طیف هزار رنگ ساخت مستند
شاید تا 10سال قبل، وقتی صحبت از مستند و مستندسازی میشد، ذهن مخاطب به سمت محتوای ساخته شده از حیاتوحش یا طبیعت میرفت. معنای مستند شاید بهگونه دیگری بود و ثبت کردن حقایق تنها به طبیعت و چند حوزه دیگر ختم میشد.
کمی بعد، مستندهای اجتماعی روی کار آمد تا طیف وسیعتری از ثبت وقایع را شامل شود؛ مستندهایی مثل فقر و فحشا که توانست بحرانهای اجتماعی را بهصورت عریان جلوی چشم مخاطب قرار دهد. اما این روزها وقتی صحبت از کلمه مستند و مستندسازی میشود، دیگر فقط حوزه طبیعت نیست که به ذهن مخاطب میرسد. مستندسازی خیلی گستردهتر از این شده که تنها حوزه حیاتوحش را شامل شود. بر همین اساس هم، جشنوارههای مختلفی شکل گرفته که به داوری این آثار میپردازد. نکته مهمی که باید در حوزه مستندسازی گفت، طیف وسیعی از مستندسازانی است که در سالهای گذشته به این حوزه وارد شدهاند. بهخصوص جوانانی که بسیاریشان سودای فیلمسازی در سر دارند و تلاش کردهاند از راه مستندسازی، دستی بر آتش داشته باشند. در عین حال، حوزههای مختلفی مثل خانواده، اجتماع، اقتصاد و هنر به بخشهای مختلف مستندسازی اضافه شده که خود نشان از ایجاد بلوغ در این حوزه است. علاوه بر حوزههای ذکر شده، حرکت بخشی از مستندسازان بیشتر به سمت چهرهها بوده و برخی هم بهسراغ موضوعات مختلف رفتهاند. شاید بتوان کرونا را هم جزو همین موضوعات دانست که در طول سه سال گذشته و با گسترش همهگیری، تعداد زیادی از مستندسازان را به سمت خود بکشاند. بخش مهمی از حوزه یا موضوعاتی که مستندسازان سراغ آن میروند، مواردی است که نیاز به ثبت حقایق بیشتری دارد و کمتر به سراغ آن رفتهاند. آنچه مسلم است، فضای ساخت مستند است که در طول سالهای گذشته تغییرات بسیاری داشته و فضا را برای ورود جوانان و مستندسازان بیشتری هموار کرده است. امکاناتی که در حال حاضر نسل جوان با آن مواجه است، قابل مقایسه با نسل قبل نیست.
شاید در گذشته و برای مستندسازی نیاز به امکانات بسیاری بود. دوربین برای ساخت فیلم یا مستند در اختیار هر کسی نبود و دسترسی به آن هم به این سادگیها نبود اما هرچقدر که گذشت، دسترسی به این امکانات راحتتر و ورود افراد تازه به این حوزه بیشتر شد. هرچقدر که تنوع آثار در حوزه مستند بیشتر شد، سلیقههای بیشتری هم به سمت تماشای مستند رفتند. ایجاد فضای رقابتی برای ساخت مستند در حوزههای مختلف، چیزی است که توانسته مخاطب و تولیدکنندگان را به صورت همزمان منتفع کند؛ کما اینکه وقتی این روزها صحبت از مستندسازی میشود، طیف گستردهای از آثاری در ذهن مخاطب نقش میبندد که میتواند براساس سلیقه خود، سراغ آنها برود. از مستندهایی که در حوزه زنان، خانواده یا آسیبهای اجتماعی است گرفته تا مستندسازی در حوزه شخصیتهای مهمی که هنوز هم ناگفتههای بسیاری درباره آنها وجود دارد. سینما، فیلم و سریالهای مستند حالا بهگونهای قوی در میان تولیدات تلویزیونی و سینمایی تبدیل شدهاند. شاید برای همین هم باشد که ورود شبکه مستند برای پخش آثار اینچنینی بیشتر از قبل به چشم میآید. فارغ از سلیقه هر مخاطب، مستند را باید گونهای جدی از تولید تلویزیونی و سینمایی دانست که میتواند به یک آرشیو و سند برای نسلهای بعد تبدیل شود؛ سندی که شاید نسل فعلی تنها به چشم یک گونه تولید به آن نگاه کند اما نسلهای بعد بهعنوان سرچشمه کسب اطلاع از آن چیزی نگاه میکنند که دیگر آن را در اختیار ندارند.
شاید در گذشته و برای مستندسازی نیاز به امکانات بسیاری بود. دوربین برای ساخت فیلم یا مستند در اختیار هر کسی نبود و دسترسی به آن هم به این سادگیها نبود اما هرچقدر که گذشت، دسترسی به این امکانات راحتتر و ورود افراد تازه به این حوزه بیشتر شد. هرچقدر که تنوع آثار در حوزه مستند بیشتر شد، سلیقههای بیشتری هم به سمت تماشای مستند رفتند. ایجاد فضای رقابتی برای ساخت مستند در حوزههای مختلف، چیزی است که توانسته مخاطب و تولیدکنندگان را به صورت همزمان منتفع کند؛ کما اینکه وقتی این روزها صحبت از مستندسازی میشود، طیف گستردهای از آثاری در ذهن مخاطب نقش میبندد که میتواند براساس سلیقه خود، سراغ آنها برود. از مستندهایی که در حوزه زنان، خانواده یا آسیبهای اجتماعی است گرفته تا مستندسازی در حوزه شخصیتهای مهمی که هنوز هم ناگفتههای بسیاری درباره آنها وجود دارد. سینما، فیلم و سریالهای مستند حالا بهگونهای قوی در میان تولیدات تلویزیونی و سینمایی تبدیل شدهاند. شاید برای همین هم باشد که ورود شبکه مستند برای پخش آثار اینچنینی بیشتر از قبل به چشم میآید. فارغ از سلیقه هر مخاطب، مستند را باید گونهای جدی از تولید تلویزیونی و سینمایی دانست که میتواند به یک آرشیو و سند برای نسلهای بعد تبدیل شود؛ سندی که شاید نسل فعلی تنها به چشم یک گونه تولید به آن نگاه کند اما نسلهای بعد بهعنوان سرچشمه کسب اطلاع از آن چیزی نگاه میکنند که دیگر آن را در اختیار ندارند.