چرا ماهگرفتگی جمعه شب با چشم غیرمسلح دیده نمیشود؟
خسوف روشن فردا
شامگاه جمعه بیستم دی 98 از ساعت 20:37:44 شاهد آغاز رخداد ماهگرفتگی نیمسایهای در ایران خواهیم بود. به این معنی كه كره ماه در مسیر گردش به دور زمین، برای ساعاتی از نیمسایه زمین در فضا عبور میكند. در برخلاف خسوفهای جزئی و كلی كه بهطور معمول رخ ماه در جریان آن به رنگ آجری، سرخ یا جگری در میآید و توجه عموم را به خود جلب میكند، در این نوع ماهگرفتگی با چشم غیرمسلح اثر مشهود و قابل توجهی در تاریكشدن قرص ماه دیده نمیشود. علت این است كه ماه در این خسوف وارد سایه (umbra) كره زمین در فضا نشده و فقط از نیمسایه (penumbra) عبور میكند. در فیزیك نور، قسمتی از سایه كه فقط با بخشی از چشمه نور (و نه همه آن) روشن شده است را نیمسایه مینامند. در نتیجه در ماهگرفتگی نیمسایهای بخشی از نور خورشید كماكان به رخ ماه میتابد و باعث میشود افت نور ماه در این نوع خسوف را خیلی حس نكنیم.
البته اگر با دوربین عكاسی حرفهای كه قابلیت تنظیم سرعت شاتر، دیافراگم و حساسیت (ISO) داشته باشد، ساعتی پیش از شروع ماهگرفتگی نیمسایهای از قرص ماه كامل عكس بگیرید و سپس در اوج خسوف كه ساعت 22:40:02 رخ میدهد، عكس مشابهی با همان مشخصات بگیرید، خواهید دید اندكی نور قرص ماه نسبت به زمان پیش از آغاز خسوف افت كرده است؛ اما معمولا این كاهش نور با چشم غیرمسلح مشهود نیست.
از این رو معمولا اعلام رخداد خسوف نیمسایهای در رسانهها موجب میشود مردم عادی وقتی در زمان اعلام شده قرص ماه را نگاه میكنند، گمان كنند خبر اشتباهی اعلام شده و خسوفی در كار نبوده است. این در حالی است كه آگاهی از فرآیند رخدادن خسوف نیمسایهای میتواند چالشی برای چشمهای تیزبین و شیفته رصد ماه باشد تا علاوه بر عكاسی از مراحل رخداد این نوع ماهگرفتگی، تیزبینی چشم خود در تشخیص رخداد خسوف نیمسایهای را به چالش بكشند.
خسوف نیمسایهای جمعه شب در ساعت 00:42:19 بامداد شنبه 21 دی 98 به پایان میرسد. گفتنی است علاوه بر ایران كه تمام مراحل این خسوف در آن قابل مشاهده است، تمام ساكنان قارههای آسیا، اروپا، آفریقا و استرالیا میتوانند شاهد همه مراحل این ماهگرفتگی یا بخشهایی از آن باشند. اما ساكنان بخشهای وسیعی از آمریكای جنوبی، مركزی و شمالی و همچنین جنوبگان این ماهگرفتگی را نخواهند دید.