‌شود» در اواخر خرداد 99 ادامه داشت، اما بعد از آن بی‌خبری از پروژه آغاز شد. درواقع اگر مسیر اطلاع‌رسانی مست عشق را دنبال كنیم، با یك ناموزونی در انتشار اخبار روبه‌روییم. همان‌موقع باید درمی‌یافتیم كه آن پرخبری اولیه و آن بی‌خبری و سكوت ثانویه، حكایت از ناخوش‌احوالی و سرانجام تلخ مست عشق دارد.



تلنگر جام‌جم درباره سرمایه‌گذار
جالب است وقتی داشتیم روند تولید مست عشق و خبرهای مرتبط با آن را مرور می‌كردیم، به‌جز آن گفت‌و‌گو با فرهاد توحیدی، به یكی دو تیتر دیگر مربوط به جام‌جم رسیدیم. محمدصادق علیزاده، دبیر وقت گروه فرهنگی جام‌جم 17 آذر 98 در گزارشی با عنوان «سرمایه‌گذار مورد نظر در دسترس نمی‌باشد!»  از ابهام سرمایه‌گذاری در پروژه سینمایی مست عشق خبر داده بود. در آن گزارش هشدار داده بودیم كه بحث سرمایه‌گذاری می‌تواند پاشنه آشیل مست عشق شود.
باز در همان گزارش آمده بود كه با جست‌و‌جوی اینترنتی، نام و نشانی از شركت سیماریا simarya film production و شركت ای.‌ان.‌جیENG yepim medya  سرمایه‌گذاران مست عشق به دست نیامد.
دو روز بعد از انتشار این گزارش، روابط‌عمومی مست عشق، جوابیه‌ای برای جام‌جم فرستاد كه با عنوان «واكنش مست عشق به جام‌جم» منتشر شد. در بخشی از جوابیه آمده بود: «شركت سیماریا توسط سرمایه‌گذاران ایرانی در سال 2018 در كشور تركیه تاسیس شده و كاملا قانونی و با شماره 7700792900. Besiktas vd  به ثبت رسیده است. سیماریا با دستور كار تولید مشترك در تركیه فعالیت می‌كند و وبسایت رسمی این شركت نیز به‌زودی رونمایی خواهد شد. شركت ENG yepim medya یك شركت تبلیغاتی تركیه‌ای با شناسنامه و سابقه كاملا مشخص و متعلق به خانواده اوزال است. این شركت كه شریك ترك پروژه به حساب می‌آید، 50 درصد در مست عشق سهم دارد. آدرس وبسایت این شركت، به‌سادگی در دسترس است كه نویسنده مطلب می‌توانست با یك جست‌و‌جوی ساده، به آن دست یابد:
  www.engticaret.com».
به‌جز برخی سوالات و ابهامات كه حتی بعد از این جوابیه نیز به وقت خود باقی ماند، آن وبسایت رسمی سیماریا، هنوز و بعد از حدود دو سال رونمایی نشده است.




شایعه اكران جهانی
یكی از اولین حاشیه‌ها كه نشان از اوضاع بحرانی مست عشق و اختلافات داشت، خبر اكران فیلم در تركیه و اكران جهانی فیلم بود كه از طریق یك ویدئو در 30 مهر سال 99 در فضای مجازی منتشر شد. فتحی در واكنش به این خبر و این ویدئو نوشت: «به عنوان سازنده اثر اعلام كنم كه این خبر به‌هیچ‌وجه صحت ندارد زیرا حدود هشت سكانس از سكانس‌های مهم این فیلم هنوز فیلمبرداری نشده و امیدواریم طی دو ماه آینده فیلمبرداری این سكانس‌ها انجام شود. در مورد علت تاخیر فیلمبرداری سكانس‌های باقیمانده، علاوه‌بر اختلافات مالی بین سرمایه‌گذار ایرانی و تركیه‌ای، شیوع بیماری كرونا نیز بسیار موثر بوده است. لذا اعلام می‌كنم تا زمان فیلمبرداری هشت سكانس باقیمانده، كه سازندگان ایرانی فیلم به جهت حفظ كیفیت اثر مصر به انجام آن هستند، هرگونه دخل و تصرف در تدوین و امور فنی فیلم بدون اطلاع، هماهنگی و اجازه از كارگردان، تهیه‌كننده و سرمایه‌گذار ایرانی، فاقد وجاهت اخلاقی و حرفه‌ای و واجد پیگرد قانونی است.»
بعد از فتحی، مهران برومند، تهیه‌كننده فیلم هم بیانیه دیگری صادر كرد كه تا این لحظه، این آخرین خبری بود كه در كانال اطلاع‌رسانی فیلم منتشر شده. همان كانالی كه در اوایل پروژه، مدام درباره فیلم خبررسانی می‌كرد.





حاشیه‌های اخیر
مدت‌ها در سكوت خبری سپری شد و ظاهرا به دلیل همین ادامه شیوع كرونا و احتمالا ادامه اختلافات، آن سكانس‌های مهم باقیمانده هم فیلمبرداری نشد، تا این‌كه اوایل اردیبهشت امسال بی‌خبری‌های مست عشق با یك بدخبری، ازسر گرفته شد. این‌كه فیلم فتحی قرار است دوبله شود و به‌صورت سریال از یكی از شبكه‌های ماهواره‌ای فارسی ‌زبان پخش شود. این خبر تیر خلاصی بود به مست عشق و حاشیه‌ها و اختلافات پررنگ‌تر شد و دوباره واكنش حسن فتحی را درپی داشت، این بار تندتر از بار قبل. او در بخشی از این جوابیه نوشت: «خبر تآسف‌آور بود و سند آشكار دیگری بر رفتار سوداگرانه، غیراخلاقی و غیرقانونی سرمایه‌گذار تُرك كه بنابر نظر سرمایه‌گذار ایرانی فیلم، تنها در حدود ٣٠ درصد فیلم سرمایه‌گذاری كرده است!»
در حالی كه به گفته فتحی، شكایات حقوقی و كیفری از طرف ترك، از طریق مراجع قضایی كشور تركیه در حال پیگیری است، سرمایه‌گذار تركیه‌ای، مهران برومند تهیه‌كننده و فرهاد توحیدی هم متن‌هایی منتشر كردند.
این كشمكش‌ها در فضای مجازی هم ادامه پیدا كرد و كاربران ایرانی، نظرات مختلف و متفاوتی درباره این اتفاقات و حاشیه‌ها منتشر كردند. برخی طرف تركیه‌ای را متهم می‌كنند و بعضی هم طرف ایرانی را كه چرا قرارداد دقیق و محكمی منعقد نكردند تا كار به اینجا برسد، آن هم درباره پروژه‌ای مهم، فاخر و حیثیتی درباره شمس و مولانا كه فی‌نفسه كشور تركیه هم آنها را از آن خود می‌داند. برخی هم از فتحی گلایه كرده‌اند كه چرا وقتی هنوز مشكل مست عشق حل نشده، پروژه را به حال خود رها و سراغ كارگردانی سریال دیگری به نام «جیران» در شبكه نمایش خانگی رفته است. حتی شائبه‌ها و شایعاتی هم درباره صوری بودن كل ماجرا مطرح است و این‌كه باتوجه به عدم صدور پروانه ساخت برای اثر و احتمال مشكلاتی برای نمایش آن در ایران، این مسیر برای نمایش مست عشق در تركیه طراحی شده است. البته بعید است هنرمندی چون فتحی، وارد این بازی شده و از نام و اعتبار خود و شمس و مولانا در این زمینه خرج كرده باشد.
باوجود این‌كه این اختلافات و حاشیه‌های رخ داده زیبنده هنر و فرهنگ و سینمای ایران نیست و یك بدنامی و رسوایی از خود به جا گذاشته، امیدواریم مشكل پیش‌آمده به‌زودی و با همراهی و تعامل طرف ایرانی و تركیه‌ای حل شود و مست عشق در ایران، تركیه و دیگر كشورها اكران شایسته‌ای داشته باشد. در عین‌حال، ذهنیت منفی ایجاد‌شده درباره تولیدات مشترك شدت نگیرد و یكی از راه‌های جهانی شدن سینمای ایران مسدود نشود.