یکی از دردهای صنعت کشاورزی ایران موضوع توسعه بی‌رویه سطح زیرکشت است که قبل از هر چیز باید مورد توجه قرار گیرد. طی دهه‌های اخیر سطح زیرکشت به شکل غیرمنطقی دو برابر شده‌است. البته با توجه به گسترش فناوری و تکنیک‌های لازم، در برخی مناطق انجام این کار بلامانع بوده اما قطعا عمده این کار نادرست و نباید انجام می‌شد. تجربه نشان داده در مناطق زیادی از ایران، دسترسی به منابع آب طبیعی پایدار ممکن نیست و برای این‌که بتوانیم محصولات کشت شده را آبیاری کنیم، مجبور شدیم نظام هیدرولوژیک را دستکاری کرده و پیوسته به سدسازی روی بیاوریم یا چاه‌های بی‌شماری حفر کنیم. نتیجه این اقدامات، کاملا مشهود است که خشک شدن سرزمین اولین و وحشتناک‌ترین آنهاست. همین الان باید در نقاطی که استعداد کشت وجود ندارد، این کار متوقف شود. تغییر الگوی کشت با توجه به گسترش دانش کشاورزی جهان و پیشرفت فناوری موضوع دیگری است که در کنار مقوله کاهش سطح زیرکشت در شرایط اقلیمی نرمال مطرح می‌شود. به عبارتی در یک شرایط معمول اقلیمی سطح زیرکشت نباید بیش از حد، توسعه یابد و به منظور داشتن کشاورزی پایدار، الگوی کشت باید مرتب به روز شود. بعد از اینها تغییر اقلیم در کشور مطرح می‌شود و از آنجا که دمای متوسط کشور افزایش یافته، میزان بارش‌ها نیز حداقل ۲۰ درصد کاهش یافته‌است. در کمال تاسف باید گفت الگوهای اقلیمی حکایت از کاهش این رقم دارند؛ یعنی باید از همین الان خود را  با شرایط آینده وفق بدهیم. با در کنار هم قرار دادن مباحث فوق فقط یک نتیجه حاصل می شود و آن هم این که کشاورزی در ایران مقوله‌ای آسیب‌پذیر است. اقتصاد کشاورزی، فعالان زیادی دارد ولی بازده و درآمدش پایین است. ضمن این که کشاورزان سرمایه کافی برای ارتقای سیستم‌های کشت و آبیاری نوین ندارند و صندوق دولت هم برای حمایت از آنها خالی است. روند فعلی کشاورزی در ایران به قیمت نابودی منابع پایه و محیط‌زیست در حال انجام است و متولیان نیز برنامه مشخصی برای بهبود این وضعیت ندارند. عواملی مانند تغییر اقلیم، افزایش جمعیت، پایین‌بودن هزینه تولید در کشورهای رقیب، امکان واردات محصولات کشاورزی از دیگر کشورها با قیمت‌های بسیار کمتر و روش کشاورزی سنتی و توسعه نیافته، کشاورزی ایران را به شدت به چالش کشیده‌است. برای کاهش سطح زیرکشت، دولت باید به شغل جایگزین و احتمالا هزینه قابل قبول فکر کند. رفتن به سمت تغییر الگوی کشت و مکانیزاسیون کشاورزی بسیار پرهزینه است. بحث تغییر اقلیم این هزینه‌ها را افزون‌تر و شیوه اجرای برنامه‌های مرتبط را پیچیده‌تر می‌کند. اصلاح این وضعیت نیز به سرمایه نیاز دارد که این سرمایه موجود نیست و باعث شده که این شرایط فرساینده و ویرانگر ادامه یابد.

رضا نقیلو - کارشناس کشاورزی