پیش به سوی حذف حداکثر فساد

پیش به سوی حذف حداکثر فساد

‌مبارزه‭ ‬با‭ ‬فساد‭ ‬از‭ ‬ضرورت‌های‭ ‬زندگی‭ ‬اجتماعی‭ ‬به‌خصوص‭ ‬در‭ ‬جامعه‌ای‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬بنا‭ ‬دارد‭ ‬اسلامی‭ ‬باشد؛‭ ‬زیرا‭ ‬اگر‭ ‬بناست‭ ‬حیات‭ ‬طیبه‭ ‬اسلامی‭ ‬تحقق‭ ‬یابد،‭ ‬موانع‭ ‬آن‭ ‬باید‭ ‬برطرف‭ ‬شود‭ ‬و‭ ‬بزرگ‌ترین‭ ‬مانع‭ ‬تحقق‭ ‬حیات‭ ‬طیبه‭ ‬اسلامی،‭ ‬فساد‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬جامعه،‭ ‬دولت،‭ ‬نظام‭ ‬و‭ ‬مردم‭ ‬را‭ ‬تهدید‭ ‬و‭ ‬فاسد‭  ‬و‭ ‬در‭ ‬تحقق‭ ‬اهداف‭ ‬دولت‭ ‬و‭ ‬جامعۀ‭ ‬اسلامی‭ ‬خلل‭ ‬وارد‭ ‬می‌کند‭. ‬مگر‭ ‬می‌شود‭ ‬زندگی‭ ‬سالم‭ ‬داشت‭ ‬و‭ ‬بیمار‭ ‬نشد،‭ ‬در‭ ‬حالی‭ ‬که‭ ‬آب‌‭ ‬آشامیدنی،‭ ‬هوا‭ ‬و‭ ‬غذای‭ ‬انسان‭ ‬آلوده‭ ‬است؟‭ ‬جامعه‌ای‭ ‬هم‭ ‬که‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬آلوده‭ ‬شده‭ ‬است،‭ ‬زنده‭ ‬و‭ ‬پویا‭ ‬نیست،‭ ‬زیرا‭ ‬بیماری‭ ‬فساد،‭ ‬اجازه‭ ‬زیست‭ ‬انسانی‭ ‬سالم‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬آن‭ ‬نمی‌دهد‭. ‬

ما‭ ‬باید‭ ‬فساد‭ ‬و‭ ‬ساختار‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬بشناسیم‭ ‬تا‭ ‬جامعه‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬نفوذ‭ ‬آن‭ ‬برحذر‭ ‬داریم‭ ‬و‭ ‬اجازۀ‭ ‬آسیب‌‭ ‬به‭ ‬جامعه‭ ‬و‭ ‬نظام‭ ‬ندهیم‭. ‬اگر‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬آن‭ ‬بی‌تفاوت‭ ‬و‭ ‬بی‌توجه‭ ‬باشیم،‭ ‬زمانی‭ ‬به‌خود‭ ‬می‌آییم‭ ‬که‭ ‬زیر‭ ‬لگدهای‭ ‬سهمگین‭ ‬آن‭ ‬له‭ ‬شده‌ایم‭.  ‬

اما‭ ‬هدف‭ ‬ما‭ ‬در‭ ‬مبارزه‭ ‬با‭ ‬فساد،‭ ‬افشای‭ ‬فساد‭ ‬و‭ ‬تخلف‭ ‬نیست،‭ ‬بلکه‭ ‬هدف‭ ‬اصلی‭ ‬حذف‭ ‬یا‭ ‬کاهش‌دادن‭ ‬فساد‭ ‬به‭ ‬حداقل‭ ‬و‭ ‬بهبود‭ ‬کارایی‭ ‬کلی‭ ‬دولت‭ ‬و‭ ‬نظام‭ ‬برای‭ ‬پیشرفت‭ ‬و‭ ‬عدالت‭ ‬است‭ ‬تا‭ ‬عدالت‭ ‬در‭ ‬جامعه‭ ‬نهادینه‭ ‬شود‭ ‬و‭ ‬انگیزه‌های‭ ‬فساد‭ ‬به‭ ‬حداقل‭ ‬رسد‭. ‬به‭ ‬تعبیر‭ ‬دیگر،‭ ‬کشف‭ ‬فساد‭ ‬و‭ ‬افشای‭ ‬لانه‌های‭ ‬فساد،‭ ‬هدف‭ ‬اصلی‭ ‬ما‭ ‬نیست،‭ ‬بلکه‭ ‬هدف‭ ‬برقراری‭ ‬عدالت‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬زمینه‌ها‭ ‬و‭ ‬شرایط‭ ‬و‭ ‬مقدمات‭ ‬برقراری‭ ‬عدالت‭ ‬اجتماعی،‭ ‬حذف‭ ‬فساد‭ ‬است‭. ‬

همچنین‭ ‬بین‭ ‬عدالت‭ ‬و‭ ‬فساد‭ ‬رابطه‭ ‬معنی‌داری‭ ‬برقرار‭ ‬است‭. ‬هرچه‭  ‬فساد‭ ‬بیشتر‭ ‬باشد،‭ ‬عدالت‭ ‬کم‌رونق‌تر‭ ‬است‭. ‬بنابراین‭ ‬باید‭ ‬با‭ ‬فساد‭ ‬تا‭ ‬حذف‭ ‬حداکثری‭ ‬آن‭ ‬مبارزه‭ ‬کرد‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬وقتی‭ ‬به‭ ‬نقطه‭ ‬ایده‌ال‭  ‬رسیدیم،‭ ‬از‭ ‬رصد‭ ‬و‭ ‬مقابله‭ ‬با‭ ‬فساد‭ ‬چشم‌پوشی‭ ‬نکنیم‭. ‬زیرا‭ ‬فساد‭ ‬مانند‭ ‬سرطان‭ ‬است‭. ‬جلوی‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬نگیریم،‭ ‬به‭ ‬همه‌جا‭ ‬سرایت‭ ‬می‌کند‭ ‬تا‭ ‬جایی‭ ‬که‭ ‬هرچه‭ ‬تلاش‭ ‬کنیم،‭ ‬هیچ‭ ‬معالجتی‭ ‬نتیجه‭ ‬ندارد‭. ‬

نکتۀ‭ ‬دیگر‭ ‬که‭ ‬نباید‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬غافل‭ ‬شد،‭ ‬این‌که‭ ‬فساد،‭ ‬فساد‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬قانونی‭ ‬و‭ ‬غیرقانونی‭ ‬ندارد؛‭ ‬برای‭ ‬مثال‭ ‬وقتی‭ ‬کسی‭ ‬در‭ ‬بیخ‭ ‬گوش‭ ‬ما‭ ‬کاخ‭ ‬آن‌چنانی‭ ‬می‌سازد،‭ ‬این‭ ‬فساد‭ ‬است،‭ ‬حتی‭ ‬اگر‭ ‬کمیسیون‌ها‭ ‬و‭ ‬مراجع‭ ‬مربوط‭ ‬اداری‭ ‬رأی‭ ‬به‭ ‬جریمه‭ ‬بدهند‭ ‬و‭ ‬او‭ ‬هم‭ ‬جریمه‭ ‬را‭ ‬بپردازد‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬ظاهر‭ ‬همه‭ ‬چیز‭ ‬قانونی‭ ‬جلوه‭ ‬کند‭. ‬در‭ ‬این‌صورت‭ ‬فساد‭ ‬ازبین‭ ‬نرفته‭ ‬است،‭ ‬بلکه‭ ‬صورت‭ ‬مسأله‭ ‬را‭ ‬پاک‭ ‬کرده‌ایم‭. ‬درست‭ ‬مثل‭ ‬کبک‭ ‬که‭ ‬سرش‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬برف‭ ‬فرو‭ ‬برده‭ ‬باشد‭. ‬گرفتن‭ ‬جریمه‭ ‬هیچ‭ ‬چیزی‭ ‬را‭ ‬حل‭ ‬نمی‌کند،‭ ‬مگر‭ ‬این‌که‭ ‬فساد‭ ‬را‭ ‬نهادینه‭ ‬کند‭. ‬راه‭ ‬چاره،‭ ‬تخریب‭ ‬چنین‭ ‬بناهایی‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬لواسان‭ ‬و‭ ‬مناطقی‭ ‬مثل‭ ‬لواسان،‭ ‬چنین‭ ‬پدیده‌های‭ ‬زشتی‭  ‬دیده‭ ‬می‌شود‭ ‬و‭ ‬مماشات‭ ‬ما‭ ‬هم‭ ‬تکلیف‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬دوش‌مان‭ ‬برنمی‌دارد‭ ‬و‭ ‬باید‭ ‬عزم‭ ‬همگانی‭ ‬برای‭ ‬مقابله‭ ‬و‭ ‬مبارزه‭ ‬با‭ ‬فساد‭ ‬باشد‭ ‬تا‭ ‬جلوی‭ ‬این‌چنین‭ ‬تخلفاتی‭ ‬گرفته‭ ‬شود‭.‬

آری‭ ‬قرآن‭ ‬راه‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬ما‭ ‬نشان‭ ‬داده‭ ‬است‭. ‬وقتی‭ ‬حضرت‭ ‬موسی‭  ‬با‭ ‬فساد‭ ‬سامری‭ ‬مواجهه‭ ‬شد،‭ ‬قرآن‭ ‬می‌فرماید‭: ‬اغَضْبانَ‭ ‬أَسِفاًب‭ ‬خشمگین‭ ‬اندوهگین‭ ‬گردید‭ ‬ب‭(‬طه‭: ‬86‭)  ‬و‭ ‬سه‭ ‬دستور‭ ‬قاطع‭ ‬داد‭: ‬اول،‭ ‬سامری‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬جامعه‭ ‬طرد‭ ‬کرد؛‭ ‬دوم،‭ ‬گوسالۀ‭ ‬زرین‭ ‬را‭ ‬سوزاند‭ ‬و‭ ‬خاکستر‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬دریا‭ ‬افکند،‭ (‬طه‭: ‬97‭) ‬نه‭ ‬این‌که‭ ‬برای‭ ‬مثال‭ ‬طلاها‭ ‬را‭ ‬آب،‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬جریمه‭ ‬برای‭ ‬دولت‭ ‬ضبط‭ ‬و‭ ‬شهر‭ ‬و‭ ‬کشور‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬آن‭ ‬اداره‭ ‬کند‭! ‬سوم،‭ ‬دستور‭ ‬داد‭  ‬گوساله‌پرستان‭ ‬کشته‭ ‬شوند‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬توبۀ‭ ‬آنان‭ ‬بود‭ (‬بقره‭: ‬54‭). ‬این‭ ‬حکم‭ ‬سنگین‭ ‬برای‭ ‬ریشه‌کنی‭ ‬فساد‭ ‬شرک‭ ‬در‭ ‬قوم‭ ‬بنی‌اسرائیل‭ ‬و‭ ‬شریعت‭ ‬موسی‭ ‬علیه‭ ‬السلام‭ ‬بود‭.‬

حالا‭ ‬اگر‭ ‬کسی‭ ‬تخلف‭ ‬آشکار‭ ‬انجام‭ ‬داد،‭ ‬راهش‭ ‬جریمه‌گرفتن‭ ‬است‭ ‬یا‭ ‬راهش‭ ‬تخریب‭ ‬کلی‭ ‬بنا‭ ‬و‭ ‬مجازات‭ ‬متخلفانی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬کار‭ ‬را‭ ‬انجام‭ ‬داده‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬او‭ ‬همراهی‭ ‬کرده‭ ‬و‭ ‬اجازۀ‭ ‬تخلف‭ ‬داده‭ ‬و‭ ‬موجب‭ ‬فساد‭ ‬شده‌اند؟‭ ‬عدالت‭ ‬کدام‭ ‬را‭ ‬می‌گوید؟