فرزند در خانواده را باید معنی کنیم

فرزند در خانواده را باید معنی کنیم

مریم اردبیلی آینده‌پژوه و کارشناس جمعیت

 نرخ فرزندآوری در کشورمان براساس وضعیت سال 99 به 7/1درصد کاهش یافته که این نشان می‌دهد جامعه ما وارد مرحله نخست سالخوردگی جمعیت شده است. پیش‌بینی می‌شود اگر وضعیت به همین شکل ادامه پیدا کند تا 30سال آینده رشد جمعیت در کشور به صفر  یا زیر صفر برسد. البته گذار جهانی جمعیت، نه در ایران که در همه کشورهایی که مسیر توسعه را طی کرده‌اند همیشه با کاهش نرخ فرزندآوری همراه بوده است. افزایش شاخص‌های سلامت، تغییر در سبک زندگی، تغییر در نگرش فرزندآوری، تغییر معنای فرزند برای خانواده که پیش از این به عنوان نیروی کار معنا می‌شد و تغییر ساختار اجتماعی و خانواده باعث شده تا نرخ فرزندآوری درهمه کشورهای جهان کاهش پیدا کند.  در ایران اما کاهش نرخ فرزندآوری در مقایسه با بسیاری از کشورها با سرعت بیشتری اتفاق افتاده به طوری که اگر در کشورهای دیگر کاهش نرخ فرزندآوری، 70 یا 100سال به طول انجامید در ایران طی دو دهه این نرخ کاهش یافت.
بالا رفتن سن ازدواج، کاهش تمایل به ازدواج، افزایش آمار طلاق،کاهش تمایل به فرزندآوری، مشکلات اقتصادی، پیچیدگی مسائل خانوادگی، توسعه خانواده و تغییر مفاهیم خانوادگی از دلایل کاهش نرخ فرزندآوری در کشور است. به همه این عوامل باید سیاست‌های تنظیم خانواده در دهه 60شمسی هم اضافه شود اما راه چاره چیست؟
 برای حل معضل کاهش نرخ فرزندآوری در کشور باید راهکارهایی پیشنهاد شود.آن‌طور که به نظر می‌آید نگاه سیاست‌گذاران و نگاه جامعه با هم متفاوت است. مسؤولان نرخ فرزندآوری 7/2 را برای کشور می‌پسندند، حال آن که در عمل خواسته مردم نرخ فرزندآوری 7/1 است. بنابراین تغییر در این دیدگاه‌ها و بسترسازی فرهنگی برای حل این معضل مهم است.
سیاست‌گذاران تا به حال قوانین زیادی برای افزایش نرخ فرزندآوری در کشور و نیز تشویق زوج‌ها به فرزندآوری پیشنهاد کرده‌اند اما حقیقت این است که عملی شدن قوانین به کندی و با اما و اگرهای زیادی همراه بوده به اضافه این که قوانین تصویب شده، معمولا کلی است و نگاه جامعی ندارد.
با وجود این، مساله تأثیر قانون بر افزایش نرخ فرزندآوری را باید بررسی کرد. درست است که در نگاه کلان، قانونگذاران، قوانینی برای افزایش نرخ فرزندآوری پیشنهاد کرده‌اند اما سهم قانون در حل این معضل اندک است. آن چیزی که اهمیت دارد و می‌تواند به معضل کاهش نرخ فرزندآوری کمک کند، فرهنگ‌سازی و تغییر معنای فرزند برای زوجین است. معنای پیشین فرزند که پیش از این به نیروی کار معنا می‌شد، امروز کارکرد ندارد و برای تشویق فرزندآوری در جامعه امروزی مناسب نیست، بنابراین باید به معنای دیگری برای تشویق فرزندآوری فکر شود. معنابخشی به فرزند و فرهنگ‌سازی در زمینه افزایش ارتباطات خانواده و ایجاد بانک عاطفی عظیم می‌تواند معنای مناسبی برای فرزندآوری و تشویق زوج‌ها باشد.