آیا «اینستكس» تحریم‌های بانكی، نفتی، خودرو و هواپیما را دور می‌زند؟
دور دور تحریم با اینستكس
اروپایی‌ها با گذشت بیش از 400 روز از خروج آمریكا از برجام و وعده‌هایی كه به ایران درباره حفظ تعهدات اقتصادی خود دادند، روز جمعه خبر از عملیاتی شدن سامانه اینستكس دادند. این در حالی است كه این سامانه نه راه را برای صادرات نفت ایران به اروپا باز می‌كند و نه موجب بازگشت بانك‌ها و شركت‌های اروپایی به ایران می‌شود و نه تحریم‌های آمریكا را دور می‌زند. درواقع بهترین توصیف را برای اینستكس، عبدالناصر همتی رئیس‌كل بانك مركزی داشته كه معتقد است تا زمانی كه اروپا از ایران نفت نخرد، اینستكس بی‌فایده است. به گفته فعالان اقتصادی كشورمان هم اینستكس صرفا یك شركت اروپایی است و قادر به پر كردن خلأهای ایجادشده در تجارت میان ایران و اروپا پس از خروج آمریكا از برجام و اعمال تحریم‌ها نیست. اردیبهشت سال گذشته پس از خروج آمریكا از برجام و اعلام بازگشت چندمرحله‌ای تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، شركت‌ها و بانك‌های اروپایی فورا ایران را ترك كردند و برخی همچون پژو، رنو، ایرباس و توتال زیر بار تعهدات و قراردادهای خود با دولت كشورمان زدند و زیان‌های سنگینی را به صنعت خودروسازی، شركت‌های هواپیمایی و صنعت نفت و گاز ایران وارد كردند. دولت‌های اروپایی هم همگی واردات نفت از ایران را به طور كامل متوقف كردند. نكته مهم آن است كه اروپایی‌ها در اظهاراتشان در مورد اینستكس مرتب از واژه تجارت كالاهای مشروع استفاده می‌كنند و منظورشان این است كه از طریق این درگاه، معاملاتی انجام خواهد شد كه تحت تحریم آمریكا نباشد؛ این یعنی فقط غذا و دارو... و كالاهایی كه از همه جا قابل خرید است. با این حال، به گفته فعالان اقتصادی، اینستكس نمی‌تواند راه را برای بازگشت هیچ یك از شركت‌های اروپایی به ایران فراهم كند و صادرات نفت به اروپا هم آغاز نخواهد شد؛ بنابراین شركت اینستكس حتی آب‌باریكه هم در تجارت ایران و اروپا نخواهد بود و فقط یك سرگرمی كودكانه در دنیای تجارت محسوب می‌شود.
چرا بی‌فایده؟
اكنون در حالی كه تنها ده روز تا پایان ضرب‌الاجل ایران به طرف اروپایی باقیمانده، به نظر می‌رسد آنها همچنان نه تنها اراده‌ای برای اجرای تعهدات خود ندارند، بلكه سعی می‌كنند با اقدامات ناچیز و غیرموثری مانند راه‌اندازی اینستكس (INSTEX)، ایران را به عملكرد خود خوشبین كنند.
اینستكس یك سازوكار مالی اروپایی با ایران برای ادامه مبادلات تجاری است كه این كانال مالی در بهمن سال 97 با نام INSTEX در فرانسه ثبت شد. در این سازوكار، مبادلات با یورو انجام می‌شود اما نكته قابل تأمل این است كه در این سازوكار قرار نیست ایران پولی دریافت كند، بلكه در مقابل تعهدات طرف‌های اروپایی، برخی اقلام به ایران داده خواهد شد. مسأله مهم‌تر این است كه عملا اینستكس هیچ كاری علیه تحریم‌های آمریكا انجام نمی‌دهد بلكه اینستكس تحریم‌های آمریكا را به رسمیت می‌شناسد!
وعده اروپایی‌ها در خصوص راه‌اندازی این كانال مالی تا چند ماه پس از ثبت آن نیز اجرایی نشد و «سگال مندلگر» معاون وزارت خزانه‌داری آمریكا نیز در نامه‌ای كه در روز هفتم می (17 اردیبهشت) به مقامات اروپایی نوشت، هشدار داد كه سازوكار مالی اتحادیه اروپا برای تجارت با ایران (اینستكس) و همه اشخاصی كه به نوعی با آن در ارتباطند، در صورت عملیاتی شدن این كانال مالی با خطر محرومیت از دسترسی به نظام مالی آمریكا مواجه خواهند شد.
به نظر می‌رسد اروپایی‌ها در تلاش هستند تا به جای برآورده كردن خواسته‌های اصلی ایران در انجام تعهدات خود و جبران خسارت ناشی از خروج آمریكا، اقداماتی نظیر راه‌اندازی و عملیاتی كردن اینستكس را به عنوان یك اقدام عملی نشان دهند تا ایران از مسیر ضرب‌الاجل خود برگردد.
اینستكس حتی اگر به صورت تمام و كمال اجرایی شده و كارشكنی‌های آمریكا نیز مؤثر واقع نشود، حتی بخش قابل توجهی از خواسته‌های ما در لغو تحریم‌ها و سازوكار انتقال پول را برآورده نخواهد كرد.
بنابراین اگرچه اروپایی‌ها باید همه توان خود را برای راه‌اندازی این كانال مالی به كار بگیرند، ولی باید صریح و شفاف به آنها اعلام شود كه مطالبات ایران محدود به راه‌اندازی اینستكس نیست. آنها باید تمامی خواسته‌های جمهوری اسلامی را برآورده كنند؛ خواسته‌هایی كه یك بار با امضای سند برجام به آن متعهد شده‌اند؛ و در غیر این صورت ایران بر اساس همین استراتژی دو ماه اخیر خود كه بهره‌گیری از حقوق برجامی‌اش برای متعهد كردن طرف‌های دیگر به اجرای تعهدات شان است عمل خواهد كرد.
اینستكس مشكل‌گشا نیست
علی شمس‌اردكانی، فعال اقتصادی در خصوص راه‌اندازی كانال تبادلات مالی ایران با اروپا موسوم به اینستكس گفت: برخلاف معاملات تجاری پس از جنگ جهانی دوم، اكنون سیستم پرداخت‌های بین‌المللی تحت هژمونی آمریكایی‌هاست به همین دلیل این كشور به طور دلخواه در امور تجاری كه تشخیص می‌دهد اجازه تخلف را به هیچ كشوری (از جمله كشورهای بزرگ صنعتی) نمی‌دهد.
وی افزود: یكی از هژمونی‌ها در بازار انرژی است، با وجود این‌كه ایالات متحده آمریكا از تعهدات بین‌المللی همچون برتون وودز (در سال 1973)، برجام و معاهده پاریس خارج شده است لكن منافعش را به هر نحوی در این معاهدات حفظ می‌كند، مثلا به ژاپن فشار می‌آورد كه به دلار نفت خریداری و عربستان به دلار نفت بفروشد تا از حمایت آمریكا برخوردار باشند و عمده این امور را به رهبری صهیونیست بین‌المللی انجام می‌دهد.
عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران اظهار كرد: با این تفاسیر به نظر می‌رسد با راه‌اندازی كامل كانال مالی اینستكس نتوانیم خود را از تحریم‌های آمریكا خلاص كنیم و به عبارت دیگر تحریم‌ها را دور بزنیم.
شمس اردكانی با بیان این‌كه مسؤولان دولتی به لحاظ اقتصادی در بحث دشمن‌شناسی بسیار ضعیف هستند، افزود: اینستكس تا جایی كه به تجارت‌های بزرگ اروپایی ضرر نرساند، قابل اجراست، لذا مردان انرژی و صنعت اروپایی پیشنهاد داده‌اند یك معاهدات با ایران داشته باشند كه این معاهدات با شركت‌هایی كه با آمریكا نیز تعامل دارند، نباشد تا به آنها از این طریق هیچ‌گونه آسیبی وارد نشود.
وی گفت: نفت را می‌توان به اروپایی‌ها فروخت لكن اولاد دارسی مانع از انجام این كار خواهند شد و در زمان مناسب نخواهند گذاشت كه منافع كشورمان استیفا شود.
بنابراین سیستم اینستكس برای محصولات پتروشیمی، میعانات گازی و گاز قابل اجراست، ولی نمی‌تواند در زمینه نفت كارایی داشته باشد.
شمس اردكانی با بیان این‌كه تنها شركت‌های كوچك و متوسط می‌توانند با ایران همكاری داشته باشند، تصریح كرد: شركت پژو نمی‌تواند در ایران سرمایه‌گذاری كند و همچنان باید شاهد تحریم قطعات خودرو باشیم.
وی در پایان گفت: اروپا برای رابطه با ایران با محدودیت‌های زیادی مواجه است به همین دلیل نمی‌توان گفت با اجرای كامل این كانال شاهد تغییرات اساسی در اقتصاد كشور خواهیم بود و به وضعیت مطلوب خودمان كه برقراری كامل رابطه تجاری با اروپاست، می‌رسیم.
اروپا قرار بود اس.پی.وی ایجاد كند نه اینستكس
رضا پدیدار، عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران در خصوص راه‌اندازی كانال تبادلات مالی ایران با اروپا موسوم به اینستكس گفت: این كانال به‌تازگی راه‌اندازی شده و نحوه كاركرد آن نیز به تمام وزارتخانه‌های مربوط به فعالان اقتصادی اطلاع‌رسانی شده است لكن هنوز فعال‌سازی یا عملیاتی نشده است به همین دلیل نمی‌توانم بگویم آیا این كانال می‌تواند تحریم‌های آمریكا را خنثی كند یا خیر.
وی افزود: فرمول مراودات مالی بین اتحادیه اروپا و ایران در كانال مالی اینستكس تعریف شده است، به این ترتیب كسانی كه كار واردات و صادرات انجام می‌دهند می‌توانند از این كانال مالی كه مشابه فرآیند نظام بانكی سوئیفت است استفاده كنند، ولی چون به عنوان یك نمونه اتحادیه اروپا به آن عمل نكرده است و سابقه‌ای در این زمینه وجود ندارد كارشناسان اقتصادی از اظهارنظر در خصوص كارایی آن عاجز هستند. این عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران اذعان كرد: فرآیندی كه وزارت خارجه در این زمینه آورده است این است كه فعالان اقتصادی می‌توانند از این كانال استفاده كنند و صادرات و واردات خود را از این سامانه كه مشابه بانك‌های كوچك و صرافی‌ها عمل می‌كند، انجام دهند. پدیدار در خصوص وضعیت مطلوب رابطه ایران و اروپا گفت: وضعیت مطلوب رابطه اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا این است كه طرف مقابل كانال مالی موسوم به اس.پی.وی كه قبل از اینستكس معرفی كردند و آن را عوض كردند عملیاتی كنند چون آن سامانه مستقیما از طرف نظام مالی سوئیفت عمل می‌كرد، به عبارت دیگر خط مستقیم سوئیفت بین بروكسل (مقر اتحادیه اروپا) و تهران برقرار می‌شد كه البته با آن مخالفت شد.
رابطه ایران و اروپا نباید محدود به اینستكس باشد
محمود نجفی‌عرب، عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران درخصوص راه‌اندازی كانال تبادلات مالی ایران با اروپا موسوم به اینستكس گفت: هنوز عملیات اجرایی كانال مالی اینستكس شروع نشده است. اگر آنچه طبق این كانال قرار است اروپاییان به آن الزام داشته باشند محقق شود می‌توانیم شاهد این باشیم كه برخی از مشكلات اقتصادی كشور، نه همه آن حل شود. وی با بیان این‌كه راه‌اندازی اینستكس هیچ ربطی به فروش نفت به اروپا ندارد، اظهار كرد: اگر این كانال به طور كامل اجرا شود، می‌توانیم قطعات خودرو را كه هم‌اكنون تحریم هستیم از اروپا تأمین كنیم.
نجفی‌عرب با اشاره به وضعیت روابط اقتصادی ایران و اروپا گفت: روابط اقتصادی اروپا با ایران باید به نحو نرمالی از سر گرفته شود تا بتوانیم به كشورهای اروپایی صادرات پتروشیمی و فولاد داشته باشیم تا در زمینه تأمین منابع به مشكل برنخوریم، با این حال باید بگویم رابطه ایران و اروپا نباید محدود به راه‌اندازی كانال مالی اینستكس باشد.
انتظار بازگشت پژو را نداشته باشیم
محمدرضا انصاری، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران در خصوص راه‌اندازی كانال تبادلات مالی ایران با اروپا موسوم به اینستكس گفت: باید از هر ابزاری برای دور زدن تحریم‌های آمریكا استفاده كنیم، زیرا این ابزارها به نوعی امكانات باقیمانده و ایجادشده ایران برای رفع تحریم‌ها محسوب می‌شوند که یكی از این موارد، كانال مالی اینستكس برای رابطه اقتصادی كشورهای اروپایی با ایران است.
وی افزود: اروپاییان تمایل زیادی به همكاری با ایران دارند ولی شركت‌های اروپایی كه معاملات دلاری دارند یا با آمریكایی‌ها همكاری می‌كنند، قادر نخواهند بود با كشورمان همكاری لازم را انجام بدهند. به همین دلیل این كشورها اگر بتوانند كانال دولتی با ایران باز كنند، كشورمان می‌تواند بهره‌برداری اقتصادی از این امر داشته باشد.
نایب‌رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران اذعان كرد: راه‌اندازی این كانال به این دلیل است كه اروپاییان حاضر نیستند بازار ایران را از دست بدهند
به همین دلیل اگر ارتباط تجاری دوطرفه حاصل شود شاید ایران نیز بتواند نفت خود را به اروپا بفروشد. انصاری در پاسخ به سوالی درخصوص بازگشت شركت‌هایی همچون پژو به ایران با راه‌اندازی كانال مالی اینستكس گفت: به هیچ عنوان پژو نمی‌تواند در ایران سرمایه‌گذاری كند، چون این شركت خصوصی بوده و سرمایه‌گذاران آن یا آمریكایی هستند یا معاملات تجاری وسیعی از طریق دلار با این كشور دارند.
وی تصریح كرد: بخش خصوصی ایران خصوصا در زمینه مواد غذایی امكانات وسیعی دارد به همین دلیل صادرات به اروپا باید به طور وسیع صورت گیرد تا رابطه ایران و اروپا به وضعیت مطلوب برسد البته نباید انتظار داشته باشیم به طور كامل اروپا ناقض تحریم‌های ظالمانه آمریكا باشد.
اینستكس مشكل بانكی را حل نمی‌كند
مسعود براتی، كارشناس اقتصادی
اینستكس دفتری برای ثبت بستانكاری و بدهكاری میان ایران و شركت‌های اروپایی است.
سازوكاری بر مبنای عدم رابطه بانكی میان ایران و اروپاست، زیرا تراكنش بانكی در اینستكس میان ایران و اروپا انجام نمی‌شود و بانك‌های ایرانی با بانك‌های اروپایی رابطه كارگزاری ندارند.
اگر ایران نفت یا كالایی دیگر به شركتی اروپایی بفروشد، یا خط اعتباری از جانب اروپا برای ایران باز شود، حساب ایران در اینستكس بستانكار می‌شود.
اگر ایران از یك شركت اروپایی كالا خرید كند، آن شركت صورتحساب را به اینستكس می‌دهد و در صورت تأیید، شركت بدهكار به ایران با شركت طلبكار تسویه می‌كند.
اینستكس در تجارت با ایران صاحب اختیار است، یعنی می‌تواند درستی یك خرید و فروش را تأیید نكند. كما این‌كه اعلام كرده در ابتدا تنها اقلام بشردوستانه را كارسازی می‌كند.
عملا اینستكس قیم خرج كردن طلب‌های ایران از شركت‌های اروپایی
می‌شود.
تحقیقا اینستكس پای خود را از دایره تحریم بیرون نخواهد
گذاشت.
تا آمریكا مجوز خرید نفت ندهد اروپا از ایران نفت نمی‌خرد. همچنین اینستكس مراقبت خواهد كرد ایران اقلام تحریمی نخرد و اقلام خریداری‌شده دست نهادهای تحریمی نرسد.
طرف ایرانی اینستكس دو كاركرد دارد، اول ثبت موازی اطلاعات برای مباحث حسابداری، دوم ارائه گواهی مصرف‌كننده نهایی.
اكنون در حالی كه تنها ده روز تا پایان ضرب‌الاجل ایران به طرف اروپایی باقیمانده، به نظر می‌رسد آنها همچنان نه تنها اراده‌ای برای اجرای تعهدات خود ندارند، بلكه سعی می‌كنند با اقدامات ناچیز و غیرموثری مانند راه‌اندازی اینستكس (INSTEX)، ایران را به عملكرد خود خوشبین كنند.
اینستكس یك سازوكار مالی اروپایی با ایران برای ادامه مبادلات تجاری است كه این كانال مالی در بهمن سال 97 با نام INSTEX در فرانسه ثبت شد. در این سازوكار، مبادلات با یورو انجام می‌شود اما نكته قابل تأمل این است كه در این سازوكار قرار نیست ایران پولی دریافت كند، بلكه در مقابل تعهدات طرف‌های اروپایی، برخی اقلام به ایران داده خواهد شد. مسأله مهم‌تر این است كه عملا اینستكس هیچ كاری علیه تحریم‌های آمریكا انجام نمی‌دهد بلكه اینستكس تحریم‌های آمریكا را به رسمیت می‌شناسد!
وعده اروپایی‌ها در خصوص راه‌اندازی این كانال مالی تا چند ماه پس از ثبت آن نیز اجرایی نشد و «سگال مندلگر» معاون وزارت خزانه‌داری آمریكا نیز در نامه‌ای كه در روز هفتم می (17 اردیبهشت) به مقامات اروپایی نوشت، هشدار داد كه سازوكار مالی اتحادیه اروپا برای تجارت با ایران (اینستكس) و همه اشخاصی كه به نوعی با آن در ارتباطند، در صورت عملیاتی شدن این كانال مالی با خطر محرومیت از دسترسی به نظام مالی آمریكا مواجه خواهند شد.
به نظر می‌رسد اروپایی‌ها در تلاش هستند تا به جای برآورده كردن خواسته‌های اصلی ایران در انجام تعهدات خود و جبران خسارت ناشی از خروج آمریكا، اقداماتی نظیر راه‌اندازی و عملیاتی كردن اینستكس را به عنوان یك اقدام عملی نشان دهند تا ایران از مسیر ضرب‌الاجل خود برگردد.
اینستكس حتی اگر به صورت تمام و كمال اجرایی شده و كارشكنی‌های آمریكا نیز مؤثر واقع نشود، حتی بخش قابل توجهی از خواسته‌های ما در لغو تحریم‌ها و سازوكار انتقال پول را برآورده نخواهد كرد.
بنابراین اگرچه اروپایی‌ها باید همه توان خود را برای راه‌اندازی این كانال مالی به كار بگیرند، ولی باید صریح و شفاف به آنها اعلام شود كه مطالبات ایران محدود به راه‌اندازی اینستكس نیست. آنها باید تمامی خواسته‌های جمهوری اسلامی را برآورده كنند؛ خواسته‌هایی كه یك بار با امضای سند برجام به آن متعهد شده‌اند؛ و در غیر این صورت ایران بر اساس همین استراتژی دو ماه اخیر خود كه بهره‌گیری از حقوق برجامی‌اش برای متعهد كردن طرف‌های دیگر به اجرای تعهدات شان است عمل خواهد كرد.
اینستكس مشكل‌گشا نیست
علی شمس‌اردكانی، فعال اقتصادی در خصوص راه‌اندازی كانال تبادلات مالی ایران با اروپا موسوم به اینستكس گفت: برخلاف معاملات تجاری پس از جنگ جهانی دوم، اكنون سیستم پرداخت‌های بین‌المللی تحت هژمونی آمریكایی‌هاست به همین دلیل این كشور به طور دلخواه در امور تجاری كه تشخیص می‌دهد اجازه تخلف را به هیچ كشوری (از جمله كشورهای بزرگ صنعتی) نمی‌دهد.
وی افزود: یكی از هژمونی‌ها در بازار انرژی است، با وجود این‌كه ایالات متحده آمریكا از تعهدات بین‌المللی همچون برتون وودز (در سال 1973)، برجام و معاهده پاریس خارج شده است لكن منافعش را به هر نحوی در این معاهدات حفظ می‌كند، مثلا به ژاپن فشار می‌آورد كه به دلار نفت خریداری و عربستان به دلار نفت بفروشد تا از حمایت آمریكا برخوردار باشند و عمده این امور را به رهبری صهیونیست بین‌المللی انجام می‌دهد.
عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران اظهار كرد: با این تفاسیر به نظر می‌رسد با راه‌اندازی كامل كانال مالی اینستكس نتوانیم خود را از تحریم‌های آمریكا خلاص كنیم و به عبارت دیگر تحریم‌ها را دور بزنیم.
شمس اردكانی با بیان این‌كه مسؤولان دولتی به لحاظ اقتصادی در بحث دشمن‌شناسی بسیار ضعیف هستند، افزود: اینستكس تا جایی كه به تجارت‌های بزرگ اروپایی ضرر نرساند، قابل اجراست، لذا مردان انرژی و صنعت اروپایی پیشنهاد داده‌اند یك معاهدات با ایران داشته باشند كه این معاهدات با شركت‌هایی كه با آمریكا نیز تعامل دارند، نباشد تا به آنها از این طریق هیچ‌گونه آسیبی وارد نشود.
وی گفت: نفت را می‌توان به اروپایی‌ها فروخت لكن اولاد دارسی مانع از انجام این كار خواهند شد و در زمان مناسب نخواهند گذاشت كه منافع كشورمان استیفا شود.
بنابراین سیستم اینستكس برای محصولات پتروشیمی، میعانات گازی و گاز قابل اجراست، ولی نمی‌تواند در زمینه نفت كارایی داشته باشد.
شمس اردكانی با بیان این‌كه تنها شركت‌های كوچك و متوسط می‌توانند با ایران همكاری داشته باشند، تصریح كرد: شركت پژو نمی‌تواند در ایران سرمایه‌گذاری كند و همچنان باید شاهد تحریم قطعات خودرو باشیم.
وی در پایان گفت: اروپا برای رابطه با ایران با محدودیت‌های زیادی مواجه است به همین دلیل نمی‌توان گفت با اجرای كامل این كانال شاهد تغییرات اساسی در اقتصاد كشور خواهیم بود و به وضعیت مطلوب خودمان كه برقراری كامل رابطه تجاری با اروپاست، می‌رسیم.
اروپا قرار بود اس.پی.وی ایجاد كند نه اینستكس
رضا پدیدار، عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران در خصوص راه‌اندازی كانال تبادلات مالی ایران با اروپا موسوم به اینستكس گفت: این كانال به‌تازگی راه‌اندازی شده و نحوه كاركرد آن نیز به تمام وزارتخانه‌های مربوط به فعالان اقتصادی اطلاع‌رسانی شده است لكن هنوز فعال‌سازی یا عملیاتی نشده است به همین دلیل نمی‌توانم بگویم آیا این كانال می‌تواند تحریم‌های آمریكا را خنثی كند یا خیر.
وی افزود: فرمول مراودات مالی بین اتحادیه اروپا و ایران در كانال مالی اینستكس تعریف شده است، به این ترتیب كسانی كه كار واردات و صادرات انجام می‌دهند می‌توانند از این كانال مالی كه مشابه فرآیند نظام بانكی سوئیفت است استفاده كنند، ولی چون به عنوان یك نمونه اتحادیه اروپا به آن عمل نكرده است و سابقه‌ای در این زمینه وجود ندارد كارشناسان اقتصادی از اظهارنظر در خصوص كارایی آن عاجز هستند. این عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران اذعان كرد: فرآیندی كه وزارت خارجه در این زمینه آورده است این است كه فعالان اقتصادی می‌توانند از این كانال استفاده كنند و صادرات و واردات خود را از این سامانه كه مشابه بانك‌های كوچك و صرافی‌ها عمل می‌كند، انجام دهند. پدیدار در خصوص وضعیت مطلوب رابطه ایران و اروپا گفت: وضعیت مطلوب رابطه اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا این است كه طرف مقابل كانال مالی موسوم به اس.پی.وی كه قبل از اینستكس معرفی كردند و آن را عوض كردند عملیاتی كنند چون آن سامانه مستقیما از طرف نظام مالی سوئیفت عمل می‌كرد، به عبارت دیگر خط مستقیم سوئیفت بین بروكسل (مقر اتحادیه اروپا) و تهران برقرار می‌شد كه البته با آن مخالفت شد.
رابطه ایران و اروپا نباید محدود به اینستكس باشد
محمود نجفی‌عرب، عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران درخصوص راه‌اندازی كانال تبادلات مالی ایران با اروپا موسوم به اینستكس گفت: هنوز عملیات اجرایی كانال مالی اینستكس شروع نشده است. اگر آنچه طبق این كانال قرار است اروپاییان به آن الزام داشته باشند محقق شود می‌توانیم شاهد این باشیم كه برخی از مشكلات اقتصادی كشور، نه همه آن حل شود. وی با بیان این‌كه راه‌اندازی اینستكس هیچ ربطی به فروش نفت به اروپا ندارد، اظهار كرد: اگر این كانال به طور كامل اجرا شود، می‌توانیم قطعات خودرو را كه هم‌اكنون تحریم هستیم از اروپا تأمین كنیم.
نجفی‌عرب با اشاره به وضعیت روابط اقتصادی ایران و اروپا گفت: روابط اقتصادی اروپا با ایران باید به نحو نرمالی از سر گرفته شود تا بتوانیم به كشورهای اروپایی صادرات پتروشیمی و فولاد داشته باشیم تا در زمینه تأمین منابع به مشكل برنخوریم، با این حال باید بگویم رابطه ایران و اروپا نباید محدود به راه‌اندازی كانال مالی اینستكس باشد.
انتظار بازگشت پژو را نداشته باشیم
محمدرضا انصاری، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران در خصوص راه‌اندازی كانال تبادلات مالی ایران با اروپا موسوم به اینستكس گفت: باید از هر ابزاری برای دور زدن تحریم‌های آمریكا استفاده كنیم، زیرا این ابزارها به نوعی امكانات باقیمانده و ایجادشده ایران برای رفع تحریم‌ها محسوب می‌شوند که یكی از این موارد، كانال مالی اینستكس برای رابطه اقتصادی كشورهای اروپایی با ایران است.
وی افزود: اروپاییان تمایل زیادی به همكاری با ایران دارند ولی شركت‌های اروپایی كه معاملات دلاری دارند یا با آمریكایی‌ها همكاری می‌كنند، قادر نخواهند بود با كشورمان همكاری لازم را انجام بدهند. به همین دلیل این كشورها اگر بتوانند كانال دولتی با ایران باز كنند، كشورمان می‌تواند بهره‌برداری اقتصادی از این امر داشته باشد.
نایب‌رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران اذعان كرد: راه‌اندازی این كانال به این دلیل است كه اروپاییان حاضر نیستند بازار ایران را از دست بدهند
به همین دلیل اگر ارتباط تجاری دوطرفه حاصل شود شاید ایران نیز بتواند نفت خود را به اروپا بفروشد. انصاری در پاسخ به سوالی درخصوص بازگشت شركت‌هایی همچون پژو به ایران با راه‌اندازی كانال مالی اینستكس گفت: به هیچ عنوان پژو نمی‌تواند در ایران سرمایه‌گذاری كند، چون این شركت خصوصی بوده و سرمایه‌گذاران آن یا آمریكایی هستند یا معاملات تجاری وسیعی از طریق دلار با این كشور دارند.
وی تصریح كرد: بخش خصوصی ایران خصوصا در زمینه مواد غذایی امكانات وسیعی دارد به همین دلیل صادرات به اروپا باید به طور وسیع صورت گیرد تا رابطه ایران و اروپا به وضعیت مطلوب برسد البته نباید انتظار داشته باشیم به طور كامل اروپا ناقض تحریم‌های ظالمانه آمریكا باشد.
اینستكس مشكل بانكی را حل نمی‌كند
مسعود براتی، كارشناس اقتصادی
اینستكس دفتری برای ثبت بستانكاری و بدهكاری میان ایران و شركت‌های اروپایی است.
سازوكاری بر مبنای عدم رابطه بانكی میان ایران و اروپاست، زیرا تراكنش بانكی در اینستكس میان ایران و اروپا انجام نمی‌شود و بانك‌های ایرانی با بانك‌های اروپایی رابطه كارگزاری ندارند.
اگر ایران نفت یا كالایی دیگر به شركتی اروپایی بفروشد، یا خط اعتباری از جانب اروپا برای ایران باز شود، حساب ایران در اینستكس بستانكار می‌شود.
اگر ایران از یك شركت اروپایی كالا خرید كند، آن شركت صورتحساب را به اینستكس می‌دهد و در صورت تأیید، شركت بدهكار به ایران با شركت طلبكار تسویه می‌كند.
اینستكس در تجارت با ایران صاحب اختیار است، یعنی می‌تواند درستی یك خرید و فروش را تأیید نكند. كما این‌كه اعلام كرده در ابتدا تنها اقلام بشردوستانه را كارسازی می‌كند.
عملا اینستكس قیم خرج كردن طلب‌های ایران از شركت‌های اروپایی
می‌شود.
تحقیقا اینستكس پای خود را از دایره تحریم بیرون نخواهد
گذاشت.
تا آمریكا مجوز خرید نفت ندهد اروپا از ایران نفت نمی‌خرد. همچنین اینستكس مراقبت خواهد كرد ایران اقلام تحریمی نخرد و اقلام خریداری‌شده دست نهادهای تحریمی نرسد.
طرف ایرانی اینستكس دو كاركرد دارد، اول ثبت موازی اطلاعات برای مباحث حسابداری، دوم ارائه گواهی مصرف‌كننده نهایی.
