كفش نداشتند
امروز و در سالگرد اعدام این جنایتكار رفتیم سراغ بازخوانی واقعه تلخ حمله شیمیایی حلبچه و مرور آثار عكاسان ایرانی كه آن را ثبت كردند. علی فریدونی، عكاس ایرانی هر چند در زمان این حمله از حلبچه دور بوده، اما مدتی پس از واقعه خود را به مسیر می‌رساند و آوارگان این حمله شیمیایی را می‌بیند كه در حال گریختن از منطقه هستند. فریدونی كه در این مسیر به عكاسی پرداخته از تجربه این مواجهه و قاب‌هایی كه ثبت كرده برایمان حرف زد. او می‌گوید: چند روز بعد از عملیات شیمیایی صدام در حلبچه بود كه ما عكاسان راهی آنجا شدیم. زمانی كه این اتفاق افتاد ما از حلبچه فاصله داشتیم، در منطقه خرمان عراق بودیم و طول كشید تا خودمان را به آنجا برسانیم، اما آقایان احمد ناطقی، ساسان مویدی، سعید صادقی و چند عكاس دیگر از همان ابتدا رسیده و تصاویری را ثبت كرده بودند. او ادامه می‌دهد: وقتی ما وارد مسیر حلبچه شدیم مردمی را دیدیم كه بقچه بر سر می‌گریزند تا از منطقه دور شوند. از فرط اضطراب برخی پابرهنه راه افتاده بودند و طی مسیر پاهایشان تاول زده بود. ژاكت‌هایی كه تنشان بود را درآورده و به پاهایشان
بسته بودند.




هیتلر چنین نكرد كه...
فریدونی هنوز هم از یادآوری صحنه‌های دلخراش آن روز بغض می‌كند و حالش دگرگون می‌شود، بعد از مكثی كوتاه ادامه می‌دهد: نمی‌دانستیم باید عكاسی كنیم یا با حال بدی كه تمام وجودمان را گرفته بود، بایستیم و نگاه كنیم كه چه فاجعه‌ای رقم خورده. اما ما وظیفه داشتیم آنچه می‌بینیم را ثبت كرده و به دنیا نشان دهیم.
این عكاس بخشی از مشاهداتش را این‌طور روایت می‌كند: مادری كه كفش نداشت و نوزاد شش ماهه‌اش را در آغوش گرفته و گریخته بود. اغلب ما عكاس‌ها آن زمان متاهل بودیم و بچه كوچك داشتیم، همین هم ما را بیشتر تحت تاثیر قرار می‌داد. حالا هنوز با این حالمان كنار نیامده مادربزرگی با گالش‌های پلاستیكی را می‌دیدیم كه چهار پنج نوه‌اش را با طناب بسته و به دنبال خود می‌كشاند تا گمشان نكند. بچه‌هایی كه پدر و مادرشان شهید شده‌اند.  فریدونی تاكید می‌كند: فكر می‌كنم تا روزی كه زنده هستم هیچ چیزی را تلخ‌تر از صحنه‌های آن روز نبینم. مگر جنایتی بزرگ‌تر از این هست كه یك نفر مردم خودش را كه هموطنش بوده و خانواده‌اش هستند، این‌طور قتل عام كند. اگر دشمن یا طرف مقابل مردم در جنگ چنین كاری را انجام بدهد اینقدر دردناك نیست كه رهبر یك جامعه به تصمیم و دستور خود، مردم بی‌گناهی كه هیچ دخالتی در جنگ ندارند را بكشد. باور كنید هیتلر هم چنین جنایتی نكرده است.



حلبچه، مدیون عكاسان ایرانی
هر چند هنوز هم در ایران و عراق اثر سینمایی و هنری بزرگ و تاثیرگذاری درباره این واقعه خلق نشده است تا ابعاد جنایاتی كه صدام حسین با مكاری برخی كشورهای غربی در جنگ با ایران مرتكب شد به جهان معرفی شود، اما فریدونی می‌گوید مردم مناطق كردنشین عراق جهانی شدن فاجعه حلبچه را مدیون عكاسان ایرانی دانسته و هنوز هم قدردانند. او می‌گوید: سال 94 كه به حلبچه رفته بودم به موزه‌ای كه برای این اتفاق ساخته شده سر زدم و آنجا درباره عكس‌ها به فارسی برای همراهانم حرف می‌زدم. همسر جلال طالبانی، رئیس جمهور منطقه كردستان عراق هم آنجا بود. او كمی فارسی می‌فهمد. وقتی توضیحاتم را شنید گریه كرد و گفت اگر عكاسان ایرانی نبودند این فاجعه هرگز ثبت نمی‌شد.  او می‌افزاید: واقعا هم تصاویری كه عكاسان ایرانی از این واقعه ثبت كردند بسیار مهم است. هم ابعاد این فاجعه را به جهان نشان دادند و هم خانواده بسیاری از شهدا از طریق دیدن همین عكس‌ها متوجه شدند كه اعضای خانواده‌شان در این جمله جان باخته‌اند.  به گفته فریدونی مسؤولان كشور عراق هم و به‌خصوص منطقه كردستان هم معتقدند اگر عكاسان ایرانی نبودند صدام حسین و رژیم بعث برای همیشه بر این اتفاق سرپوش می‌گذاشتند. او حضور عكاسان خارجی را در منطقه هم نتیجه فعالیت ایران در آن زمان دانسته و تاكید می‌كند عكاسان ایرانی حاضر در صحنه توانستند ابعاد این فاجعه را به جهان نشان دهند.