ایدز به مراقبت‌های تغذیه‌ای - رفتاری نیاز دارد تا دستپاچگی و ترس
برای سلامتی روبان قرمز...
ترس از ناآگاهی می‌آید. زمانی كه ما نمی‌دانیم با چه مساله یا اتفاقی روبه‌رو هستیم و باید چه كار كنیم. نمی‌دانیم برخورد درست چیست و چطور باید شرایط را مدیریت كنیم. نمی‌دانیم در برخورد با دیگران چه رفتاری در پیش بگیریم. نمی‌دانیم و می‌ترسیم. گاهی هم رفتارهای نادرستی بروز می‌دهیم كه باعث ناراحتی دیگران یا ترس بیشتر خودمان می‌شود. «ایدز» یا همان ابتلا به ویروس اچ آی وی مثبت، هنوز كاملا برای ما حل نشده، اما نسبت به گذشته، شناخته شده‌تر است. بنابراین ترس ما هم كمتر شده و رفتارهای درست‌تری با افراد مبتلا به این بیماری داریم. چهارم تا دهم آذر هر سال، هفته اطلاع‌رسانی درباره ایدز و روز دهم آذر، روز جهانی ایدز نامگذاری شده است. به این مناسبت با دكتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و عضو هیات علمی دانشكده بهداشت دانشگاه علوم‌پزشكی ایران صحبت كرده‌ایم تا درباره تغذیه افراد مبتلا و مراقبت‌های لازم بیشتر بدانیم.
«تا سال‌ها، پس از شنیدن اسم
اچ آی وی مثبت یا ایدز، نخستین گمان، ابتلا از طریق رابطه جنسی بود. به همین دلیل هم ایدز بیماری افرادی شناخته می‌شد كه رابطه جنسی پرخطر داشتند.» دكتر وفا ادامه می‌دهد: «درحالی كه بارها این نكته تذكر داده شده بود كه «رفتار جنسی پرخطر» یكی از راه‌های ابتلاست.» او ادامه می‌دهد: «ایدز از راه خون و فراورده‌های خونی فرد آلوده به سالم، از طریق تزریق از سرنگ مشترك در افراد معتاد، مادر بیمار به جنین، از راه تیغ یا دیگر وسایل بُرنده‌ای كه با خون تماس پیدا می‌كنند و ازطریق شیر مادر؛ انتقال پیدا می‌كند.» دكتر وفا درباره منابع عدم انتقال نیز می‌گوید: «ایدز از طریق مدفوع، عرق، بزاق، ترشحات بینی و خلط منتقل نمی‌شود. علاوه براین‌كه ایدز با دست دادن، همسفر بودن، حضور در مكان‌های عمومی مثل مترو، اتوبوس، تاكسی؛ حمام عمومی، توالت و استخر، پتو، رختخواب، پوشاك، عطسه و سرفه و نیش حشرات منتقل نمی‌شود.»
باید سیستم را مقاوم كرد
ویروس ایدز، سیستم ایمنی بدن را هدف قرار می‌دهد. دكتر وفا دراین باره می‌گوید: «این ویروس باعث اختلال در عملكرد سیستم ایمنی و ناتوانی این دستگاه در مقابله با عوامل بیمای‌زا، می‌شود. بنابراین مهم‌ترین كار، جلوگیری از اختلال در عملكرد سیستم ایمنی و بازگرداندن توان مقابله آن با عوامل بیماری‌زاست. دراین صورت علاوه براین‌كه عملكرد ویروس ایدز تاحد زیادی مختل می‌شود، بلكه دیگر عوامل بیماری‌زا نیز بدن را مورد تهاجم قرار نمی‌دهند.» او ادامه می‌دهد: یكی از بهترین راهكارها، تغذیه مناسب است.
سلاح سبز را به دست بگیرید
«میوه‌ها و سبزی‌ها یكی از بهترین گروه‌های غذایی برای ارتقای عملكرد سیستم ایمنی بدن هستند. دلیل آن نیز وجود مقدار مناسب و متنوعی از آنتی‌اكسیدان‌ها در این خوراكی‌هاست. بنابراین باید در برنامه غذایی روزانه، مقدار كافی از انواع میوه و سبزی وجود داشته باشد.» دكتر وفا در ادامه این توضیح می‌گوید: «معمولا وجود میوه و سبزی، در برنامه غذایی روزانه نادیده گرفته می‌شود. بنابراین برای جلوگیری از این مساله، كنار هر وعده غذایی باید مقداری میوه و سبزی نیز مصرف شود تا در خوردن میوه و سبزی غفلت نشود. انواع سالاد با اضافه كردن مقداری میوه خرد شده می‌تواند نیاز بدن به میوه و سبزی را تامین كند.» او ادامه می‌دهد: «میوه‌ها و سبزی‌ها علاوه بر آنتی‌اكسیدان، سرشار از انواع ویتامین‌ها و موادمعدنی هستند.»
با پروتئین، احیا شوید
بدن برای بازسازی به پروتئین نیاز دارد. به همین دلیل دكتر وفا می‌گوید: «برای بهبود عملكرد سیستم ایمنی بدن و از سوی دیگر بازسازی بافت‌های آسیب دیده، بدن نیاز به پروتئین دارد. اما منابع دریافتی این پروتئین باید از منابع با كیفیت باشد.» این متخصص تغذیه ادامه می‌دهد: «گوشت ماكیان، انواع ماهی به‌ویژه ماهی‌های چرب دارای اسیدچرب امگا 3، انواع تخم‌پرندگان، لوبیاها و انواع آجیل‌های خام بهترین منابع دریافت پروتئین برای افراد مبتلا به ایدز هستند.» دكتر وفا اضافه می‌كند: «اگر بیماری پیشرفت كرده باشد، بدن به پروتئین بیشتری نیاز دارد. بنابراین در این شرایط باید به شكل خاص‌تری پروتئین دراختیار بدن قرار گیرد.» او ادامه می‌دهد: «بهتر است انواع گوشت‌ها به شكل بخارپز یا
گریل شده كاملا پخته شده و در پختن آنها از روغن استفاده نشود.»
به بدن بنزین بزنید
منابع غذایی حاوی هیدرات كربن، درست مثل بنزین برای بدن عمل می‌كنند. دكتر وفا در این باره توضیح می‌دهد: «بنزین بدن، هیدرات‌های كربن هستند.
به این دلیل كه انرژی موردنیاز بدن را تامین می‌كنند، اما منابع دریافت هیدرات كربن بسیار مهم است. غلات كامل، یعنی غلات حاوی سبوس، بهترین منبع دریافت هیدرات كربن هستند.» این متخصص تغذیه اضافه می‌كند: «غلات كامل حاوی ویتامین‌های خانواده B و فیبر هستند. بنابراین برای بهبود عملكرد سیستم عصبی و گوارش هم بسیار مفیدند. با مصرف فیبر، به خطر رسوب چربی در بدن یا لیپودیستروفی، كه یكی از مشكلات افراد مبتلا به ایدز است نیز دچار نخواهید شد.»
با چربی‌های خوب
همراه شوید
«چربی‌ها، مهم‌ترین منبع تامین انرژی هستند؛ اما كالری بالایی دارند.» دكتر وفا بعد از این توضیح می‌گوید: «اما بدن به منابع خوب آن كه در خوراكی‌هایی مانند انواع ماهی، میوه‌های روغنی مانند آووكادو، دانه‌های روغنی خام مانند آفتابگردان، ذرت و... و آجیل‌های خام نیاز دارد. بنابراین برای تامین انرژی بدن می‌توانید از منابع چربی مفید نیز كمك بگیرید.»
سلول‌ها را سیراب كنید
«بدن یا بهتر بگوییم سلول‌ها نباید احساس تشنگی شدید و عمیق داشته باشند؛ به‌ویژه در افراد مبتلا به ایدز.» دكتر وفا ادامه می‌دهد: «روزانه تا 10 لیوان آب بنوشید.البته تعدادی از این لیوان‌ها یا فنجان‌ها باید آبمیوه طبیعی باشد. بهتر است برای تهیه آبمیوه طبیعی از مخلوط چند میوه كمك بگیرید و برای انتخاب میوه‌ها به دو گزینه میزان كالری و تناسب طعم توجه كنید. برای مثال آب پرتقال را با آب نارنگی و لیموشیرین یا گریپ‌فروت مخلوط كنید.»
شور و شیرین نشوید
«برای همه افراد، مصرف بیش از اندازه نمك و شكر مناسب نیست. این مساله درباره افراد مبتلا به ایدز از حساسیت بیشتری برخوردار است.» دكتر وفا ادامه می‌دهد: «از آنجا كه مصرف داروهای ویژه افراد مبتلا به ایدز ممكن است با عوارض قلبی همراه باشد، بنابراین باید در خوردن نمك و شكر احتیاط كرد تا به این مساله دامن زده نشود.» دكتر وفا اضافه می‌كند: «بنابراین كمتر از 10 درصد از كالری دریافتی روزانه باید از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های حاوی شكر بوده و روزانه كمتر از 2300 میلی‌گرم سدیم دریافت كنید.»
خام‌خوار نباشید
«در رژیم غذایی شما نباید هیچ‌نوع خوراكی نیم‌پز یا خامی وجود داشته باشد. به این دلیل كه می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری شود؛ زیرا عملكرد سیستم ایمنی شما ضعیف است.» دكتر وفا ادامه می‌دهد: «از خوردن تخم‌مرغ خام، انواع استیك یا بیفتك نیم‌پز، سوشی، ماهی نیم‌پز و... خودداری كنید.»
اچ آی وی مثبت یا ایدز، نخستین گمان، ابتلا از طریق رابطه جنسی بود. به همین دلیل هم ایدز بیماری افرادی شناخته می‌شد كه رابطه جنسی پرخطر داشتند.» دكتر وفا ادامه می‌دهد: «درحالی كه بارها این نكته تذكر داده شده بود كه «رفتار جنسی پرخطر» یكی از راه‌های ابتلاست.» او ادامه می‌دهد: «ایدز از راه خون و فراورده‌های خونی فرد آلوده به سالم، از طریق تزریق از سرنگ مشترك در افراد معتاد، مادر بیمار به جنین، از راه تیغ یا دیگر وسایل بُرنده‌ای كه با خون تماس پیدا می‌كنند و ازطریق شیر مادر؛ انتقال پیدا می‌كند.» دكتر وفا درباره منابع عدم انتقال نیز می‌گوید: «ایدز از طریق مدفوع، عرق، بزاق، ترشحات بینی و خلط منتقل نمی‌شود. علاوه براین‌كه ایدز با دست دادن، همسفر بودن، حضور در مكان‌های عمومی مثل مترو، اتوبوس، تاكسی؛ حمام عمومی، توالت و استخر، پتو، رختخواب، پوشاك، عطسه و سرفه و نیش حشرات منتقل نمی‌شود.»
باید سیستم را مقاوم كرد
ویروس ایدز، سیستم ایمنی بدن را هدف قرار می‌دهد. دكتر وفا دراین باره می‌گوید: «این ویروس باعث اختلال در عملكرد سیستم ایمنی و ناتوانی این دستگاه در مقابله با عوامل بیمای‌زا، می‌شود. بنابراین مهم‌ترین كار، جلوگیری از اختلال در عملكرد سیستم ایمنی و بازگرداندن توان مقابله آن با عوامل بیماری‌زاست. دراین صورت علاوه براین‌كه عملكرد ویروس ایدز تاحد زیادی مختل می‌شود، بلكه دیگر عوامل بیماری‌زا نیز بدن را مورد تهاجم قرار نمی‌دهند.» او ادامه می‌دهد: یكی از بهترین راهكارها، تغذیه مناسب است.
سلاح سبز را به دست بگیرید
«میوه‌ها و سبزی‌ها یكی از بهترین گروه‌های غذایی برای ارتقای عملكرد سیستم ایمنی بدن هستند. دلیل آن نیز وجود مقدار مناسب و متنوعی از آنتی‌اكسیدان‌ها در این خوراكی‌هاست. بنابراین باید در برنامه غذایی روزانه، مقدار كافی از انواع میوه و سبزی وجود داشته باشد.» دكتر وفا در ادامه این توضیح می‌گوید: «معمولا وجود میوه و سبزی، در برنامه غذایی روزانه نادیده گرفته می‌شود. بنابراین برای جلوگیری از این مساله، كنار هر وعده غذایی باید مقداری میوه و سبزی نیز مصرف شود تا در خوردن میوه و سبزی غفلت نشود. انواع سالاد با اضافه كردن مقداری میوه خرد شده می‌تواند نیاز بدن به میوه و سبزی را تامین كند.» او ادامه می‌دهد: «میوه‌ها و سبزی‌ها علاوه بر آنتی‌اكسیدان، سرشار از انواع ویتامین‌ها و موادمعدنی هستند.»
با پروتئین، احیا شوید
بدن برای بازسازی به پروتئین نیاز دارد. به همین دلیل دكتر وفا می‌گوید: «برای بهبود عملكرد سیستم ایمنی بدن و از سوی دیگر بازسازی بافت‌های آسیب دیده، بدن نیاز به پروتئین دارد. اما منابع دریافتی این پروتئین باید از منابع با كیفیت باشد.» این متخصص تغذیه ادامه می‌دهد: «گوشت ماكیان، انواع ماهی به‌ویژه ماهی‌های چرب دارای اسیدچرب امگا 3، انواع تخم‌پرندگان، لوبیاها و انواع آجیل‌های خام بهترین منابع دریافت پروتئین برای افراد مبتلا به ایدز هستند.» دكتر وفا اضافه می‌كند: «اگر بیماری پیشرفت كرده باشد، بدن به پروتئین بیشتری نیاز دارد. بنابراین در این شرایط باید به شكل خاص‌تری پروتئین دراختیار بدن قرار گیرد.» او ادامه می‌دهد: «بهتر است انواع گوشت‌ها به شكل بخارپز یا
گریل شده كاملا پخته شده و در پختن آنها از روغن استفاده نشود.»
به بدن بنزین بزنید
منابع غذایی حاوی هیدرات كربن، درست مثل بنزین برای بدن عمل می‌كنند. دكتر وفا در این باره توضیح می‌دهد: «بنزین بدن، هیدرات‌های كربن هستند.
به این دلیل كه انرژی موردنیاز بدن را تامین می‌كنند، اما منابع دریافت هیدرات كربن بسیار مهم است. غلات كامل، یعنی غلات حاوی سبوس، بهترین منبع دریافت هیدرات كربن هستند.» این متخصص تغذیه اضافه می‌كند: «غلات كامل حاوی ویتامین‌های خانواده B و فیبر هستند. بنابراین برای بهبود عملكرد سیستم عصبی و گوارش هم بسیار مفیدند. با مصرف فیبر، به خطر رسوب چربی در بدن یا لیپودیستروفی، كه یكی از مشكلات افراد مبتلا به ایدز است نیز دچار نخواهید شد.»
با چربی‌های خوب
همراه شوید
«چربی‌ها، مهم‌ترین منبع تامین انرژی هستند؛ اما كالری بالایی دارند.» دكتر وفا بعد از این توضیح می‌گوید: «اما بدن به منابع خوب آن كه در خوراكی‌هایی مانند انواع ماهی، میوه‌های روغنی مانند آووكادو، دانه‌های روغنی خام مانند آفتابگردان، ذرت و... و آجیل‌های خام نیاز دارد. بنابراین برای تامین انرژی بدن می‌توانید از منابع چربی مفید نیز كمك بگیرید.»
سلول‌ها را سیراب كنید
«بدن یا بهتر بگوییم سلول‌ها نباید احساس تشنگی شدید و عمیق داشته باشند؛ به‌ویژه در افراد مبتلا به ایدز.» دكتر وفا ادامه می‌دهد: «روزانه تا 10 لیوان آب بنوشید.البته تعدادی از این لیوان‌ها یا فنجان‌ها باید آبمیوه طبیعی باشد. بهتر است برای تهیه آبمیوه طبیعی از مخلوط چند میوه كمك بگیرید و برای انتخاب میوه‌ها به دو گزینه میزان كالری و تناسب طعم توجه كنید. برای مثال آب پرتقال را با آب نارنگی و لیموشیرین یا گریپ‌فروت مخلوط كنید.»
شور و شیرین نشوید
«برای همه افراد، مصرف بیش از اندازه نمك و شكر مناسب نیست. این مساله درباره افراد مبتلا به ایدز از حساسیت بیشتری برخوردار است.» دكتر وفا ادامه می‌دهد: «از آنجا كه مصرف داروهای ویژه افراد مبتلا به ایدز ممكن است با عوارض قلبی همراه باشد، بنابراین باید در خوردن نمك و شكر احتیاط كرد تا به این مساله دامن زده نشود.» دكتر وفا اضافه می‌كند: «بنابراین كمتر از 10 درصد از كالری دریافتی روزانه باید از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های حاوی شكر بوده و روزانه كمتر از 2300 میلی‌گرم سدیم دریافت كنید.»
خام‌خوار نباشید
«در رژیم غذایی شما نباید هیچ‌نوع خوراكی نیم‌پز یا خامی وجود داشته باشد. به این دلیل كه می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری شود؛ زیرا عملكرد سیستم ایمنی شما ضعیف است.» دكتر وفا ادامه می‌دهد: «از خوردن تخم‌مرغ خام، انواع استیك یا بیفتك نیم‌پز، سوشی، ماهی نیم‌پز و... خودداری كنید.»
