کتابی برای امروز

انتشارات علمی و فرهنگی افزون بر افتتاح موزه و مرکز اسناد خود چندی پیش یکی از شاخص‌ترین مجلات تاریخ ادبیات و هنر را احیا کرد

کتابی برای امروز

«کتاب امروز» عنوان مجله‌ای است که از سال ۵۰ تا ۵۳ به همت کریم امامی، مترجم و نویسنده شناخته‌شده منتشر می‌شد. کتاب امروز در واقع فصلنامه بود
اما هر دو فصل یک‌بار توسط شرکت سهامی کتاب‌های جیبی منتشر می‌شد. موسسه انتشارات فرانکلین و همایون صنعتی‌زاده باهدف احیای کتاب‌های در قطع جیبی، اقدام به تأسیس سازمان کتاب‌های جیبی و انتشار کتاب در قطع 11 در 5/16 سانتی‌متر کردند.
استاد بهاءالدین خرمشاهی درباره این مجله ماندگار در خاطره کتاب‌دوستان نیم‌قرن اخیر می‌نویسد: کتاب امروز، مجله‌ای کم‌برگ اما پربار  است که از اوایل دهه 1350 به‌صورت فصلنامه به سردبیری استاد کریم امامی منتشرشده است. این اثر یکی از کتاب‌پژوه‌ترین مجلاتی است که در ایران انتشاریافته است. همکاران این نشریه برخی از برجستگان تألیف و ترجمه و ویرایش و نشرپژوهی در ایران نیم‌قرن پیش بوده‌اند.
کتاب امروز در هشت شماره‌ای که از آن منتشر شد، در هر شماره مزین به تصویر یکی از افراد تأثیرگذار فرهنگ و هنر بود. این تصاویر به این مناسبت بر جلد هر شماره درج می‌شد که اولین مطلب مجله، یک گفت‌وگوی بلند خواندنی با همان شخصیت روی جلد بود. گفت‌وگوهایی که هریک در تاریخ هنر و روزنامه‌نگاری ایران جایگاه بسیار مهمی دارند. هشت شخصیتی که در شماره‌های مجله با آنها گفت‌وگو شد به ترتیب عبارتند از محمد قاضی، حمید عنایت، کریم کشاورز، شاهرخ مسکوب، محمد پروین گنابادی، مجتبی مینوی، محمود بهزاد و فؤاد روحانی. اهمیت این گفت‌وگوها به حدی است که هنوز هم برای بررسی درست تاریخ ادبیات معاصر و نگاه موشکافانه به عقاید و افکار بزرگان فرهنگ به این گفت‌وگوها مراجعه و استناد می‌شود.
نقل مثالی در اینجا شاید خالی از لطف نباشد. یکی از جالب‌توجه‌ترین گفت‌وگوهای کتاب امروز، گفت‌وگو با مجتبی مینوی، استاد برجسته و شخصیت علمی و فرهنگی تأثیرگذار قرن اخیر ایران است. در گفت‌وگوی کتاب امروز با مینوی، چهارنفر افزون بر او حضور دارند: نجف دریابندری که تقریبا پای ثابت گفت‌وگوها و از ارکان مجله است، ایرج افشار رفیق شفیق مینوی، محمدرضا شفیعی کدکنی و کریم امامی. البته ما در نسخه نهایی گفت‌وگو، اثری از امامی در گپ‌وگفت صورت گرفته نمی‌بینیم اما تصویری از میزگرد در همین شماره به چاپ رسیده که عکاسش امامی است. درجایی از این میزگرد، مصاحبه‌کنندگان از مینوی درباره نیما می‌پرسند و مینوی خاطره‌ای از آشنایی با نیما را نقل می‌کند:
«یادم هست یک روز که از دارالمعلمین خارج می‌شدیم به آقایی برخوردیم. این آقا کلاه‌پوست بخارایی سرش بود و روی کت سفیدرنگش هم جای فشنگی داشت، چکمه‌های بلند هم به پا کرده بود. این آقا آمد جلوی ما که: «هه‌هه... شما فارسی می‌خوانید؟» لهجه‌اش هم شبیه مخلوطی از مازندرانی و ترکی قفقازی بود. خلاصه لهجه‌اش عجیب‌وغریب بود و شروع کرد با ما حرف زدن. بعد هم در تمام طول راه همراه ما بود و ادبیات فارسی را مسخره می‌کرد که: «این شعرها چیست که شما می‌خوانید؟ گلستان چیست؟ سعدی کیست، فلانی کیست... اگر شعر صحیح می‌خواهید این است: خانواده سرباز. به نظرم نسخه‌ای از این شعر را که در سال ۱۳۰۳ به من داده، هنوز داشته باشم.»
2 اقدام خوب برای کتاب‌امروزی‌ها
سال‌ها بود که آن هشت شماره طلایی را نمی‌شد یافت، مگر در کتابخانه‌های معتبر یا در بساط عتیقه‌فروشی‌های خیابان انقلاب. تا این‌که انتشارات علمی و فرهنگی اوایل همین امسال، آن هشت شماره را در دو مجلد نفیس عینا منتشر
و با این کار، فرصت مطالعه آن مطالب خواندنی را برای علاقه‌مندان مهیا کرد. نادره رضایی، مدیر انتشارات علمی و فرهنگی دراین‌باره می‌گوید: «انتشار دوباره مجله کتاب امروز پس از 46 سال توقف و بازچاپ دوره قدیمی این مجله در کتاب دوجلدی؛ ادای احترامی است به کریم امامی و تک‌تک نویسندگان کتاب امروزِ دیروز و به همراهان دیروز و امروزمان.»
نکته‌ای که در اینجا حائز اهمیت است، بازنشر عین به‌عین این شماره‌های درخشان است. اگر امروز به این دو مجلد نفیس مراجعه کنید، متوجه می‌شوید دست‌اندرکاران انتشار مجدد کتاب امروز، نسخه‌های قدیمی مجلات را اسکن و منتشر کرده‌اند بدون این‌که حتی یک صفحه را جا بیندازند. یعنی حتی آگهی‌های آدامس خروس‌نشان آن مجله‌ها را هم می‌توانید در نسخه تازه ببینید!
اقدام ارزشمند دیگر دست‌اندرکاران، احیای مجله کتاب امروز بود. نوروز 1400 شماره اول و دوم دوره جدید کتاب امروز در 276 صفحه با طرح جلد جسورانه‌ای از خلیل ملکی، سیاستمدار معاصر ایرانی منتشر شد. این اتفاق توانست دل بسیاری از دلدادگان کتاب امروز را شاد کند. منصوره اتحادیه، منوچهر انور، بهاءالدین خرمشاهی، سیروس پرهام، علی دهباشی و هرمز همایون‌پور شورای سیاست‌گذاری دوره جدید کتاب امروز را تشکیل می‌دهند.