گفت‌وگوبا تدوینگر فیلم «شنای پروانه» فیلمی كه امروز در سینمای اهالی رسانه روی پرده می‌رود
رقابت با زمان در شنای پروانه
پیشترها تصور عامیانه بر این بود كه تدوین كار ساده‌ای است كه تنها در بررسی سر و ته نماها و كنار هم چیدن آنها طبق فیلمنامه خلاصه می‌شود. امروز اما تقریبا همه می‌دانند كه نقش تدوین در فیلم‌های سینمایی تا چه اندازه مهم است. اسماعیل علیزاده جوان است، اما در كارنامه حرفه‌ای او تدوین فیلم‌هایی دیده می‌شود كه نمی‌توان از كنار آنها به آسانی گذشت. او فروردین همین امسال برای تدوین فیلم داستانی «آریو والیبال» از جشنواره فصلی فیلم كوتاه «As IFF» در كشور آمریكا جایزه بهترین تدوین را از آن خود كرد و «بچه‌خور»، «پسردریا»، «سیندرلا»، «بختك»، «خونمردگی»، «تنها میان طالبان» «آوانتاژ» و... از جمله آثاری هستند كه او به عنوان تدوینگر در آنها حضور داشته است. علیزاده امسال در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر در فیلم «شنای پروانه» به كارگردانی محمد كارت به عنوان تدوینگر حضور دارد. آن طور كه از حرف و حدیث‌ها و شایعات پیداست گویا یكی از نقاط قوت شنای پروانه به جز فیلمبرداری، موضوع تدوین اثر است. شنای پروانه امروز قرار است در سینمای رسانه جشنواره فیلم فجر به نمایش در آید. با علیزاده گفت‌وگویی انجام داده ایم درباره تدوین و فیلمی كه گفته می‌شود از پرمخاطب‌های جشنواره امسال است.
به دلیل شناختی كه از محمد كارت و روش كارش داشتم، مرحله تدوین با چالش خاصی روبه رو نبود و همه چیز طبق برنامه و همراه با تولید به خوبی پیش رفت. تنها مسأله چالش برانگیز، سرعت بالای انجام كار و زمان كم بود كه برای این موضوع هم راهكار خوبی در نظر گرفته بودیم، آن هم جلسات متعدد طراحی استوری بورد بود. به این صورت كه در زمان پیش تولید، جلسات گروهی طراحی استوری بورد تشكیل دادیم و علاوه بر این كه هر كس در این اتاق فكر، از زاویه حرفه خودش الزامات و پیشنهادهای خوبی برای طراحی ساختاری كار ارائه می‌كرد، از طرف دیگر به دید كاملا روشنی در مورد جزئیات كار رسیدیم كه همین امر تكلیف تدوین را تا حد زیادی روشن می‌كرد.
تا جایی كه شنیده ام محمد كارت به بازیگران خود این آزادی را می‌دهد كه تا حدودی از فیلمنامه بیرون بیایند و تغییراتی در آن بدهند. آیا این باعث پیچیده شدن كار شما می‌شود؟
اتفاقا محمد به دلیل سابقه مستندسازی و انعطاف پذیری بالایی كه دارد تعامل خوبی با بازیگران برقرار و اغلب از پیشنهادهای سازنده آنها استقبال می‌كند. به نظر من همین امر باعث می‌شود شخصیت‌های فیلم‌هایش بسیار بكر و چند وجهی از آب دربیایند؛ اما این مسأله برای تدوین مشكلی ایجاد نمی‌كند. چون ما به صورت روزانه در مورد مسائل مختلف كار با یكدیگر مشورت می‌كنیم. اساسا پرداخت درست شخصیت‌ها یكی از مهم ترین مسائلی است كه تلاش می‌كنم در پروسه تدوین نگاهی ویژه به آن داشته باشم و مسیری را كه این شخصیت‌ها از فیلمنامه تا اجرا طی كرده اند تمام و كمال به مقصد برسانم. به همین دلیل ایده‌های جدید بازیگران و تغییراتی كه كارگردان بر مبنای آنها ایجاد می‌كند، نه به صورت مشكل بلكه به شكل یك ارزش افزوده برایم جلوه می‌كند.
شنای پروانه فیلمی اجتماعی است كه به بیان معضلات روز می‌پردازد. به طور كلی ارزیابی شما از تدوین فیلم‌هایی كه آسیب‌ها و ناامنی‌های جامعه را به تصویر می‌كشند، چیست؟
فیلم‌های اجتماعی به گونه‌ای ساخته می‌شوند كه تدوین نقشی بسیار اساسی در شكل گیری آنها به عهده دارد. آن هم به دلیل تنش‌ها و داینامیك بالایی است كه در داستان و نوع كارگردانی آنها وجود دارد. حتی با یك نگاه سریع به كارنامه تدوینگران مهم سینمای ایران در چند سال اخیر متوجه می‌شویم بیشترین فیلم‌هایی كه بستر بروز توانایی آنها را ایجاد كرده همین فیلم‌های اجتماعی بوده‌اند. این جنس از فیلم‌ها حتی سطح تدوین را در سینمای ما بالاتر برده اند و مشاركت تدوینگر در شكل گیری فیلم‌های خوب سینما را بیشتر كرده‌اند. تدوینگر باید در تمام مراحل شكل گیری یك فیلم مشاركت داشته باشد. علی الخصوص در این جنس از سینما. چرا كه تاثیرگذاری هر چه بیشتر آسیب‌ها ی اجتماعی علاوه بر فیلمنامه و كارگردانی تا حد زیادی از طریق مدل مونتاژی فیلم به بیننده منتقل می‌شود.
شما مسائل و مشكلات تدوین را در سینمای ایران چطور طبقه بندی می‌كنید؟
من فكر می‌كنم مهم ترین آسیب و مشكلی كه تدوین در سینمای ایران با آن رو به روست مسأله زمان است. اغلب فیلم‌ها در زمانی ساخته می‌شوند كه باید به سرعت برای نمایش در جشنواره‌ها یا هر هدف دیگری آماده شوند. همین امر فرصت كمی را برای بازنگری در تدوین فیلم باقی می‌گذارد. در حالی كه بسیاری از تشخیص‌های درست تدوینی از طریق بازنگری و ته نشین شدن فیلم در ذهن تدوینگر به دست می‌آید. این مسأله در طول سال‌های متوالی حتی می‌تواند به كلیت سینمای ما ضربه وارد كند. مشكل دیگری كه خواه ناخواه ذهن هر تدوینگری را به خود مشغول می‌كند میزان توجهی است كه به این حرفه در سینمای ما می‌شود. البته من جوان تر از آن هستم كه بتوانم نظر جامعی درمورد مشكلات تدوین ایران داشته باشم، اما با یك نگاه اجمالی متوجه می‌شوم تدوینگران سینمای ما از این مسأله كم توجهی دلزده می‌شوند. وقتی میزان توجه به این حرفه مثلا یك سوم آن چیزی است كه باید باشد، تدوینگر هم خواسته یا ناخواسته این انرژی و دغدغه را بین سه كار همزمان تقسیم می‌كند و خب این مسأله خوب نیست و ممكن است روی شكل نهایی فیلم تاثیر منفی بگذارد. برای من اما، تدوین هر فیلم دنیایی از تجربه جدید و یادگیری است و اصلا به این مسائل فكر نمی‌كنم. امیدوارم هیچ وقت مجبور نباشم فیلمی را همزمان با فیلم دیگری تدوین كنم و بتوانم تمام قد در خدمت شكل گیری فیلمی كه تدوین آن را قبول كرده ام، باشم.
فکر می‌کنید ویژگی خاص این فیلم چیست؟
این فیلم به معنای واقعی تجربه یك كار گروهی منسجم بود. از روز اول پیش تولید تا آخرین روزهای آماده سازی فیلم. تمام دست اندركاران فیلم شنای پروانه علاوه بر این كه كار خودشان را در بالاترین سطح انجام دادند، سعی می‌كردند روی كار دیگران تاثیر مثبت بگذارند و دغدغه‌های همه برای خلق بهترین نتیجه بسیار خیره كننده و ستودنی بود. من هم در روند تدوین فیلم بیش از حد توقعم با همراهی و مهر همكارانم مواجه شدم و مطمئنم تجربه دلچسب این همكاری سال‌های سال با من خواهد ماند.
