شنا در  بیابان

اقدام جالب یک هنرمند خوش ذوق فارسی، منجر به پرداخت حقابه دریاچه خشک بختگان شد

شنا در بیابان

حتما شما هم حكایت‌هایی شنیده‌اید از ورود اهل فرهنگ و هنر و ورزش به عرصه‌ای كه خروجی‌اش بشود صلح میان دو كشور، دو قبیله و گروه یا دو خانواده؛ حكایت‌هایی مثل هنرنمایی یك موزیسین كه به صلح میان دو كشور انجامیده، یا شكست خوردن مصلحتی یك ورزشكار و واگذاری پیروزی به حریف و... حكایت‌هایی كه نمونه‌شان را می‌توان در تاریخ معاصر یافت. نمونه‌ای از این دست چندی پیش در استان فارس رقم خورد، 200 كیلومتری شرق شیراز، در شهرستان نی‌ریز، حوالی دریاچه بی‌جان بختگان، اصلا در خود بختگان، آنجا كه یك هنرمند خوش‌ذوق تصمیم گرفت در یك حركت «پرفورمنس» كه به فارسی «هنر اجرا» لقب گرفته، محبوس در آكواریومی در دریاچه شنا كند، تا بلكه حق و حقابه فراموش شده دریاچه را پس بگیرد. دریاچه كه چه عرض كنیم، در شوره‌زاری كه روزی بزرگ‌ترین دریاچه استان فارس بود و امروز شوره زاری است سوخته و ترك خورده. هنر و ذوق هنرمند مثل همیشه تاثیر خودش را گذاشت؛ مسؤولانی كه به هیچ روی، روی خوش به دادن حقابه تالاب بختگان نشان نمی‌دادند، این بار و با این حركت هنرمندانه، نگاهشان به شوره‌زار بختگان گره ‌خورد، شوره‌زاری كه اگر به دادش نرسند، می‌خزد و می‌خزد و بر روی یكی یكی دشت‌های استان چنبره می‌اندازد.

دریاچه بختگان با حدود 3500 كیلومتر مربع وسعت، بزرگ‌ترین دریاچه استان فارس است. از قدیم رودخانه سیوند و كر (كه جایی به‌هم می‌پیوندند)، اصلی‌ترین منبع تغذیه آن بوده است. همان روزگاری كه دریاچه پر از آب بود و پرندگان مهاجر؛ فلامینگو، مرغابی و غاز و چیلك و درناها هرسال به وقت سرمای هوا خود را از سیبری به آسمانش می‌رساندند و تمام پهنه آن را پر از زیبایی و شور و غوغا می‌كردند. همان زمان كه دشت‌های اطرافش سرسبزتر و مزارعش پرمحصول‌تر از امروز بود و كشاورزانش سرحال‌تر و خوشحال‌تر از حالا.  آسمان كه خسیس شد؛ طی همین سال‌های گذشته و بر دریاچه نبارید و آب رودهای سیوند و كر كه پشت سدهای بالادست ماندند و كشاورزان كه از هر زمانی با دریاچه نامهربان‌تر شدند و دورتادورش را صدها چاه حفر كردند، دریاچه خشك و خشك‌تر شد؛ نیمه‌جان و بعد هم بی‌جان و بعد هم خشك و شوره‌زار.
كارشناسان آمدند، محیط‌زیستی‌ها و طبیعت‌دوستان و حتی مسؤولان این سازمان و آن سازمان، گفتند اگر قرار است بختگان دوباره بختگان شود، باید حقابه‌اش را بدهید، یعنی همان حقی كه از رودخانه‌ها دارد، همانی كه بخش اعظمش طبق قانون و با عنوان حقابه سهم دریاچه است و حالا با احداث سد جلویش گرفته شده تا آب شرب شهری‌ها و صنایع و كشاورزی‌شان را تامین كند.
اما از حقابه خبری نبود، وعده تامین حقابه داده می‌شد اما از سهم آب دریاچه خبری نبود، می‌گفتند اگر آب زیاد بیاید به دریاچه هم می‌دهیم اما زیاد نمی‌آمد و دریاچه همیشه تشنه بود.  حتی صدای كمپین مردمی ما صدای بختگان هستیم كه پشتوانه‌اش جمعی از هنرمندان و ورزشكاران و چهره‌های شاخص بودند هم به گوش مسؤولان نرسید.
وزیر با حقابه آمد
گذشت تا گذر وزیر نیرو به فارس افتاد، پنجشنبه 7 آذر. وزیر نیرو با آمدنش این بار نه وعده تكراری دادن حقابه، كه خود حقابه را آورد و گفت۴۰ میلیون متر مكعب آب از سد درودزن به سوی بختگان روانه خواهد شد؛ آب حیاتی كه البته در برابر 300 تا
 700 میلیون متر مكعب حقابه تالاب بسیار اندك و ناچیز است، اما غنیمتی است در كویر بختگان.
شنا در دریاچه خشك
اما چه شد كه وزیر دست پر آمد به فارس. یك هفته قبل از آزادسازی حقابه، هنرمندی خوش‌ذوق از دیار فارس تصمیم گرفت در یك حركت «پرفورمنس» كه به فارسی «هنر اجرا» لقب گرفته در این دریاچه و در آكواریومی شنا كند.
علی رستگار با این كار قصد داشت توجه مسؤولان را به بهترین وجه ممكن و با ابزار هنر به بختگان جلب كند. او در این باره به جام‌جم می‌گوید بختگان را از قدیم می‌شناسد: در سال‌های كودكی به همراه خانواده كنار دریاچه زیبای بختگان می‌آمدیم و یك روز كامل را كنارش می‌گذراندیم. اما در سال‌های گذشته و خشكی دریاچه بارها افسوس می‌خوردم كه چرا این دریاچه دیگر رنگ آبی آب را به خود نمی‌بیند؟ بنابراین سه شبانه روز و هر روز چهار ساعت در درون محفظه شیشه‌ای پر از آب به ابعاد 5/2 در 70 در ۶۰ سانتی‌متر به صورت شنای درجا در این شوره‌زار خشك شنا كردم. سعی داشتم پیامم حاوی طنز تلخی باشد تا نظرها به سوی دریاچه خشك بختگان جلب شود. رستگار در این راه از حمایت‌های انجمن تمدن سبز و اداره كل حفاظت محیط زیست استان فارس تشكر می‌كند و می‌گوید: به طور تقریبی 11 ساعت شنای درجا داشته‌ام تا به عدد ۸۰ كیلومتر كه طول دریاچه در زمان پرآبی است برسم. این حركت او در آستانه سفر رضا اردكانیان سبب می‌شود تا چشم‌ها به سوی بختگان بیش از پیش باز شود. رسانه‌های مختلف به درج این خبر پرداختند و سبب شد تا بالاخره مسؤولان كشوری رأی به آزاد‌سازی سهم از آب سد سیوند دهند.
2 میلیارد متر مكعب نیاز بختگان تشنه
فریدون حیدری، رئیس منابع آب شهرستان نی‌ریز در گفت‌وگو با
 جام جم اعلام می‌كند: دریاچه بختگان به دو میلیارد متر‌مكعب آب برای احیا نیاز دارد، اما در این رهاسازی اگر عمق متوسط را ده سانتی‌متر فرض كنیم سطح آبگیری مربعی شكل حدود ۲۰ كیلومتر در ۲۰ كیلومتر خواهد بود و اگر ان‌شاءا... بارندگی‌های مؤثری هم داشته باشیم باعث سطح بزرگ‌تری از دریاچه آبگیری خواهد شد.
۴۲ میلیون مترمكعب كه رها سازی شده در صورتی كه به دریاچه برسد در این فصل كه تبخیر كم است حجم خوبی خواهد بود حداقل برای پرندگان، تلطیف هوا و... اما نكته مهم افزایش تبخیر پتانسیل از ۱۰۰۰ میلی‌متر در سال‌های گذشته به حدود ۳۰۰۰ میلی‌متر در سال در یك دهه اخیر است كه موجب خواهد شد هر چقدر هم آبگیری شود در تابستان محكوم به خشك شدن باشد همچون دریاچه مهارلو در نزدیكی شیراز!
مدیركل حفاظت محیط‌زیست فارس نیز با بیان این‌كه بیش از
 ۴۲ میلیون متر مكعب حقابه تالاب و دریاچه بختگان همزمان با سفر رضا اردكانیان، وزیر نیرو به استان فارس از سد درودزن بر بستر این تالاب رها شد می‌گوید: این حقابه با پیگیری‌های به عمل آمده و تصویب در شورای حفاظت منابع آب استان فارس رها شده و البته بر اساس ارزیابی‌های انجام شده، حقابه واقعی بسیار فراتر از این میزان است. بر اساس ماده ۴ آیین‌نامه جلوگیری از تخریب و آلودگی غیر قابل جبران تالاب‌ها مصوب 27 بهمن ‌1397، سازمان حفاظت محیط‌زیست وظیفه نظارت در تخصیص و تأمین حقابه تالاب‌ها را دارد. مدیركل حفاظت محیط‌زیست فارس اضافه می‌كند: حقابه تالاب بختگان بسیار فراتر از میزان آب رها شده و بین ۳۰۰ تا ۷۰۰ میلیون متر مكعب متناسب با سال‌های مختلف از نظر بارش اعلام شده است. مطالعات مربوط به تعیین نیاز زیست‌محیطی رودخانه كر و تالاب‌های طشك و بختگان با همكاری دانشگاه شیراز انجام گرفته كه گزارش آن پس از تایید سازمان نهایی و میزان حقابه تالاب بختگان دقیقا مشخص خواهد شد.
حفاظت از آبِ رها شده
البته «دُری» مدیر روابط عمومی اداره كل محیط‌زیست فارس به ما می‌گوید: مسیر رودخانه بسیار خشك است و لایروبی هم نشده، اما پیش‌بینی ما بر این است كه آب به ابتدای دریاچه برسد اما این‌كه چه مقدار آب سطح دریاچه را خواهد پوشاند مشخص نیست. وی درعین حال تأكید می‌كند كه مأموران محیط‌زیست مسیر را كاملا زیر نظر دارند تا برداشت آب صورت نگیرد.
اگر باران همراهی كند
كامران كامرانی، كارشناس هواشناسی در گفت‌وگو با جام‌جم در رابطه با پیش‌بینی باران برای منطقه بختگان می‌گوید: باران 30 میلی‌متری برای دهه سوم آذر برای شرق فارس پیش‌بینی می‌شود و اگر این اتفاق بیفتد می‌توان امید به آبگیری موقتی بختگان داشت.