سیل، پیش‌بینی شده بود؟

درباره این كه سیل اخیر تا چه اندازه قابل پیش‌بینی بود اظهارنظرهای مختلف و متناقضی وجود دارد

سیل، پیش‌بینی شده بود؟

از خیلی از حرف و حدیث‌های سیل، آبی برای سیل‌‌زده‌ها گرم نمی‌شود، ولی چه می‌شود كرد، سیل حرف و حدیث‌ها هم مثل خود سیلاب می‌آید و نمی‌شود جلویش را گرفت. در روزهای اوج سیل در گلستان وقتی آق‌قلا و گمیشان تا زیر بینی زیر سیلاب بودند حرف از یافتن مقصر بود و مجازاتش، سیل كه به لرستان و خوزستان رسید و تكه غربی ایران را كرد میدان جنگ با آب،‌ مقصران احتمالی معرفی شدند و تقصیر در محافل مختلف تقسیم شد؛ میان وزارت نیرو و سازمان هواشناسی و حالا هم كه سیلاب كمی فروكش كرده و حجم خرابی‌ها از زیر گل‌و لای زده است بیرون، گفته می‌شود كه این سیل قابل پیش‌بینی بود،‌ پیش‌بینی هم شده بود آن هم از دو ماه قبل، در بهمن 97.

این را فریدون حسنوند گفته است، نماینده مردم خوزستان در مجلس و مرد جنجالی این روزها. او از یك نامه حرف می‌زند كه 17بهمن پارسال از مقامات امنیتی به شخص رئیس‌جمهور رسیده كه هم وقوع سیل را پیش‌بینی كرده و هم درباره وقوع اتفاقات ناگوار هشدار داده. حسنوند روایت می‌كند رئیس‌جمهور این نامه را به وزیر نیرو ارجاع داده و شخص وزیر هم فقط زیر نامه نوشته است «ملاحظه شد» و دیگر هیچ اقدامی دراین باره انجام نشد تا این كه سیل آمد و مردم را خانه خراب كرد. این نماینده مجلس حتی عدد هم می‌دهد و می‌گوید اعلام خطر شده بود كه اگر ظرفیت خروجی سد كرخه برای حداقل1500 مترمكعب بر ثانیه (یك‌و نیم میلیون لیتر) مهیا نشود، وضعیت ناگوار خواهد شد.
دیروز تلفن همراه فریدون حسنوند خاموش بود و نشد درباره زوایای پنهان گفته‌هایش توضیح دهد، وزارت نیرو هم كه انگشت اتهام این نماینده مجلس سمتش است با این‌كه خواستیم از خودش دفاع كند و توضیحی دهد، ولی ما را ارجاع داد به شركت. مدیریت منابع آب این شركت هم گفت كه بهتر است ما دوباره برویم سراغ وزارتخانه.
خارج از این دور باطل به اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران كشور زنگ زدیم كه او از وجود نامه نهادهای امنیتی به رئیس‌جمهور بی‌اطلاع بود، ولی گفت هشدارهای24 ساعته، 48ساعته و 72ساعته هواشناسی را دریافت كرده بودند و با این كه پیش‌بینی بارش‌ها در بلندمدت نیز در اختیارشان بود، ولی این‌چنین نبود كه از مدت‌ها قبل به آنها گفته شده باشد كه حتما سیل می‌آید.
كارشناسان: پیش‌بینی سیل
قطعی نیست
حرف و حدیث‌ها در كرسی‌های سیاسی و مدیریتی به اندازه‌ای متناقض است كه آدم گیج می‌شود. در بحث‌های كارشناسی اما همه چیز روشن است و همه حرف‌ها از زبان هر كسی كه ادا شود تقریبا یكی است. اگر فریدون حسنوند می‌گوید، وقوع سیل را از دو ماه قبل پیش‌بینی كرده بودند و نهادهای امنیتی به دولت نامه نوشته بودند، ولی كسی وقعی به آن ننهاده است، در عوض كارشناسانی كه ما با آنها گفت‌وگو كردیم همگی گفتند كه وقوع سیل آن هم از فاصله دوری به اندازه دو ماه اساسا شدنی نیست.
حتی احد وظیفه، مدیركل پیش‌بینی و هشد ار سریع سازمان هواشناسی خیال همه را جمع كرد و گفت كه سیل را نمی‌شود پیش‌بینی كرد، بلكه این بارش است كه پیش‌بینی می‌شود. او گفت سیل محصول دخالت‌های انسان است و ماحصل بارش‌ها و به طرزی عمیق به شرایط جذب خاك، پوشش گیاهی، ساخت و سازها در حریم رودخانه‌ها و نحوه نگهداری و ذخیره آب بستگی دارد.
وظیفه گفت درهمه جای دنیا پیش‌بینی‌های بلندمدت و اقلیمی براساس برآورد تخمینی بارش‌های تجمعی در یك منطقه نسبت به میانگین نرمال منطقه انجام می‌شود كه معنی ساده‌ای است، این كه فقط می‌شود گفت انتظار داریم در یكی دو ماه آینده بارش‌ها فلان درصد بالاتر یا پایین تر از بارش‌های میانگین نرمال (30ساله) باشد. وظیفه می‌گوید البته مركز ملی اقلیمی گزارش‌های سه یا چهارماهه پیش‌بینی بارش هم می‌دهد كه البته نتایجش تقریبی است و لزوما به وقوع نمی‌پیوندد.
شبیه این حرف‌ها را مهری اكبری، آب و هواشناس به ما گفت. او توضیح داد كه خاصیت پیش‌بینی‌های هواشناسی این است كه اصلا نمی‌شود بیش از پنج شش روز قبل از وقوع بارش‌ها آن را پیش‌بینی كرد و اگر هم پیش‌بینی شود لزوما قطعیت ندارد و نمونه آورد كه حتی اگر به نرم‌افزارهای هواشناسی كه روی موبایل نصب می‌شود نیز دقت كنید خواهید دید كه احتمال بارندگی را با درصد بیان می‌كند و هرگز پیش‌بینی صددرصدی نمی‌دهد.
او می‌گوید همه جای دنیا وضع همین است و پیش‌بینی‌های هواشناسی برآیند خروجی چند مدل هواشناسی است و همواره درصدی از خطا برایش محفوظ است، پس این كه گفته شود حتما دو تا سه هفته قبل از وقوع سیل باید پیش‌بینی می‌شد نه درایران و نه درهیچ كجای دنیا شدنی نیست.
واكنش سازمان فضایی
در بحبوحه گرفتاری‌های سیل عده‌ای این روزها دارند تركیب ستاد مدیریت بحران را به چالش می‌كشند و می‌گویند اگر بعضی سازمان‌ها به این تركیب اضافه شوند، وضعیت پیش‌بینی مخاطراتی همچون سیل حتما بهتر خواهد شد. این عده می‌گویند خوب است به تركیب فعلی ستاد مدیریت بحران كشور كه مركب است از وزارتخانه‌های ارتباطات، بهداشت، كشاورزی، كشور، راه و شهرسازی، نیرو و نفت و همچنین سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، بنیاد مسكن، سازمان محیط‌زیست و هلال احمر و صدا و سیما اگر سازمان‌هایی مثل نقشه‌برداری، پدافند غیرعامل، سازمان فضایی كشور و سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح نیز اضافه شوند، اتفاقات خوبی رخ می‌دهد.
تاكید این عده برتجهیزات ویژه این سازمان‌هاست كه به باورشان می‌تواند لااقل پیش‌بینی‌های هواشناسی را دقیق‌تر كند و بالطبع از خسارات بكاهد. اما مصطفی اسماعیلی، كارشناس سازمان فضایی كشور كه لااقل این عقیده را ندارد به ما گفت با این كه سازمان متبوعش عضو ستاد مدیریت بحران كشور نیست ولی تفاهم‌نامه‌ای با این ستاد دارد و درهمه زمینه‌ها به آن كمك می‌كند.
او البته حرفی متفاوت زد و گفت كه می‌شود وقوع سیل را بهتراز آنی كه اكنون انجام می‌شود پیش‌بینی كرد و این قابلیت در مركز فضایی ماهدشت وابسته به سازمان فضایی وجود دارد كه تصاویر ماهواره‌ای خارجی را از كشورهای مختلف دریافت می‌كند. اسماعیلی می‌گوید بخشی از این تصاویر فقط در اختیار سازمان فضایی است و بخشی از تصاویر ماهواره‌ای در اختیار سازمان هواشناسی.
با این حال او هم حرف بقیه كارشناسان را تكرار كرد و قاطعانه گفت هرگز نمی‌شود از دو ماه قبل پیش‌بینی كرد كه سیلی در راه است، بلكه فقط می‌شود اعلام كرد فلان مناطق پرخطر و آسیب‌پذیرند.
اما این كه این كارشناس گفت می‌شود وقوع سیل را بهتر از آنی كه اكنون پیش‌بینی می‌شود، تخمین زد مربوط است به مدل‌سازی سیلاب، به این نحو كه مشخص شود با توجه به میزان بارش‌ها و توپوگرافی و ارتفاع منطقه كدام مناطق در خطرند و چه میزان خسارت به بار خواهد آمد. او می‌گوید این بخش كار كاملا قطعی و شدنی است و مو لای درز درستی مدل سازی سیلابی نمی‌رود.
با استناد به گفته‌های این كارشناس باید بگوییم ضعف ما در این بخش است و نیازمان تقویت بنیه علمی و اجرایی‌مان در بخش مدل‌سازی وگرنه اگر آسمان هم به زمین بیاید كارشناسان باز هم بر این عقیده استوارند كه پیش‌بینی وقوع سیل از ماه‌ها قبل امكان‌پذیر نیست.