با نشانهها و مراقبتهای لازم برای نوجوانان مبتلا به دیابت نوع یك بیشتر آشنا شویم
قنــد تلـخ
نمیشود و نباید به بچهها بیش از اندازه امر و نهی كرد. این نكته بهویژه درباره تغذیه آنها مهم است. چون اگر سر لج بیفتند، آنوقت است كه كسی جلودار آنها نیست. اما در برخی موارد، بعضی خوردن و نوشیدنها عادی نیست. مشخص است كه یك جای كار ایراد دارد؛ بهویژه اگر فرزند شما اهل خودنمایی، لجبازی، شیطنت و... نباشد. بهقول معروف آهسته برود و آهسته بیاید. بنابراین باید به خوردن و نوشیدن و احوالات نوجوانها دقت كرد، چراكه هر تغییری میتواند یك نشانه باشد.کما اینکه آمار ابتلا به این بیماری در بین كودكان و نوجوانان ما كم نیست. همین مسأله، بهانه خوبی شد تا با دكتر اصغر صفرزاده خسروشاهی، متخصص داخلی و عضوهیات مدیره انجمن متخصصان داخلی ایران درباره دیابت نوع یك، نشانهها و روشهای مراقبت و آموزش به والدین كودكان و نوجوانان مبتلا به این بیماری، صحبت كنیم كه میخوانید.
او ادامه میدهد: شاید بخشی از آن جلب توجه باشد؛ اما اگر هربار بعد از چند دقیقه كه به مركز خرید، مهمانی یا هر جای دیگری پاگذاشتید، باید دنبال سرویس بهداشتی بگردید؛ پس حتما فرزند شما دچار مشكلی است. اگر فرزند شما دائما دچار سرگیجه، تهوع و سردرد است و آنقدری كه باید سرحال نیست پس احتمالا چیزی فراتر از بیحوصلگی، تمرد یا تغییرات دوران بلوغ در او وجود دارد. این نشانهها، میتواند بیانگر ابتلای فرزند شما به دیابت نوع یك یا دیابت ارثی باشد. اگرچه ممكن است تحرك بدنی فرزند شما بالا باشد، اما ممكن است میزان كاهش وزن او متناسب با میزان تحرك بدنیاش نباشد. از سوی دیگر، اشتهای زیاد نیز فقط به مساله بلوغ برنمیگردد. از آنجا كه در افراد مبتلا به دیابت نوع یك، خوراكیهای مصرفی به خوبی به كالری تبدیل نمیشوند، بنابراین گرسنگی به شكل خاصتری دیده میشود.
وقتی خون اشباع میشود
تغییرات هورمونی یكی از نشانههای بلوغ است. اما بعضی از تغییرات هورمونی، نشانه بلوغ نیست. این متخصص داخلی درباره اختلال در ترشح هورمون میگوید: دلیل ابتلا به دیابت نوع یك، اختلال در ترشح هورمون انسولین و بالا رفتن نامناسب قند خون است. بالا رفتن قند خون خطر مرگ را به دنبال
دارد.
او ادامه میدهد: تنها راه درمان این بیماری، دریافت انسولین به مقدار مناسب و كنترل میزان قند خون است. این كار ابتدا باید توسط خود شخص انجام شود، اما تا زمانی كه فرزند شما بتواند بهدرستی این كار را انجام دهد، این وظیفه به عهده والدین و اولیای مدرسه است.
شكر خوب و بد نداریم
با تقسیمبندی خوب و بد، بچهها را به اشتباه نیندازید. دكتر خسروشاهی ادامه میدهد: «برای فرد مبتلا به دیابت، شكر خوب و بد معنی ندارد. با این تقسیمبندی كه فلان خوراكی به دلیل داشتن این نوع شكر، مضر بوده و دیگری به دلیل داشتن فلان شكر، غیرمضر است، بچهها را به اشتباه نیندازید. مصرف هرگونه خوراكی شیرین میتواند برای او مضر باشد» او ادمه میدهد: «بنابراین فقط سعی كنید با آگاهی از خوراكیهای مضر و مفید و آموزش مصرف خوراكیهای مفید به بچهها، جان آنها را در امان نگه دارید». همراهی کنید
«این بخش از ماجرا بهطور مستقیم به مادر و برنامه غذاییای كه برای فرزندش تدارك میبیند، بستگی دارد.» دكتر خسروشاهی ادامه میدهد: «این برنامه شامل تمام وعدههای غذایی و میانوعدههای تهیه شده در منزل و بههمراه برده شده در مدرسه است.» او در ادامه توضیح میدهد:« برای آنكه فرزند شما بتواند با رژیم غذایی تازه راحتتر اخت شود، بهتر است همه اعضای خانواده او را همراهی كنند؛ به این معنی كه برای مدتی، خوراكیهایی كه برای كودكان مبتلا به دیابت مفید نیست، خریداری نشده یا كمتر خریداری شود. همراهی اعضای خانواده با فرد مبتلا به دیابت بسیار مهم است. به هیچوجه و تحت هیچ شرایطی رژیم غذایی ارائه شده توسط پزشك معالج را تغییر ندهید»
بلوغ، عارضه است
«گرچه افراد مبتلا به دیابت نوع اول باید تا همیشه نكتههایی را رعایت كنند، اما معمولا نشانههای این بیماری در دوره بلوغ به شكل خاصتری دیده میشود و دلیل آن نیز تغییرات هورمونی بدن است.» دكتر خسروشاهی اضافه میكند: «بعضی از نشانهها پس از بلوغ و با رعایت نكتههای گفته شده توسط پزشك، تعدیل میشوند. بنابراین برای گذر از این مرحله باید بهدقت بچهها را همراهی كنید.»
پیش و پس از ورزش
«افراد مبتلا به دیابت نوع یك، منعی برای ورزش ندارند؛ بهشرط اینكه پیش و پس از ورزش، میزان قند خون آنها بهدرستی اندازهگیری شود.» دكتر خسروشاهی ادامه میدهد: «ورزش كردن تا 24 ساعت روی میزان قند خون اثر دارد؛ بنابراین باید در این فاصله زمانی انسولین بیشتری دریافت شده یا وضعیت تغذیهای تغییر كند. بهتر است در این زمینه با متخصص تغذیه یا پزشك معالج مشورت كنید.»
رفتارها را كنترل كنید
دكتر خسروشاهی درباره كنترل رفتارهای نوجوانان مبتلا به دیابت نوعیك میگوید: اغلب بعد از هر اتفاقی به دنبال راهكار برطرف كردن آن میگردیم؛ مثل وقتی كه بدون توجه به دستورهای پزشكی، قند خون به شرایط هشدار میرسد. بنابراین برای جلوگیری از بروز چنین شرایطی باید همواره به وضعیت تغذیه، ورزش و كنترل استرس و اضطراب حساس بوده و توجه كنید. بیتوجهی به هركدام از این موارد میتواند منجر به بالارفتن قند خون بهویژه به شكل ناگهانی شود.
سخت است، اما میشود
نوجوانان بهویژه در سالهای نخست گذر از كودكی به سمت نوجوانی، درك درستی از وضعیت خود ندارند. به همین دلیل هم نمیتوانند خوب از خود مراقبت كنند. دكتر خسروشاهی ادامه میدهد: بنابراین پس از مشخص شدن قطعی ابتلا به این بیماری، باید با فرزندتان صحبت كنید، شرایط را توضیح داده و او را با راهكارهای مراقبت از خودش، آگاه كنید. دكتر خسروشاهی ادامه میدهد: این توضیح باید ساده، كارآمد و بدون ایجاد هراس در او باشد. درواقع فقط باید آگاهی آنها را نسبت به اتفاقی كه در بدن آنها افتاده، بالا ببرید. اما این به معنی تمام شدن وظیفه شما یا اولیای مدرسه در قبال او نیست. حتما تا مدتی باید از او مراقبت شود تا بتواند نسبت به بیماری، خطرها و مراقبتهای لازم آگاهی پیدا كند.
خسته نشوید
بلوغ است و هزار و یك كجخلقی و بیحوصلگی؛ بهویژه اینكه عارضهای هم اضافه شود. دكتر خسروشاهی در این باره میگوید: «گذر از دوره بلوغ در نوجوانان مبتلا به دیابت سخت است. آنها ممكن است از رعایت نكتهها سر باز زده و كلافه شوند. اما همراهی شما با كودك بسیار مهم است. شما خسته نشوید. درمقابل اگر همه نكتهها را بهدرستی رعایت كرد، حتما او را تشویق كنید.»