شب روشن سیاهان
در این چند سال عادت كردهایم از اوایل اسفند، پیر و جوان و كودك شلختهای را با لباسِ سرخ و صورتی سیاهشده ببینیم كه با دایره و بیدایره، پشت چراغ قرمزها میزنند و میرقصند و به خیال خود، موجب تفریح و شادی ملت را فراهم میكنند. اما این وضعیت، نسبتی با سرور واقعی ندارد و آغشته به فقر و بدبختی و بدسلیقگی و بیدانشی است، البته چرایی اینكه جماعتی از سر نداری، دایره و تنبك دست میگیرند و در لباس حاجیفیروز، بحث جداگانهای دارد و نیازمند توجه به وضع معیشتی مردم و سروسامان دادن نسبی شرایط اقتصادی است. غرض اینكه چنین وضعیتی، نه تنها به دور از هرگونه شانیت فرهنگی است، بلكه تا حد زیادی اثرات مخربی هم دارد و ذهنیت مردم را درباره هنرهای نمایشی و آیینی و سنتی ایران تغییر میدهد و آنها را بدبین میكند. جشن نوروزگان تئاتر كه شامگاه دوشنبه در كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان برگزار شد، تلاشی ارزنده برای تغییر این ذهنیت منفی ایجاد شده نسبت به هنر سیاهبازی و نشانه بارز نمایشهای تخت حوضی بود. جشنی با حضور شادمانه و آراسته سیاهان سرخپوش كه طی آن از 12 چهره پیشكسوت هنر نمایش و بازیگری این سرزمین، تجلیل و قدردانی شد.
برگزاری این جشن در حوالی نوروز، حال تئاتر را خوب كرد و باعث شد اهالی هنر نمایش، با روحیه و انگیزه بیشتری به استقبال سال نو بروند. آن چیزی كه بیش از پیش باعث شكوه این جشن شد، توجه و اهمیت دادن به هنر مهجور و رو به فراموشی سیاهبازی بود. حضور سیاهان سرخپوش، جلوه و شیرینی خاصی به این مراسم داد و آنها با حركات تمرین شده و خواندن نغمههایی فرحبخش و نوروزی و نمكپراكنیهای مختلف، جمعیت حاضر را در تمام طول مراسم، سرگرم و شاد كردند. حتی پیش از شروع رسمی مراسم هم این حاجیفیروزهای بامزه، حضور موثر و تعیینكنندهای داشتند و به مهمانان خوشامد میگفتند. سلفی و عكس گرفتن با این موجودات مبارك هم شورحال خاصی را به وجود آورد و خاطرات خوشی را بهویژه برای بچهها رقم زد. جواد انصافی، یكی از هنرمندانی كه همچنان شعله كمسوی سیاهبازی را در ایران زنده نگاه داشته، سرپرستی این گروه حاجی فیروز را به عهده داشت و در كل مراسم هم میداندار این جماعت بود. یكی از مهمترین بخشهای این مراسم، خواندن ترانههایی درباره سینهای هفتسین بود كه به دلیل زبان تندوتیز حاجیفیروز و نیش و كنایههای نمكین او درباره مسائل و مشكلات جامعه، مورد استقبال مردم قرار گرفت و به نوعی دل آنها را خنك كرد. انصافی با جمع كردن این گروه و انتقال تجربیات گرانقیمتش به پسرانش و جوانان اهل فرهنگ و هنر و مشتاق به سیاهبازی، سهم مهمی در حفظ این هنر آیینی و سنتی دارد و لزوم حمایت از این حركت، بیش از پیش توسط متولیان تئاتری احساس میشود. با درگذشت هنرمندان صاحبنام هنر سیاهبازی در سالهای اخیر از جمله سعدی افشار یا عطا صفرپور، باید فكری به حال ادامه این هنر رو به فراموشی كرد كه یكی از آنها همین كاری است كه در جشن نوروزگان تئاتر و به همت خانه تئاتر و افرادی چون شهرام گیلآبادی و اصغر همت انجام شد.
وزن سنگین صحنه
یكی از بهترین بخشهای مراسم هم به تجلیل از 12 چهره مو سپید كرده هنرهای نمایشی ایران اختصاص داشت؛ بخشی كه باعث شد حاضران بارها ایستاده هنرمندان محبوب خود را تشویق كنند. داریوش اسدزاده، شهلا ریاحی، توران مهرزاد، آزیتا لاچینی، صدیقه كیانفر، شمسی فضلاللهی، پری صابری، اسماعیل خلج و سعید پورصمیمی هنرمندانی بودند كه بسیاری از آنها به دلیل كهولت سن و كسالت، بهسختی روی صحنه حاضر شدند و هدایای پاسداشت خود را دریافت كردند. ژاله علو، مهین میهن و پری امیرحمزه هم سه هنرمند پیشكسوتی بودند كه در مراسم تجلیل از خود حضور نداشتند.
با این حال حضور همان 9 چهره حاضر، به دلیل اعتبار و كارنامه پربارشان، باعث سنگینی صحنه شده بود؛ مردم با هركدام از این هنرمندان موسپید كرده، خاصرات تصویری دلنشینی در فیلم و سریالها و نمایشهای مختلف دارند. هنرمندانی كه به قول اصغر همت، مجری مراسم، زمانی صحنه تئاتر را با شور و جوانی و انرژی در مینوردیدند، اما حالا روی صحنه رفتن، برای آنها كمی مشكل است.
نكته قابل اشاره دیگر اینكه این هنرمندان، پیش از این مراسم و در روز و برنامه دیگری، در فضای سبز محوطه مركز آفرینشهای ادبی كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان كانون حاضر شده بودند و ۱۲ اصله نهال به نام خودشان كاشتند. حركتی زیبا و نمادین درباره هنرمندانی ریشهدار و قدیمی كه هر یك، درختی پربار در عرصه هنر این سرزمین هستند. نقالی و شاهنامه خوانی، پرده خوانی داود فتحعلی بیگی از هنرمندان قدیمی آیینی و سنتی، رباعی خوانی اسماعیل خلج و آواز صدیق تعریف، برخی دیگر از بخشهای این جشن بود. پیروز حناچی، شهردار تهران و محمدجواد حق شناس، رئیس كمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران هم از جمله سخنرانان این مراسم بودند. در این میان بهویژه حق شناس، به همان نكته مهمی اشاره كرد كه ابتدای این مطلب هم آمد؛ اینكه «مدتهاست كه در شهر ما حاجیفیروزی كه نوید دهنده روزهای بهاری نوروز هستند، نماد تكدیگری شده است.» یكی از بهیادماندنیترین لحظات این جشن هم با اشاره اصغر همت شكل گرفت. او در بخشی از صحبتهایش گفت كه امروز (20 اسفند)، تولد رضا بابك هم است و از او دعوت كرد كه چند دقیقهای روی صحنه بیاید. حضور بابك با تشویق پرشور حاضران مواجه شد. این وسط، جماعت حاجی فیروز هم بابك را دوره كردند و اینقدر «تولدت مبارك» را برای او خواندند كه این بازیگر قدیمی، با طنازی خود شیرینی این لحظات را تشدید كرد. او وقتی داشت از روی صحنه پایین میرفت، به شوخی گفت «ما كاری نكردیمها، فقط دستهام رو تكون دادم و بال بال زدم!»