استحصال آب (Water Harvesting) به معنای جمع‌آوری و ذخیره آب باران به منظور استفاده مجدد در همان محل بوده و هدف از این كار، جلوگیری از هدررفت آب است. این روش از ساده‌ترین و در عین حال قدیمی‌ترین شیوه‌های تامین آب در سراسر دنیاست كه معمولا مالكان زمین با سرمایه‌گذاری روی آن از هزینه‌های آتی‌شان برای تامین آب می‌كاهند.
جالب است بدانید، شواهدی تاریخی در دست است كه نشان می‌دهد كشاورزان منطقه بلوچستان حدود 2300 سال پیش با همین روش از آب باران برای كشاورزی و سایر كاربری‌ها بهره می‌برده‌اند و البته خیلی پیش از آن‌ در بین‌النهرین نیز این روش برای آبیاری زمین‌های خشك مرسوم بوده و حتی كرت‌های اهل یونان و رومی‌ها هم به آن روی آورده‌اند.
روش كار در اغلب موارد ساده است، آب باران را می‌توان از رودخانه‌ها یا سقف خانه‌ها جمع‌آوری و در نهایت به یك حفره یا گودال بزرگ كه می‌تواند چاه باشد، منتقل كرد. این آب وارد منبع ذخیره‌ای می‌شود و بعضا حتی می‌تواند به آب‌های زیرزمینی نفوذ ‌كرده و آنها را هم پر كند. 
ذخیره آب به این شكل، چند كارآیی خواهد داشت: استفاده از آن در آبیاری باغ‌ها و زمین‌های كشاورزی، تامین آب لازم برای دام و احشام و در صورت تصفیه مناسب، تامین آب آشامیدنی و استفاده به عنوان منبع تغذیه برای آب‌های زیرزمینی. 
اما ذخایر آب از این دست می‌بایست از آلودگی با گرد و غبار، حشرات، حیوانات و ... مصون باشند. از سوی دیگر شكاف خروج آب باید در یك محفظه بتنی یا فلزی مناسب محفوظ بماند و دریچه آن به طرف زمین شیب داشته و قفل هم داشته باشد. 

روشی ساده برای استحصال آب 
در زمین‌های زراعی و باغ‌ها
استفاده از آب باران روش آسان و در عین حال مثبتی است كه مردم بومی در هر اقلیمی، می‌توانند از آن بهره ببرند. با این روش به آب اجازه داده می‌شود وارد جایی شود كه طبیعت برای آن در نظر گرفته است؛ یعنی خاك. برای این منظور نخستین چیزی كه باید رعایت كرد، دید درست و عمیق به سیستم طبیعی است: آب باران كجا می‌رود؟ چگونه و در چه مسیری جریان پیدا می‌كند؟ اگر در روستا زندگی می‌كنید و می‌خواهید آب باران را برای آبیاری باغ یا زمین كشاورزی‌تان ذخیره كنید، باید برای این سوال‌ها جواب پیدا كنید. مرتفع‌ترین و پست‌ترین نقطه باغ یا زمین شما كجاست؟ مرتفع‌ترین نقطه لزوما پشت‌بام‌ها نیست؛ هر گونه سكو یا حتی راه‌آب زمین مجاور هم می‌تواند نقطه بالادست باشد. با شناسایی این نقاط می‌توان مستقیم‌ترین مسیری را كه آب باران می‌تواند وارد خاك شود، پیدا  كرد.
بعد از آن باید سطوح نفوذپذیر روی زمین را كه در مسیر زمین زراعی یا باغ وجود دارد، به حداقل رساند. توجه داشته باشید این مساله اصلا به معنای ساخت مانع یا لوله‌كشی در مسیر آب نیست. بلكه شما فقط سعی می‌كنید مسیر همواری برای جاری‌شدن آب تعبیه كنید. 
ایجاد سنگفرش شاید موثر باشد اما در اصل برای زمین راهكار خوبی محسوب نمی‌شود. بنابراین به جای ایجاد آسفالت یا سطوح بتونی به جایگزین‌های بهتری فكر كنید؛ خرده‌های چوب، سنگ‌های تجزیه یا خرد شده و در مجموع هر چیز ساده‌ای كه بتواند به آب اجازه دهد در مسیری مستقیم جاری شود. فراموش نكنید هر چقدر مصالح سخت و سیمانی كمتری استفاده كنید، آب در زمین شما بیشتر و بهتر نفوذ می‌كند. این یك اصل ساده است كه بعضا در برخی مسیل‌های شهری هم رعایت نمی‌شود، استفاده از آسفالت یا بتون میزان نفوذپذیری آب را در آبراهه كاهش می‌دهد و می‌تواند بر سرعت جریان آب بیفزاید. 
در نهایت در پایین‌دست زمین زراعی یا مزرعه اغلب یك محفظه بتونی دارای هواكش و مجهز به توری نصب می‌شود كه برای آن باید هم زهكش و هم سرریز تعبیه شود. اگر برای انتقال آب باید از پمپ استفاده شود، بهتر است كه آب به مخزنی منتقل و سپس از آن مخزن پمپاژ شود. نباید فراموش كرد چنین مخازنی صرفا برای ذخیره آب هستند و برای مصارف بهداشتی حتما باید پس از بهسازی، مخزن را گندزدایی و از آب آن نمونه گرفته و آزمایش‌های زیستی انجام داد. 
چند روش ساده وجود دارد كه از طریق آنها می‌توان ذخایر آب زیرزمینی را مجدد تغذیه كرد:
  روش بستر از جنس ریگ یا قطعات بزرگ رسوبی
  ایجاد حفره‌های تراوا (ایجاد حفره‌هایی در زمین كه كمك كند آب با نیروی جاذبه به داخل زمین نفوذ كند)
  استفاده از چاه‌های جذبی
  استفاده از روش خط‌الراس و شیار برای تعبیه مسیرهای حركتی آب
  تعبیه سدها و آب‌بندها تحت نظارت كارشناسان آبخیزداری
  ساختارهای دیواره‌ای سنگی یا كنترل از طریق گالی‌ها
  سیل‌بندهای زمینی
  ایجاد فرورفتگی‌های خطی كه با خط زهكش بتواند آب را به زیر زمین منتقل كند.
​​​​​​​
تمركز آسیایی‌ها بر موضوع استحصال آب باران
كشورهای آسیای جنوب شرقی نظیر چین، كره‌جنوبی و سنگاپور سال‌هاست به صورت متمركز روی این موضوع كار می‌كنند. برای مثال تحقیقات در كره جنوبی نشان داده است ۹۰ درصد ذخایر آب این كشور قابل رویت نیستند. منظور از آب غیرقابل رویت، آبی است كه به صورت رطوبت در خاك یا گیاهان زنده یا اتمسفر نگهداری می‌شود. كارشناسان كره‌ای بر این باورند افزایش و نگهداری آب غیرقابل رویت برای شهرهای بزرگ حیاتی است و به همین منظور تلاش می‌كنند با افزایش سرانه فضای سبز شهری و كاهش هرچه بیشتر سطوح غیرقابل نفوذ یعنی سطوح بتونی عملا میزان جذب آب در خاك و گیاهان زنده را افزایش دهند.
شِنزن (Shenzhen) یكی از شهرهای بزرگ كشور چین در استان گوانگ‌دونگ و جزو اولین شهرهایی است كه مفهوم شهرهای اسفنجی (Sponge Cities) را به كار برد و تلاش كرد تا حدامكان آن را اجرایی كند. این شهر درصدد است به عنوان یك حوضه آبخیز مولد، میزان آب غیرقابل رویت خود را تاحدامكان افزایش دهد و از این طریق معضل افزایش درجه حرارت هوا را برطرف كند. چینی‌ها برای دستیابی به این مهم ابتدا راهكارها و قوانین مهمی را اجرایی كردند كه به واسطه آنها فقط طرح‌هایی اجازه ساخت گرفتند كه اجازه می‌دادند آب باران بیشتر به زمین نفوذ كند و در ضمن امكان نگهداری و ذخیره آب را هم تاحدامكان مهیا می‌کردند. 
از سوی دیگر سنگاپور هم شهری است كه ذخایر آبی آن به شدت محدود است. استحصال آب باران در اصل یك استراتژی منطبق با طبیعت است كه به سنگاپوری‌ها اجازه داده میزان هدررفت آب را كاهش و به جای آن امكان استفاده مجدد و تغذیه آبخوان‌ها را فراهم آورند. در حال حاضر ۸۶ درصد از جمعیت سنگاپور در ساختمان‌های بلندمرتبه زندگی می‌كنند و این ساختمان‌ها از ابتدا به شكلی ساخته شده كه بتوانند آب باران را از پشت‌بام‌ها جمع‌آوری كنند و از طریق سیستم‌های نه‌چندان پیچیده به تانكرها و ذخایر تعبیه شده در بنا انتقال دهند. ساده‌ترین شكل مصرف این آب باران جمع‌آوری شده در سرویس‌های بهداشتی است كه به‌گفته سنگاپوری‌ها نقش به‌سزایی در كاهش مصرف آب آنها داشته است. این مساله در عین حال كمك كرده انرژی بیشتری ذخیره و هزینه‌های مرتبط با ابنیه تا حد قابل توجهی كاهش پیدا كند. 
باغ خلیج (Gardens by the Bay) پاركی واقع در محدوده مركزی سنگاپور است كه از سه باغ منحصربه‌فرد آبی تشكیل شده است: باغ خلیج جنوبی (Bay South Garden)، باغ خلیج شرقی (Bay East Garden) و باغ خلیج مركزی
(Central Garden Bay).
هدف از ساخت این مجموعه‌ عظیم در سنگاپور جمع‌آوری آب باران و مقابله با تاثیر جزایر گرمایی عنوان شده است. در مركز یكی از ساختمان‌های مدرن این مجموعه، فضای باز وسیع و مرتفعی وجود دارد كه با شیشه محصور شده است. تنها در همین فضا ۲۲۰ هزار نوع پوشش گیاهی منحصربه‌فرد و زیبا كاشته‌اند و در بیرون این نمایشگاه ۱۸ ساختمان بلند شبیه درخت است كه ارتفاع هریك از آنها به ۵۰ متر می‌رسد. این ساختمان‌ها در واقع باغ‌هایی است كه می‌توانند آب باران را جمع و از آن برای مصارف گوناگون استفاده كنند.
استحصال آب باران به‌ویژه در كشورهای كم‌آب و خشك، موضوعی حیاتی است كه مطالعه و ارزیابی بیشتر را طلب می‌كند. كارشناسان آبخیزداری بر این باورند طرح‌هایی از این دست به‌منظور جلوگیری از هدررفت آب، اولویت‌های بالایی به خود اختصاص می‌دهند و به همین منظور ضروری است هرچه سریع‌تر بررسی‌های كارشناسی برای بومی‌سازی در این حوزه صورت بگیرد. 
منابع:
 Mother Earth News، IWA Network، CPREEC، National Geographic و FAO