در راه رفتن به سالن همایش‌های اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس هستیم. اداره كل و حافظیه در یك خیابان قرار دارند. یكی از رفقا پیشنهاد می‌كند كه قبلش سری به مزار حضرت حافظ بزنیم. مقبول می‌افتد. در جلوی ورودی به حافظیه می‌خوریم به حاج احد ده‌بزرگی، بزرگ شاعران عاشورایی و آیینی. تا ابتدای ورودی حافظیه ما را همراهی می‌كند و بعد هم رو به مزار حافظه به اشارت، غزلی زیر لب زمزمه می‌كند: «شب وصل است و طی شد نامه هجر؛ سلام فیه حتی مطلع الفجر...» حافظیه و مزار حافظه شده نگینی برای شعرای سراسر كشور و بلكه آن سوی مرزهای كشور كه حالا به دو بهانه دور هم جمع شده‌اند: سرودن به زبان فارسی و سرودن از حسین‌بن‌علی(ع).
شب شعر عاشورایی شیراز حالا 34 سال است كه از عمرش می‌گذرد. سه دهه و اندی قبل به همت و انگیزه حاج‌حسین فرهنگ در شیراز پا گرفت. از همان سال 65 هم در كنار بانی اصلی این مراسم كه حاج‌حسین فرهنگ باشد، نام حاج احد ده‌بزرگی هم به چشم می‌خورد. این‌گونه می‌شود كه 33 سال قبل حاج‌حسین فرهنگ با همراهی احد ده‌بزرگی با توصیه یكی از دوستانش شب‌شعر عاشورایی را با هزینه شخصی كلید می‌زنند. آنها با هم قول و قرار می‌گذارند هزینه برگزاری این شب‌شعر از هزینه شخصی و البته كمك‌های مردمی تأمین شود و هرگز به سمت بودجه‌های دولتی نروند؛ امری كه به گفته متولیان آن تاكنون هم پابرجا بوده است.
بنیانگذاری یك رویداد فرهنگی از محل درآمدهای شخصی
سی‌وچهارمین دوره این شب‌شعر هم سه‌شنبه تا جمعه هفته گذشته با حضور تعداد زیادی از شعرای آیینی در شهر شیراز برگزار شد. واقعیتش را بخواهید آنچه در سطرهای بالا درباره عقبه مردمی این رویداد و استفاده نكردن از هزینه‌ها و بودجه‌های دولتی استفاده شد اصلا در مقام حرف و شعار نیست و هر سال تعداد زیادی از شاعران از سراسر كشور با هزینه شخصی خاندان فرهنگ به شیراز می‌آیند. تمام هزینه‌های این رویداد از دعوت حضرات شعرا تا اسكان و تغذیه آنها از محل درآمدهای شخصی و غیردولتی خاندان فرهنگ تامین می‌شود. حتی محلی كه شعرا در آن اسكان می‌یابند منزلی قدیمی متعلق به مرحوم حاج حسین فرهنگ است.
با وجود آن‌كه حالا این منطقه به یكی از مناطق اعیان‌نشین شیراز تبدیل شده و قیمت زمین و ملك در آن سر به فلك می‌زند، ولی فرزندان مرحوم حاج حسین دست به این بنای دو طبقه نزده و آن را به همان شكل حفظ كرده‌اند تا بتوانند وصیت پدر را اجرا كنند. حاج‌فرهنگ قبل از فوتش وصیت كرده بود كه یك‌سوم اموالش خرج اقامه عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) شود. در واقع بدنه اصلی هزینه برای برگزاری این شب‌شعر از این همین طریق تهیه می‌شود. گرچه افراد بسیاری در این زمینه مشاركت دارند، اما بدنه اصلی هزینه‌ها از طریق وصیت و وقف حاج حسین فرهنگ تقبل می‌شود.
مهمان‌هایی از شرق تا غرب دور
سی‌وچهارمین دوره این شب‌شعر را -كه از سه‌شنبه تا جمعه هفته گذشته در شیراز برگزار شد - می‌توان از نظر كمی و كیفی یكی از دوره‌های خاص چند سال اخیر دانست. به‌جز سروده‌ها و شعرهای قرائت شده، حضور شاعران هم از نظر كمی و هم از نظر كیفی در این دوره منحصر به فرد بود. حضور و شعرخوانی شعرای جوان در كنار شعرای اسم و رسم در كرده این سال‌ها و پیشكسوت از دیگر نقاط عطف این دوره بود. در كنار شعرای ایرانی بعضی از شعرای فارسی‌زبان از كشور همسایه شرقی افغانستان هم در این رویداد حضور داشتند. حضور شعرا در این رویداد البته جنسیت هم نمی‌شناسد و كافی است نگاهی به كسانی كه در سالن همایش‌های اداره كل استاد ارشاد فارس شعرخوانی كرده‌اند نگاهی بیندازید تا صحت این گزاره مشخص شود.
امسال البته این كنگره یك مهمان ویژه دیگر هم داشت؛ سیدعباس صالحی كه برای ماموریتی كاری عازم شیراز شده بود پس از اطلاع از برگزاری این مراسم، خودش را برای ادای احترام به شب‌شعر رساند و ساعتی را در میان علاقه‌مندان به شعر و فرهنگ اهل‌بیت(ع) گذراند. در كنار همه اینها جالب است بدانید كه دست‌اندركاران شب‌شعر از كنار سروده‌های جدیدی كه هر سال درباره مفاهیم عاشورایی سروده می‌شود بی‌تفاوت نمی‌گذرند. دبیرخانه شب‌شعر، هر ساله سروده‌های جدیدی كه شاعران در این كنگره قرائت می‌كنند را جمع‌آوری كرده و در قالب یك كتاب منتشر می‌كند. شعرایی كه هر سال برای شركت در كنگره به شیراز می‌آیند می‌توانند كتاب سروده‌های سال قبل را دریافت كنند. خلاصه كه در جریان باشید فرآیندی كه برای این كنگره طراحی شده به‌گونه‌ای است كه در پایان محصول خاص خودش را هم به جامعه ادبی عرضه می‌كند.
در مدل‌های مختلف
احتمالا برایتان جالب باشد كه بدانید عوامل و دست‌اندركاران این رویداد 34 ساله هرچند در ادبیات و اظهار ارادت به امام حسین(ع) وجه مشترك دارند اما از نظر خط و ربط‌های سیاسی به شدت متنوع و متكثرند. حضور در جمع این آدم‌ها هر فردی را متعجب می‌كند كه چطور می‌شود این همه آدم از گرایش‌های مختلف سیاسی دست در دست هم یك رویداد مستمر فرهنگی را سه دهه ادامه بدهند بدون این‌كه به برگزاری مداوم آن خدشه‌ای بخورد. نشانه‌ای كه حكایت از آن دارد عوامل و دست‌اندركاران شب‌شعر عاشورا به دور از جریان‌ها و گرایش‌های شخصی خودشان همه كمر همت بسته‌اند تا صرفا در خدمت فرهنگ عاشورا و ادبیات باشند.
شب شعر عاشورایی شیراز می‌تواند یك الگوی خوب برای طرح‌های اصیل فرهنگی باشد كه از آفت خط و ربط‌های سیاسی در امان می‌مانند. در این میان البته نباید از نقش مدیریت پدرانه و مشفقانه مرحوم حاج‌حسین فرهنگ و حاج احد ده‌بزرگی غافل شد. درك چنین موقعیتی از چنین افرادی است كه باعث شده این نهال فرهنگی بعد از سه دهه تبدیل به یك درخت تناور شود كه هر سال میزبان جمع زیادی از شعرای آیینی از اقصی نقاط كشور است.