به زبان ساده راه‌های مراقبت از گیاهان آپارتمانی را توضیح داده‌ایم
پرستار گیاهان خود باشید
قبل از هرچیز باید بدانیم بیماری گیاهی چیست؟ به هر نوع تغییر غیرطبیعی که در ظاهر گیاه ایجاد شود و برای آن مضر باشد و باعث بدحالی گیاهان زیبای شما شود، بیماری گیاهی می‌گویند.
انواع بیماری‌های گیاهی
بیماری‌های گیاهی به دو دسته تقسیم می‌شوند: مسری و غیر مسری. دسته اول به وسیله عوامل بیماری‌زا مثل قارچ‌ها، باکتری‌ها، ویروس‌ها و ... به وجود می‌آیند و دسته دوم بر اثر استفاده از مواد شیمیایی مختلف مثل کود و سم در گیاه ایجاد گیاه سوزی می‌کنند یا بر اثر عوامل محیطی مثل تغییرات دمایی، آلودگی هوا،، آبیاری زیاد، رطوبت بالا، کمبود یا زیاد بود عناصر غذایی و ... باعث بروز مشکلاتی در گل و گیاهان می‌شوند. در این گزارش به دسته اول و به طور خاص به بیماری‌های قارچی پرداخته می‌شود.
بیماری‌های قارچی
سفیدک پودری :یکی از عمده‌ترین بیماری‌های واگیردار بیماری‌های قارچی هستند که شاخص‌ترین آنها سفیدک پودری است که به صورت گرد سفیدی روی برگ‌های گیاه می‌نشیند. در صورت پیشرفت بیماری، ساقه و حتی گل را هم درگیر می‌کند. این بیماری کشنده نیست اما گیاه را ضعیف می‌کند.
زنگ‌ها: به صورت جوش یا زخم‌های قهوه‌ای رنگ گرد، در پشت و روی برگ یا ساقه دیده می‌شوند و باعث پیچیدگی برگ و ضعیف شدن گل‌ها می‌شوند.
لکه برگی قارچ : این لکه‌ها در روی برگ به رنگ قهوه‌ای دیده می‌شوند. در این حالت در حاشیه آنها،هاله شفافی برای تشخیص بیماری وجود دارد و در صورت گسترش، کل برگ را آلوده می‌کنند.
کپک زدگی یا پوسیدگی نرم : محیط‌های آپارتمانی به دلیل رطوبت نسبی و دمای بالا، مناسب رشد قارچ در گیاهان هستند. این پوسیدگی‌ها باعث له شدگی برگ، دمبرگ، ریشه و پیاز گیاه می‌شوند. در این حالت بوی بدی از گیاه استشمام می‌شود.
پوسیدگی طوقه و ریشه: قارچ‌های عامل این بیماری خاک‌زی هستند و به قسمت‌های زیرزمینی گیاهان آپارتمانی مثل پیاز و غده حمله می‌کنند. برای جلوگیری از چنین آسیبی از خاک گلدان‌های آلوده استفاده نکنید.
بیماری دوده : این بیماری بیشتر در سطح برگ و ساقه بعضی از گیاهان آپارتمانی به صورت پوشش سیاه‌رنگ دیده می‌شود. چون قارچ روی سطح برگ را می‌پوشاند از فتوسنتزش جلوگیری کرده و آن را پژمرده می‌کند.
بیماری باکتریایی : باکتری‌ها هم مثل قارچ‌ها در گیاهان آپارتمانی موجب بیماری شده و معمولا در رطوبت و دمای بالا فعالیت می‌کنند.
بیماری‌های ویروسی: ویروس‌ها کوچک‌ترین موجودات زنده و به شدت مسری هستند که معالجه قطعی نداشته و فقط باید اقدام به حذف گیاه آلوده کرد. استفاده از قارچ‌کش‌ها باعث درمان بیماری‌های ویروسی و باکتریایی نمی‌شود، اما مانع پیشرفت بیماری است.
نشانه‌های بیماری: نشانه‌های بیماری روی قسمت‌های خاصی از گیاه و به اشکال مختلف ظاهر می‌شوند:
روی ریشه:باعث پوسیدگی و تورم .
روی ساقه:باعث زخم، پوسیدگی، تغییر رنگ، بد شکلی و طویل یا کوتاه شدن گیاه .
روی برگ‌ها:باعث پژمردگی، لکه برگی، جوش (زنگ)، موزائیکی شدن، بی رنگی، بد شکلی، چین خوردگی و کوچکی.
روی میوه‌ها:باعث بی رنگی، لکه و بد شکلی .
روی گل‌ها:باعث پوسیدگی، پژمردگی و ریزش آنها
پرستاری گام به گام یک گلدان بیمار
گام اول: تشخیص علائم بیماری
شناسایی علائم بیماری‌های گیاهی نیاز به آشنایی و بررسی دقیق دارد. برای آشنایی حتما به منابع معتبر مراجعه کنید. این بیماری‌ها در فصول سرد بیشتر خودشان را نشان می‌دهند و اغلب روی برگ‌ها به اشکال مختلف قابل مشاهده هستند. مثلا بعضی قارچ‌ها باعث پژمردگی و ریزش برگ‌ها می‌شوند. روی برگ‌های ریخته‌شده نقاط سیاه رنگ کوچک وجود دارد. حواس‌تان باشد یک نکته مهم در مبارزه با بیماری‌های قارچی داشتن سرعت عمل است چون بیماری به سرعت منتقل می‌شود؛ به خصوص اگر مثلث عامل بیماری‌زا، شرایط محیطی مناسب و گیاه ضعیف برایش فراهم باشد.
گام دوم: جداسازی بیمار
بهتر است به محض این‌که اولین علائم آلودگی را دیدید، گلدان بیمار را به جایی دور از دیگر گلدان‌ها منتقل کنید تا جلوی گسترش قارچ به گل‌های سالم را بگیرید. اگر چنین امکانی ندارید دست کم فاصله آن را با گل‌های کناری‌اش بیشتر کنید.
گام سوم: بهداشت بیمار
یکی از مهم‌ترین بخش‌های مدیریت بیماری رعایت بهداشت بیمار است تا زودتر درمان حاصل شود. پس هر چه زودتر برگ‌های آلوده گیاه را بچینید. اگر برگ آلوده‌ای پای گلدان افتاده آن را بردارید و دور بریزید. حذف منشا بیماری کمک زیادی به برطرف کردن اصل بیماری می‌کند. چون اسپورهای قارچ (اندامی که قارچ به وسیله آن تکثیر می‌شود) می‌توانند زمستان را روی گیاه یا بقایای گیاهی مثل برگ‌های ریخته شده روی زمین، سر کنند و زنده بمانند. اگر گلدان‌تان پر پشت است کمی از شاخ و برگ داخلی آن را بچینید تا جریان هوا بین برگ‌ها برقرار شود. افزایش رطوبت در محیط و هوای سرد، دو عامل اصلی برای ابتلا به بیماری‌های قارچی است.
گام چهارم: شیمی درمانی ممنوع
مواد شیمیایی زیادی برای مبارزه با بیماری‌های قارچی وجود دارد، اما بهتر است در داخل خانه چنین موادی استفاده نشود. پس چه باید کرد؟ درست کردن قارچ‌کش با مواد طبیعی.
گام پنجم: دارو درمانی طبیعی
قارچ‌کش‌های خانگی طبیعی عبارتند از:
شیر ماده موثری برای مبارزه با سفیدک پودری است. کافی است یک قسمت شیر را با دو تا سه قسمت آب محلول کنید و هر ده روز یک بار روی برگ‌های آلوده اسپری کنید. البته این محلول بیشتر پیشگیرنده است تا درمانگر. برای این‌که شیر کار خود را به درستی انجام دهد باید درمان را در آفتاب یا مکانی بسیار روشن انجام داد. ظاهرا پروتئین‌های شیر، در برابر آفتاب خاصیت ضدعفونی کننده پیدا می‌کنند.
یک لیوان روغن گیاهی مثل روغن ذرت، کانولا (کلزا) یا سویا را در یک ظرف پلاستیکی در دار ریخته، یک قاشق غذاخوری مایع ظرفشویی یا صابون مایع بی عطر به آن اضافه کنید. در ظرف را ببندید و آن را محکم تکان دهید تا صابون و روغن کاملا با هم مخلوط شوند. در ظرف دیگری یک لیوان آب گرم و یک و نیم قاشق چای‌خوری جوش شیرین را با هم ترکیب کنید. همین مقدار از محلول قبلی را هم به آن اضافه کرده خوب هم بزنید. محلول را می‌توانید روی قسمت‌های آلوده گیاه اسپری کنید. بهتر است این کار را چندین بار و با فاصله چهار پنج روز یک‌بار تکرار و محلول را برای هربار استفاده تازه تازه درست کنید.
یکی دیگر از روش‌های مبارزه با این بیماری، اسپری آب به صورت روزانه روی بافت‌های بیمار گیاه است. چون عامل این بیماری همان‌قدر که عاشق رطوبت است از خیسی بیزار است. پس غرقاب کردن می‌تواند شرایط را برای قارچ نامساعد کند و آن را از بین ببرد.
توصیه‌های مهم
محلول قارچ کش طبیعی خود را ابتدا روی قسمت کوچکی از گیاه امتحان کنید. دو سه روز منتظر بمانید اگر گیاه به آن واکنش نشان نداد بعد همه قسمت‌های آلوده را با آن اسپری کنید.
اگر برای بریدن قسمت‌های آلوده از چاقو استفاده می‌کنید آن را به جای دیگری نزنید چون آلودگی از طریق ابزار هم منتقل می‌شود.
بهترین زمان برای اسپری قارچ کش، اوایل صبح یا عصر است.
گام ششم: شست و شوی بیمار
برای انجام دقیق‌تر کار بهتر است گلدان آلوده را به داخل حمام منتقل کنید بعد عملیات قارچ کشی را انجام دهید. چون قارچ کش باید تمام قسمت‌های آلوده را پوشش دهد، طوری که انگار شاخ و برگ آلوده را با آن شسته‌اید. البته لازم است قبل از شروع یک نایلون پای گلدان بیندازید تا قارچ کش پای ریشه نرود.
گام هفتم: مراقبت‌های ویژه
گیاه بیمار را در جایی گرم و روشن با نور غیرمستقیم آفتاب قرار دهید. سعی کنید دور و برش خلوت باشد تا گردش هوا در اطرافش به قدر کافی باشد. دقت کنید برگ‌های این گیاهان، خشک بمانند چون بیشتر قارچ‌ها در صورتی که به مدت طولانی محیط مرطوب برایشان فراهم نباشد، از بین می‌روند.
بنابراین به برگ‌های گیاهان آلوده آب اسپری نکنید. نور کم، سرما، رطوبت و گردش نامناسب هوا، عوامل مهم برای گسترش بیماری‌های قارچی در گیاهان
هستند.
انواع بیماری‌های گیاهی
بیماری‌های گیاهی به دو دسته تقسیم می‌شوند: مسری و غیر مسری. دسته اول به وسیله عوامل بیماری‌زا مثل قارچ‌ها، باکتری‌ها، ویروس‌ها و ... به وجود می‌آیند و دسته دوم بر اثر استفاده از مواد شیمیایی مختلف مثل کود و سم در گیاه ایجاد گیاه سوزی می‌کنند یا بر اثر عوامل محیطی مثل تغییرات دمایی، آلودگی هوا،، آبیاری زیاد، رطوبت بالا، کمبود یا زیاد بود عناصر غذایی و ... باعث بروز مشکلاتی در گل و گیاهان می‌شوند. در این گزارش به دسته اول و به طور خاص به بیماری‌های قارچی پرداخته می‌شود.
بیماری‌های قارچی
سفیدک پودری :یکی از عمده‌ترین بیماری‌های واگیردار بیماری‌های قارچی هستند که شاخص‌ترین آنها سفیدک پودری است که به صورت گرد سفیدی روی برگ‌های گیاه می‌نشیند. در صورت پیشرفت بیماری، ساقه و حتی گل را هم درگیر می‌کند. این بیماری کشنده نیست اما گیاه را ضعیف می‌کند.
زنگ‌ها: به صورت جوش یا زخم‌های قهوه‌ای رنگ گرد، در پشت و روی برگ یا ساقه دیده می‌شوند و باعث پیچیدگی برگ و ضعیف شدن گل‌ها می‌شوند.
لکه برگی قارچ : این لکه‌ها در روی برگ به رنگ قهوه‌ای دیده می‌شوند. در این حالت در حاشیه آنها،هاله شفافی برای تشخیص بیماری وجود دارد و در صورت گسترش، کل برگ را آلوده می‌کنند.
کپک زدگی یا پوسیدگی نرم : محیط‌های آپارتمانی به دلیل رطوبت نسبی و دمای بالا، مناسب رشد قارچ در گیاهان هستند. این پوسیدگی‌ها باعث له شدگی برگ، دمبرگ، ریشه و پیاز گیاه می‌شوند. در این حالت بوی بدی از گیاه استشمام می‌شود.
پوسیدگی طوقه و ریشه: قارچ‌های عامل این بیماری خاک‌زی هستند و به قسمت‌های زیرزمینی گیاهان آپارتمانی مثل پیاز و غده حمله می‌کنند. برای جلوگیری از چنین آسیبی از خاک گلدان‌های آلوده استفاده نکنید.
بیماری دوده : این بیماری بیشتر در سطح برگ و ساقه بعضی از گیاهان آپارتمانی به صورت پوشش سیاه‌رنگ دیده می‌شود. چون قارچ روی سطح برگ را می‌پوشاند از فتوسنتزش جلوگیری کرده و آن را پژمرده می‌کند.
بیماری باکتریایی : باکتری‌ها هم مثل قارچ‌ها در گیاهان آپارتمانی موجب بیماری شده و معمولا در رطوبت و دمای بالا فعالیت می‌کنند.
بیماری‌های ویروسی: ویروس‌ها کوچک‌ترین موجودات زنده و به شدت مسری هستند که معالجه قطعی نداشته و فقط باید اقدام به حذف گیاه آلوده کرد. استفاده از قارچ‌کش‌ها باعث درمان بیماری‌های ویروسی و باکتریایی نمی‌شود، اما مانع پیشرفت بیماری است.
نشانه‌های بیماری: نشانه‌های بیماری روی قسمت‌های خاصی از گیاه و به اشکال مختلف ظاهر می‌شوند:
روی ریشه:باعث پوسیدگی و تورم .
روی ساقه:باعث زخم، پوسیدگی، تغییر رنگ، بد شکلی و طویل یا کوتاه شدن گیاه .
روی برگ‌ها:باعث پژمردگی، لکه برگی، جوش (زنگ)، موزائیکی شدن، بی رنگی، بد شکلی، چین خوردگی و کوچکی.
روی میوه‌ها:باعث بی رنگی، لکه و بد شکلی .
روی گل‌ها:باعث پوسیدگی، پژمردگی و ریزش آنها
پرستاری گام به گام یک گلدان بیمار
گام اول: تشخیص علائم بیماری
شناسایی علائم بیماری‌های گیاهی نیاز به آشنایی و بررسی دقیق دارد. برای آشنایی حتما به منابع معتبر مراجعه کنید. این بیماری‌ها در فصول سرد بیشتر خودشان را نشان می‌دهند و اغلب روی برگ‌ها به اشکال مختلف قابل مشاهده هستند. مثلا بعضی قارچ‌ها باعث پژمردگی و ریزش برگ‌ها می‌شوند. روی برگ‌های ریخته‌شده نقاط سیاه رنگ کوچک وجود دارد. حواس‌تان باشد یک نکته مهم در مبارزه با بیماری‌های قارچی داشتن سرعت عمل است چون بیماری به سرعت منتقل می‌شود؛ به خصوص اگر مثلث عامل بیماری‌زا، شرایط محیطی مناسب و گیاه ضعیف برایش فراهم باشد.
گام دوم: جداسازی بیمار
بهتر است به محض این‌که اولین علائم آلودگی را دیدید، گلدان بیمار را به جایی دور از دیگر گلدان‌ها منتقل کنید تا جلوی گسترش قارچ به گل‌های سالم را بگیرید. اگر چنین امکانی ندارید دست کم فاصله آن را با گل‌های کناری‌اش بیشتر کنید.
گام سوم: بهداشت بیمار
یکی از مهم‌ترین بخش‌های مدیریت بیماری رعایت بهداشت بیمار است تا زودتر درمان حاصل شود. پس هر چه زودتر برگ‌های آلوده گیاه را بچینید. اگر برگ آلوده‌ای پای گلدان افتاده آن را بردارید و دور بریزید. حذف منشا بیماری کمک زیادی به برطرف کردن اصل بیماری می‌کند. چون اسپورهای قارچ (اندامی که قارچ به وسیله آن تکثیر می‌شود) می‌توانند زمستان را روی گیاه یا بقایای گیاهی مثل برگ‌های ریخته شده روی زمین، سر کنند و زنده بمانند. اگر گلدان‌تان پر پشت است کمی از شاخ و برگ داخلی آن را بچینید تا جریان هوا بین برگ‌ها برقرار شود. افزایش رطوبت در محیط و هوای سرد، دو عامل اصلی برای ابتلا به بیماری‌های قارچی است.
گام چهارم: شیمی درمانی ممنوع
مواد شیمیایی زیادی برای مبارزه با بیماری‌های قارچی وجود دارد، اما بهتر است در داخل خانه چنین موادی استفاده نشود. پس چه باید کرد؟ درست کردن قارچ‌کش با مواد طبیعی.
گام پنجم: دارو درمانی طبیعی
قارچ‌کش‌های خانگی طبیعی عبارتند از:
شیر ماده موثری برای مبارزه با سفیدک پودری است. کافی است یک قسمت شیر را با دو تا سه قسمت آب محلول کنید و هر ده روز یک بار روی برگ‌های آلوده اسپری کنید. البته این محلول بیشتر پیشگیرنده است تا درمانگر. برای این‌که شیر کار خود را به درستی انجام دهد باید درمان را در آفتاب یا مکانی بسیار روشن انجام داد. ظاهرا پروتئین‌های شیر، در برابر آفتاب خاصیت ضدعفونی کننده پیدا می‌کنند.
یک لیوان روغن گیاهی مثل روغن ذرت، کانولا (کلزا) یا سویا را در یک ظرف پلاستیکی در دار ریخته، یک قاشق غذاخوری مایع ظرفشویی یا صابون مایع بی عطر به آن اضافه کنید. در ظرف را ببندید و آن را محکم تکان دهید تا صابون و روغن کاملا با هم مخلوط شوند. در ظرف دیگری یک لیوان آب گرم و یک و نیم قاشق چای‌خوری جوش شیرین را با هم ترکیب کنید. همین مقدار از محلول قبلی را هم به آن اضافه کرده خوب هم بزنید. محلول را می‌توانید روی قسمت‌های آلوده گیاه اسپری کنید. بهتر است این کار را چندین بار و با فاصله چهار پنج روز یک‌بار تکرار و محلول را برای هربار استفاده تازه تازه درست کنید.
یکی دیگر از روش‌های مبارزه با این بیماری، اسپری آب به صورت روزانه روی بافت‌های بیمار گیاه است. چون عامل این بیماری همان‌قدر که عاشق رطوبت است از خیسی بیزار است. پس غرقاب کردن می‌تواند شرایط را برای قارچ نامساعد کند و آن را از بین ببرد.
توصیه‌های مهم
محلول قارچ کش طبیعی خود را ابتدا روی قسمت کوچکی از گیاه امتحان کنید. دو سه روز منتظر بمانید اگر گیاه به آن واکنش نشان نداد بعد همه قسمت‌های آلوده را با آن اسپری کنید.
اگر برای بریدن قسمت‌های آلوده از چاقو استفاده می‌کنید آن را به جای دیگری نزنید چون آلودگی از طریق ابزار هم منتقل می‌شود.
بهترین زمان برای اسپری قارچ کش، اوایل صبح یا عصر است.
گام ششم: شست و شوی بیمار
برای انجام دقیق‌تر کار بهتر است گلدان آلوده را به داخل حمام منتقل کنید بعد عملیات قارچ کشی را انجام دهید. چون قارچ کش باید تمام قسمت‌های آلوده را پوشش دهد، طوری که انگار شاخ و برگ آلوده را با آن شسته‌اید. البته لازم است قبل از شروع یک نایلون پای گلدان بیندازید تا قارچ کش پای ریشه نرود.
گام هفتم: مراقبت‌های ویژه
گیاه بیمار را در جایی گرم و روشن با نور غیرمستقیم آفتاب قرار دهید. سعی کنید دور و برش خلوت باشد تا گردش هوا در اطرافش به قدر کافی باشد. دقت کنید برگ‌های این گیاهان، خشک بمانند چون بیشتر قارچ‌ها در صورتی که به مدت طولانی محیط مرطوب برایشان فراهم نباشد، از بین می‌روند.
بنابراین به برگ‌های گیاهان آلوده آب اسپری نکنید. نور کم، سرما، رطوبت و گردش نامناسب هوا، عوامل مهم برای گسترش بیماری‌های قارچی در گیاهان
هستند.
ضمیمه کلیک
