گفتوگو با علیرضا زریندست، پیشکسوت فیلمبرداری
زندگیام مال شما جوانیام را پس بدهید
بای بسما... «آثاری که هر هنرمند (مدیر فیلمبرداری یا..) به وجود میآورد به آیینه ای از گذشته و دستاورد او تبدیل میشود. یکی از جامعیتها و تواناییها و تاثیرات بسیار شگرف سینما این است که انعکاسی از زندگی است این انعکاس در بخشهایی ارزشمندتر و بزرگ تر میشود که حوصلهبَر نیست و تماشاگر را وادار میکند به آن لحظاتِ مهم فیلمنامه بیندیشد. فیلمنامه در حقیقت بخشی از زندگی تمام انسانها ست و بالاترین قسمتش این است که شما بتوانید یک انسان خوب باقی بمانید. سینما در واقع مانند رابطه فرزندی است با پدری که شاهد تولدش است. زمانی که این پدر انگشتان فرزندش را به دست میگیرد عشقی ابدی به وجود میآید. خلق اثر هنری مانند همان انگشت است در دستان پدر؛ اگر آن اثر ماندگار باشد رابطه ای پدید میآید که به مرور زمان ارزش هایش را پیدا میکند» گزین گویه ای را که خواندید یکی از چیرهدست ترین و خلاق ترینهای سپهر فیلمبرداری ایران به این قلم گفت؛ دستش طلا! که در هجومِ ناممکن شدنها و نبودِ امکانات در عرصه کار حرفهای هماره دستاوردش چشمگیر و تماشایی بوده و دستِ بالای خودشکوفایی و آفرینشگری را داشته. کرونا نگذاشت دیدار کنیم؛ این گفت و شنفتی است که از پارسال تا آغاز همین اردیبهشت گل انداخت و دل مان را تازه کرد بهویژه آنجا که ضبط خاموش شد و اعتماد استاد روشنگر مجلس گردید و چه سخنها زدیم و چه حالتها برفت!
دوربین رو میبوسم بعد با این نیت که پروردگار یار و پناهم باشه تا بتونم کار ارزشمندی انجام بِدم....
برجسته ترین ویژگی تون؟
من از تماشای زندگی در اطراف خودم لذت میبرم.
یکی از سرگرمیهای استاد زرین دست؟
تماشای زندگیه.
زمان شادمانی شما؟
اول وقتی اخباری میشنوم که همش راجع به صلحه.
دیگه؟
هنگام کمک به همنوع.
و...؟
قدردانی از پزشکان و پرستاران بیمارستانها در مبارزه با کرونا.
به قلبتون آرامش میده؟
امیدوارم ترامپ در انتخابات آینده پیروز نشه.
منظره دوست داشتنی؟
جهش یک نهنگ از داخل دریا به بیرون که در پسِ زمینه، آفتاب در حال طلوع باشه.
عشقی که تعالیبخشه؟
عشق به زندگی
یک نکته مهم برای آیندگان؟
هر انسانی باید برای موفقیتش خردمند باشه با مدیریت اثبات تواناییها و استعدادش و با این امید که شانس هم همراهش باشه.
از دست دادن جوانی به چه بهایی میارزد؟
پس گرفتنش.
بهترین خدمترسانی؟
انسانهایی که در شرایط اجتماعی زندگی میکنن بتونن به آیندهشون اعتماد داشتهباشن این بهترین نوعشه.
سوغات (دستاورد) شما برای سینمای ایران؟
کارهایی که از من مانده و نامهای بزرگی که با من شروع کردند.
چرا خارج نرفتین؟
عاشق ایران خانوم هستم و نمیتونم در خارج زندگی کنم.
زندگیتان را حاضرین به پاش بریزین؟
به پای پسگرفتنِ جوانی بریزم، هدیه کنم.
از کدوم ستایش خوشتون میآد؟
ستایش همیشه شنیدنی و دوستداشتنی و لذتبخشه.
اهل مهمانی رفتن؟
هستم و نیستم.
کی به شناخت کاملی از خود رسیدین؟
پس از 30 سالگی و یافتن ارزشهای زندگی.
کمال یک ایرانی در چیست؟
هوش و استعداد.
با روح و روان ما آمیخته؟
از خیر این سوال بگذریم.
آنچه برایتان مبهم است؟
بشریت؛ چه میکند با خود و جهان خود.
چه چیز آزارتون میده؟
حماقتی که مرتب در اطراف اتفاق میافته.
آسیب رسونه؟
فکر میکنم خیلی واضحه؛ این که شما دروغ رو بشنفین و از حقیقت آگاهی داشتهباشین.
باعث سقوط انسان میشه؟
حس میکنم هر انسانی غرور و خودخواهیش به جایی برسه که تاب شنفتن نقد نداشتهباشه.
چهجور سفری رو دوست دارین؟
سفری که در انتظارش نباشم مثل نامه یا خبری که در انتظارش نیستی.
توی خیابون که راه میروین؟
به همه طرف مینگرم و از آن چه اطرافم میگذره انتخاب میکنم، یادم میمونه درست مثل یادداشتهای یه نویسنده.
مث گارسیا مارکز که یادداشتهای کوتاهش بنمایه پدیدآوردن آثار سترگش بوده؟
خودم رو با اون مقایسه نمیکنم ولی من هم توی ذهنم تصاویری خلق و انباشته میشه و در ادغام با فیلمهایی که دیده ام نگاهی رو بهوجود میارن که تبدیل میشه به نگاهم به عنوان مدیر فیلمبرداری.
از خوشبختیهای حرفه ای؟
خیلی از کارگردانهایی که باهاشون کار کردم خوشبختانه به نگاه و سلیقه من اعتماد داشتن و براش اعتبار قائل بودن و در طول فیلمبرداری حامی ام بودن و اجازه دادن من هم یار غار اونا و حامی شون باشم.
اتفاقا پرسشم بود یار غار شما؟
دوربین فیلمبرداری و دوربین عکاسی و نقاشی هام.
«وسوسه شیطان» اومده سراغ تون؟
شیطان آدمهاش رو انتخاب میکنه من آدم انتخابی شیطان نیستم.
شده دل تون خون بشه؟
خیلی زیاد؛ عکسی دیدم بچه ای 4 ساله سرگردون در بیابون که پناهجوها نجاتش دادن.
نسبت تون با بی پولی؟
تا دلتون بخواد با بی پولی یک رفاقت دیرینه داشتم.
اکنون و این رفاقت؟
خوشبختانه مدتهاست دیدارهای گاهگداری و سلام علیک از دوره. زمانهایی به بقالی سرکوچه بسکه بدهکار میشدم جوری میرفتم که من رو نبینه. همون بقالی زنگ زد و گفت افتخار میکنم و به همه میگم زمانی مشتری من بودین.
مدرسه سختیهای زندگی؟
زندگی معناش رو با این چیزها بوجود میاره و باید از همون معنا خوبیها رو بوجود بیارین.
عقوبت؟
معتقدم با زندگی خوب تا نکنی و خوب نگذرونیش همون برای شما میشه قیامت.
دشمن و دشمنی؟
از پیش تعیین نشده و آدم بوجودش میاره.
جواب کی مُشته؛ نه منطق؟
من اهلش نیستم جواب کسی رو با مشت بدم شیشه ماشینم رو میدم بالا نشنوم چی میگه.
اگه لب پرتگاه باشین؟
اونقدر باهوشم که لب پرتگاه نباشم.
اگه الماس بنفش چندین قیراطی برسه به شما؟
ترجیح میدم نشه! من الماسی برای ذهنم میخوام تا فیلمبرداری درخشان انجام بدهم.
گاهی پیش از خواب؟
تصاویری رو که گرفتم میشمرم تا خوابم ببره.
خط قرمز شما؟
راستش ماژیک قرمز نمیخرم که مرز تعیین نکنم.
چرا؟
چون زندگی بر اساس تعادله و بی تعادل، حیات شما دچار تزلزل میشه.
خط قرمز ساخته اونهایی که همه کره زمین رو میخوان.
نقطه ثقل این تعادل؟
انسانیت
نقطه ضعف هم دارین؟
تا دل تون بخواد.
سرایدار قلب شما؟
حقیقت و راستی.
راز دوستی پایدار با شما؟
راز نداره دست من نیست
دست کیه؟
پروردگار و طبیعت و هستی.
بالاترین فریادتون از روی درد؟
فریاد نکشیدم ولی کسی دروغ بگه برام دردآوره.
در بازجویی نکیر منکر چی میگین؟
فروتن تر از این حرفهام که از نکیر منکر عاجز باشم و براشون جوابهای قانع کننده دارم.
از عجایب روزگار ما؟
انسان داره در عصر پیشِ رو تبدیل میشه به آفریده ای در دست تکنولوژی.
تبدیل به بحران عجیبغریبِ کاری میشه؟
نقص فنی دوربین و وسایل؛ در سینما همیشه وجود داشته.
از اخلاق گذشته که دوستان هم میگن؟
یه زمون آدم خوشاخلاقی نبودم.
سالهاست که اینجوری نیست؟
سالهاست سر فیلمبرداری، کمتر صدام رو بلند میکنم یا پرخاش کرده یا عصبانی میشم.
پس سالهاست مهربانتر هستین؟
چون این شغلیه که جز با آرامش و مهربانی نمیشه اثر ارزشمندی بهوجود آورد.
امروزه به شدت ازش پرهیز دارین؟
از این که کوچک ترین آزردگی در اطرافم به وجود بیارم.
اگه این آزردگی بناگزیر رخ بده؟
سعی میکنم به فاصله خیلی کوتاهی جبرانش کنم.
داد و بیدادهای الکی نمایشی برخی کارگردانها و...؟
هیچکس در سینما نمیتونه اینجوری یه فیلم خوب بسازه یا خوب فیلمبرداری کنه.
نیاز همیشگی حرفه شما؟
به تمرکز خیلی بالایی احتیاج داره.
با این امکانات روزآمد (دیجیتال)؟
هم فیلمبرداری، هم فیلمسازی آسون تر شده ولی هنوز هم به وجود آوردن یه اثر خوب سخته و باید براش تلاش کرد.
پس باید رفتار حرفه ای تون تحسین برانگیز باشه؟
تقریبا! میتونم بگم اطرافیانم وقت کار به راحتی تحملم میکنن.
آناتومی تون نشون نمیده که خندهرو باشین؟
ولی آدمی بسیار عاطفی هستم بشدت متاثر میشم.
یعنی اگه موردی پیش بیاد فقط لبخند یا...؟
به شدت میخندم.
اگه مسؤول فنی از خستگی، ریل دوربین رو 4 صبح برعکس بچینه؟
برای ما انفجاری از خنده. هرچند برای یک آدم معمولی شاید چیز خنده داری نباشه.
چه وقت عصبانی میشین؟
حقیقتش این کشتارها و نزاعهایی که بین کشورها رخ میده.
واقعا دلخراشه؟
پناهجوهایی که میان مرز دوکشور گیرکردن و رفتار اون کشورها.
امیدتون به چیه؟
به زندگی و امید و رسالت این کهکشان عظیم و میلیاردها ستاره و پروردگار.
با چی کنار نمیاین و سر سازش ندارین؟
زور.
کجا اهل گذشت نیستین و پاش وامیستین؟
متاسفانه بهشدت اهل گذشت هستم و آدم کینه جویی نیستم.
چه خوب!
و خیلی زود فراموش میکنم و اصلا آدمی نیستم که کسی کار ناهنجاری انجام بده و من انتقام بگیرم.
چه وقت نیاز به مشورت یا درددل دارین؟
الان این کار رو نمیکنم اما یه زمونی که نیاز داشتم پناه ببرم و با یکی درددل بکنم میرفتم در مقابل کوههای ستبر و عظیم میایستادم و با کوهها درد دل میکردم...
و به ویژه چی میگفتین؟
می گفتم (بعضی وقت ها) از این همه عظمت، صلابت، ایستادگی و زیباییت اندازه سرانگشتی به من منتقل کن.
یاد این شعر افتادم به جستوجوی تو بر درگاه کوه میگریم!
مال کی هست این؟
بامداد خدابیامرز.
بنده هم از ارادتمندان ایشونم.
چه وقت وحشت میکنین؟
اتفاقا نمیدونم چرا، آدم ترسویی نیستم بهندرت توی زندگیم از چیزی وحشت کردم.
حتی از کرونا؟
خب اونچه زمون فعلی داره اتفاق میفته فقط سلاح و موشک نیست این سلاحهای بیولوژیکی که در آزمایشگاهها تولید میکنن حاصلش میشه این کرونای منحوس.
به نظر شما مرگ ترس داره؟
اصلا! بههرحال روزی بی آنکه بخواهیم بهوجود اومدیم و روزی هم بی آنکه بخواهیم خواهیم مُرد.
چهجوری با دل آرام و قلب مطمئن میشه رفت؟
به این فکر کنیم که میتونیم چه تاثیری بر اطرافیان مون بذاریم و اونه که موندگار میشه چون همه خواهیم رفت.
کی قاطعیت بهخرج میدین؟
من فرزندانی دارم که بخشی از موفقیت شون برمی گرده به قاطعیتی که به عنوان پدر داشتم.
یه فوت استادانه درباره پدربودن؟
در زندگی امروز فقط پدر خوب بودن کافی نیست باید اطلاعات جامع کسب کنین درکنارش لطفی شامل حال شما بشه که اسمش شانسه.
ویژگی شانس؟
آن انرژیای که اطراف تون بوجود میارین میتونه شانس و خوشبختی رو براتون به ارمغان بیاره.
نویسندههایی که تحسین شون میکنین؟
مارکز، ساراماگو، اسماعیل فصیح، دیکنز و...
آثار مارکز و ساراماگور و که خوندین؟
خیلی دل تون میخواد جهانبینی تون مثل اون باشه (نه که خود اون باشین).
آدم غبطهبرانگیز؟
بشر رو ندیدم که رفتارش غبطهبرانگیز باشه و بخوام جاش باشم. معصومین و مقدسین جایگاه ویژه خودشون رو دارن و بقدری رفیع هستند که اطرافشون هم رفتن خیلی دل و جرات میخواد.
چی براتون عجیبه؟
همه چیز میتونه عجیب یا معمولی باشه.
تجربه امر به معروف؟
خیلی مواقع در برخورد با آدمهایی که حس کردم سوءاستفاده یا حلال و حرام میکنن یادآور شدم اگر مسلمون خوبی هستین این رفتار شایسته نیست.
فرمایش تون به مثل من که شما براش دلنشین هستین؟
می فرمایم اگه نزدیکم بودین قطعا شما رو بغل میکردم و حتما شما رو که انسانی دوستداشتنی هستین و میتونین به من گرما و انرژی بدین، سعی میکردم این حس رو به شما منتقل کنم.
انشاا... پس از کرونا!
باید دعاکنیم و دست و نیت مون سمت آسمون باشه هرچی کرونا رو حواله بدیم اون سمت.
کی از خداحافظی بیزارین؟
من مردم گریزم از جاهای شلوغ هراس دارم.
به چی میگین مشکلات؟
بستگی داره.
کی بخودتون مطمئنین؟
همیشه.
شده از خودتون راضی نباشین؟
بله خیلی.
تکلیف تون با چی خیلی روشنه؟
با زندگی.
روزهای خوش رو دوست دارین با کی باشین؟
با کسی که در کنارمه بهش دلبستگی و اندوخته عاطفی دارم.
جوایز روحیه بخش تون بوده؟
بسیار زیاد.
وقتی جایزه میگیرین؟
جایزه، نقطه عطف اعتباره چون عده ای شما را قضاوت کردن و به شما اعتبار دادن.
برخی که مدعی میشن جایزه اهمیت نداره؟
هنرمندها دوست دارن. جایزه بگیرن و مورد توجه باشن هنرمند به این زنده است.
لذتبخشترین قسمت جایزه؟
تحسین مردم.
کجا کوشش کردین خودتون رو ثابت کنین؟
در تمام زندگی.
اندرزی که آویزه گوش تون کردین؟
تا دل تون بخواد.
مثلا؟
زندگی یعنی امید و حرکت.
اگه کسی نومید باشه؟
امیدوارم چنین انسانی وجود نداشته باشه چون امید یعنی اساسیترین انگیزه، حرکت، انرژی، و خود زندگی.
خلاقیت تون رو چهجور شکوفا کردین؟
داستانش برمی گرده به خوششانسیام در خونواده که برادرم نقاش خوبی بود و به من بسیار آموخت.
از تاثیراتش؟
باعث شد همیشه با تصویر بزرگ بشم.
از بیراهههایی که هنرمند رو هدر میده؟
هرکسی باید هوش و استعدادش رو مدیریت کنه وگرنه توانایی به تنهایی اونرو به جایی نمیرسونه این مدیریت میتونه استعداد و خلاقیت رو به طور مطلوب ارائه بده.
پیام آخر؟
بالاترین چیزی که از هر انسان بهجا میمونه فروتنیه، فروتنی شما رو ماندگار میکنه، به شما معنای ارزشمند میده، با منم گفتن ره به جایی نخواهید برد. امیدوارم این فروتنی در جامعه ما اپیدمی پیدا کنه چون شرایطی هست که سر کوچکترین چیز به هم میپرن و این خیلی آزاردهنده است.
و راز جاودانگی؟
این رو باید خودِ انسان پیدا بکنه و اگر کسی پیدا کرد شما مطمئن باشین تمام جهان به پاش خواهد افتاد.